Η εμπειρία μου λέει πως οι μεγάλες συναντήσεις δεν κρίνονται στις υπογραφές που πέφτουν, αλλά στις εικόνες που μένουν. Στην Αλάσκα, ο Trump και ο Putin δεν έγραψαν ιστορία με μια νέα συμφωνία· έγραψαν επικοινωνία με σιωπή και θέατρο.
Η Σκηνοθεσία της Ισχύος, το κενό σαν επικοινωνία
Όλα ήταν σκηνοθετημένα με χειρουργική ακρίβεια. Το κόκκινο χαλί, η λιμουζίνα, οι πτήσεις των μαχητικών στον ουρανό. Πρόκειται για την κλασική πολιτική σημειολογία: σύμβολα ισχύος που υποκαθιστούν το περιεχόμενο. Στο επικοινωνιακό manual αυτό λέγεται image framing – δίνεις στους πολίτες μια εικόνα που θα θυμούνται, ακόμη κι αν δεν έχουν τι να θυμηθούν από την ουσία.
Ο Putin εμφανίστηκε χαλαρός, σχεδόν αποστασιοποιημένος. Δεν είχε τίποτα να αποδείξει. Ο Trump, αντιθέτως, έπαιζε το χαρτί του οικοδεσπότη-διαμεσολαβητή. Εδώ έχουμε μια κλασική διαχείριση ρόλων: ο ένας παρουσιάζεται ως ισότιμος παίκτης, ο άλλος ως ειρηνοποιός. Και οι δύο, ωστόσο, πουλούν εικόνα, όχι αποτέλεσμα.
Η Γλώσσα του «Κενού»
Στη συνέντευξη Τύπου ειπώθηκε η μαγική φράση: «παραγωγική συνάντηση». Παραγωγική για ποιον; Δεν υπήρξε κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία, δεν υπήρξε συμφωνία για κυρώσεις, δεν υπήρξε νέο χρονοδιάγραμμα διαπραγματεύσεων. Κι όμως, το «τίποτα» βαφτίστηκε «πρόοδος». Αυτό είναι η ανακατασκευή αφηγήματος (narrative reframing): παίρνεις το μηδέν και το πλασάρεις ως θετικό βήμα.
Στην επικοινωνία, λέμε ότι «η απουσία ουσίας μπορεί να παρουσιαστεί ως στρατηγική σιωπή». Αυτό ακριβώς έγινε. Η δημιουργική ασάφεια είναι εργαλείο. Δεν χρειάζεται να πεις «συμφωνήσαμε», αρκεί να αφήσεις να εννοηθεί ότι «μπήκαμε σε τροχιά».
Η Σιωπή ως Μήνυμα
Αλλά το πιο ισχυρό στοιχείο ήταν η σιωπή των ερωτήσεων. Δεν υπήρξαν ερωτήσεις από δημοσιογράφους. Ούτε δύσκολα ερωτήματα για την Ουκρανία, ούτε αμφισβήτηση για το τι ειπώθηκε πίσω από κλειστές πόρτες. Στη στρατηγική επικοινωνίας αυτό είναι message control: έλεγξε το πλαίσιο, έλεγξε τον διάλογο, έλεγξε το αφήγημα.
Όταν δεν υπάρχει ερώτηση, δεν υπάρχει και αμφισβήτηση. Κι όταν δεν υπάρχει αμφισβήτηση, η εικόνα επιβάλλεται ως αλήθεια.
Ο Διεθνής Αντίκτυπος
Για την Ουκρανία και την Ευρώπη, η συνάντηση αυτή ήταν μια επικοινωνιακή ήττα. Ο Putin βγήκε από το διπλωματικό περιθώριο και επέστρεψε στο τραπέζι των μεγάλων. Δεν χρειάστηκε να υποχωρήσει σε τίποτα· μόνο να φωτογραφηθεί. Αυτό που στην επικοινωνία λέμε agenda setting: το ποιος βρίσκεται στο τραπέζι είναι ήδη νίκη.
Η ΕΕ εξέλαβε το μήνυμα: οι ΗΠΑ συνομιλούν με τη Μόσχα πάνω από τα κεφάλια τους. Ο Zelensky είδε τον πόλεμο του να συνεχίζεται, ενώ η εικόνα των δύο ηγετών να χαμογελούν δημιουργεί κόπωση στην κοινή γνώμη. Στο πολιτικό marketing αυτό λέγεται issue fatigue: όταν η κοινωνία κουράζεται από το ίδιο αφήγημα και είναι έτοιμη να αποδεχθεί μια «λύση» μόνο και μόνο επειδή θέλει το τέλος της ιστορίας.
Το Θέατρο του Ειρηνοποιού
Ο Trump παρουσίασε τον εαυτό του ως εκείνον που «φέρνει τους αντιπάλους στο ίδιο τραπέζι». Είναι το leadership branding: το brand του ηγέτη που διαμεσολαβεί, ανεξάρτητα αν το αποτέλεσμα είναι μηδενικό. Από την άλλη, ο Putin «αγόρασε χρόνο». Η εικόνα του ως αναγκαίου συνομιλητή είναι μεγαλύτερο κέρδος από οποιαδήποτε επί μέρους παραχώρηση.
Συμπέρασμα: Η Νίκη της Εικόνας
Αν δούμε τη συνάντηση με τα μάτια της πολιτικής επικοινωνίας, δεν υπήρξε καμία συμφωνία. Υπήρξε, όμως, ένα ισχυρό επικοινωνιακό προϊόν. Ένα θέατρο στο οποίο η σιωπή έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η πολιτική σήμερα δεν είναι η τέχνη του εφικτού, είναι η τέχνη του σκηνοθετημένου. Το μέλλον της διεθνούς πολιτικής δεν θα κριθεί από το τι θα συμφωνηθεί στα χαρτιά, αλλά από το ποιος θα καταφέρει να πείσει ότι ελέγχει την εικόνα.
Και στην Αλάσκα, η εικόνα νίκησε την ουσία.
