Είχα την τιμή να «βγω» στη χθεσινή απογευματινή εκπομπή του zougla radio με παρέα την εκλεκτή ψυχολόγο και φίλη Αλεξάνδρα Γυφτοπούλου, προκειμένου να συζητήσουμε το θέμα του AIDS διεθνώς και στην Ελλάδα, εν όψει της σημερινής επετείου της παγκόσμιας ημέρας για το AIDS.
Πολλά ευχάριστα και δυσάρεστα μηνύματα προέκυψαν από την εκπομπή, ορισμένα από τα οποία με προβλημάτισαν και συνεχίζουν να με προβληματίζουν. Θεώρησα, λοιπόν, σωστό να μεταδώσω και σε εσάς τις κεντρικές ιδέες και τους προβληματισμούς πάνω στο πολύ επίμαχο αυτό θέμα του ιού HIV και του AIDS.
Ξεκινήσαμε την κουβέντα διαχωρίζοντας τον ιό του HIV – της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας – από τον ιό HPV – των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Αν και οι δύο ιοί είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενοι, ουδεμία άλλη σχέση έχουν.
Ο μεν HIV προσβάλλει την άμυνα του οργανισμού, την οποία σταδιακά εξασθενεί, με τελική συνέπεια την εκδήλωση ενός φάσματος ιδιαίτερων νόσων που στο σύνολό τους αποτελούν το γνωστό AIDS. Ο ιός HPV πρακτικά προκαλεί δύο τύπους βλαβών στον άνθρωπο, τα κονδυλώματα – σε άνδρες και γυναίκες – και ανωμαλίες στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες. Από τις γυναίκες που θα εκδηλώσουν ανώμαλα κύτταρα στο τεστ Παπανικολάου του τραχήλου, κάποιες θα αναπτύξουν τελικά καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ενώ οι βλάβες του τραχήλου είναι θεραπεύσιμες, για τον HIV δεν υπάρχει ίαση, μόνο φάρμακα που καθυστερούν τη διαδικασία εξασθένησης του οργανισμού.
Στη συνέχεια, εξετάσαμε τους τρόπους μετάδοσης του ιού. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνεται η έκθεση σε υλικά που είναι μολυσμένα με αίμα π.χ. σύριγγες για χρήση ναρκωτικών, η σεξουαλική επαφή και η κάθετη μετάδοση από την εγκυμονούσα στο έμβρυο. Διευκρινίσαμε ότι η πιθανότητα μετάδοσης του ιού με τη σεξουαλική επαφή διαφέρει ανάλογα με τον τύπο της επαφής.
Συγκεκριμένα, η πρωκτική επαφή είναι ο πιο μεταδοτικός τρόπος, ακολουθούμενη από την κολπική επαφή. Ο στοματικός έρωτας, αν και μπορεί μόνο σπάνια να μεταδώσει τον HIV, δεν εξαιρείται ως πρακτική μετάδοσης του ιού. Βεβαίως, η μεταδοτικότητα του HIV με το σεξ δεν είναι τόσο μεγάλη όσο κάποιων άλλων νοσημάτων όπως π.χ. του HPV. Παρ’ όλα αυτά, οι καλές πιθανότητες να τη γλυτώσει κανείς δεν σημαίνει ότι όντως θα είναι και τυχερός.
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης είναι η σταθερή χρήση προφυλακτικού. Τα προφυλακτικά καλής ποιότητας διαθέτουν υλικό που είναι ανθεκτικό στο πέρασμα των ιών. Βέβαια, η αποχή από το σεξ είναι προφανώς η ασφαλέστερη πρακτική, αν και έχει νόημα κυρίως στους πολύ νέους με τη λογική της καθυστέρησης της πρώτης σεξουαλικής επαφής.
Μιλήσαμε και για την εγκυμοσύνη και τον HIV. Με την πρόοδο της ιατρικής και την παροχή μοντέρνων αντι-ιικών φαρμάκων, οι περισσότερες HIV εγκυμοσύνες προχωρούν κανονικά. Τρεις σημαντικές ιατρικές παρεμβάσεις ελαττώνουν δραστικά τη συχνότητα κάθετης μετάδοσης του ιού: η χρήση αντι-ιικών φαρμάκων στην εγκυμοσύνη, η καισαρική τομή και η αποφυγή του θηλασμού.
Τέλος, αναφερθήκαμε στις πρόσφατες στατιστικές σχετικά με την εξάπλωση του ιού. Ενώ σε διεθνές επίπεδο παρατηρείται σαφής ελάττωση των νέων κρουσμάτων αλλά και των θανάτων από AIDS, στην Ελλάδα παρατηρείται μια σταθερή, ανοδική και, φυσικά, ανησυχητική πορεία στην εξάπλωση του ιού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, σε συνεργασία με δημόσιους φορείς, κάνει ήδη πολύ καλή δουλειά στο κομμάτι της ενημέρωσης και της προώθησης ενός οργανωμένου συστήματος αντιμετώπισης των ατόμων με HIV.
Αν και ο ιός του AIDS κυκλοφόρησε εντυπωσιακά μεταξύ νέων ομοφυλόφιλων ανδρών στις δεκαετίες του ’80 και ΄90, τώρα πια κανένας σεξουαλικά δραστήριος άνθρωπος δεν εξαιρείται από τον κίνδυνο να τον «κολλήσει». Εξάλλου, και στην Ελλάδα η δεύτερη πιο συχνή κατηγορία ατόμων υψηλού κινδύνου είναι οι ετεροφυλόφιλοι. Γι’ αυτό και το πιο σημαντικό μήνυμα που θα πρέπει να μείνει στο μυαλό μας είναι ότι είναι καλή ιδέα να κάνουμε κι εμείς το τεστ για HIV.
Κάτι τέτοιο το χρωστάμε στον εαυτό μας, τον οποίο θέλουμε να διατηρούμε στην καλύτερη δυνατή υγεία. Εξάλλου, με τα μοντέρνα φάρμακα που διαθέτει πια η επιστήμη, ένας HIV οροθετικός μπορεί να ζήσει μια σχεδόν φυσιολογική ζωή σε ποιότητα και διάρκεια. Το χρωστάμε επίσης και στους αγαπημένους μας ανθρώπους που μας περιτριγυρίζουν, για τους οποίους μόνο το καλό τους θέλουμε κι επιθυμούμε.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Θάνος Παπαθανασίου MD (London) MRCOG FHEA
Μαιευτήρας Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου
