Το πιο δύσκολο, αλλά και το πιο ουσιαστικό κομμάτι όταν προσπαθείς να αναδιαμορφώσεις την ανθρώπινη εμπειρία, είναι να βοηθήσεις κάποιον να καταλάβει μια απλή αλλά βαθιά αλήθεια: δεν είναι ότι είμαστε περιορισμένοι. Είναι ότι μάθαμε να πιστεύουμε πως είμαστε.
Μας είναι πιο εύκολο να αποδεχτούμε τα όρια που μας δείχνουν, παρά να πιστέψουμε ότι μπορούμε να τα ξεπεράσουμε. Όταν κάποιος μας λέει ότι δεν γίνεται, ότι δεν μπορούμε, ότι δεν είναι για μας, απλώς το δεχόμαστε. Το “όχι” ακούγεται πιο φυσικό από το “ναι”. Κι έτσι, χτίζεται ένα μικρό, στενό δωμάτιο γύρω απ’ τα όνειρά μας. Μια φυλακή που χτίζουμε εμείς οι ίδιοι με τις σκέψεις μας και τις παραδοχές μας για το τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να κάνουμε. Στην πραγματικότητα, εμείς έχουμε την ευθύνη για τα όρια που έχουμε επιβάλει στον εαυτό μας. Και συχνά, αυτά τα όρια δεν είναι καν δικά μας. Είναι “δάνεια” από τους άλλους, από την κοινωνία, από το περιβάλλον που μεγαλώσαμε.
Αλλά η αλήθεια είναι πως μπορείς να γίνεις οτιδήποτε θελήσεις. Και όταν λέω “οτιδήποτε”, το εννοώ σε όλες του τις διαστάσεις. Δεν αναφέρομαι μόνο σε επαγγελματικούς στόχους ή τίτλους. Ναι, μπορείς να γίνεις αρχιτέκτονας, ηθοποιός, δικηγόρος. Αλλά μπορείς επίσης να γίνεις νηφάλιος, να κόψεις το αλκοόλ μαχαίρι. Μπορείς να γίνεις ήρεμος. Να σταματήσεις να κουβαλάς τις ετικέτες του παρελθόντος σου και να επιλέξεις εκ νέου ποιος θέλεις να είσαι.
Πολλές φορές, όμως, νιώθουμε ότι υπάρχει μια διαρκής πίεση για να πετύχουμε – και αυτός ο “εξωτερικός κόσμος” συνεχώς μας υπενθυμίζει τα όρια μας. Από μικροί, μεγαλώνουμε με την πίστη ότι πρέπει να ακολουθήσουμε έναν πολύ συγκεκριμένο δρόμο, να κατακτήσουμε συγκεκριμένα επιτεύγματα. Η οικονομική και βαθιά ανθρωπιστική κρίση του 2008, βέβαια, πραγματικά κλυδώνισε ένα τέτοιο πλαίσιο σκέψης. Μεγαλώσαμε, λοιπόν, με το αφήγημα «πάρε πτυχία (πολλά πτυχία!), βρες μια καλή δουλειά (αυτό περισσότερο με ανέκδοτο μου ακούγεται τώρα πια!), μην πας πολύ μακριά για να βρίσκεσαι κοντά στους γονείς σου» (κι αυτό εκ του αποτελέσματος με ανέκδοτο μου μοιάζει). Αυτή ήταν η πεπατημένη οδός, η ασφαλέστερη. Με το πέρασμα του χρόνου, συνάντησα ανθρώπους που μου έδειξαν ότι μπορώ και αλλιώς. Είχαν αυτήν τη σχεδόν τρελή πίστη στον εαυτό τους. Μπορεί να μην είχαν όλα τα προσόντα ή την τέλεια προετοιμασία, όμως πίστευαν αδιαπραγμάτευτα πως θα τα καταφέρουν. Πίστευαν ότι δεν υπάρχουν στενά όρια. Και αυτό με συγκίνησε, με ενέπνευσε, με ενθάρρυνε.
Το τελευταίο διάστημα φροντίζω μια φοιτήτρια που είχε «διαγνωστεί» με κατάθλιψη. Δεν αμφισβητώ την υπαρκτή πραγματικότητα της κατάθλιψης που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Όμως, πολλές φορές παρατηρώ με ανησυχία πόσο εύκολα αποδίδονται βαριές ετικέτες και χορηγούνται φαρμακευτικές αγωγές, χωρίς να δίνεται χώρος για κατανόηση, ακρόαση και ενσυναίσθηση. Πολλές φορές, αυτό που μοιάζει με κατάθλιψη είναι μια φάση κρίσης ή αποδιοργάνωσης, που μπορεί να μεταμορφωθεί όταν κάποιος νιώσει ότι τον βλέπουν και τον πιστεύουν. Οι συνάδελφοί μου με προετοίμασαν λέγοντας ότι η φοιτήτρια δυσκολεύεται χρόνια, πως είναι παθητική, πως έχει παραδοθεί. Η φοιτήτρια αυτή δεν ήταν καταθλιπτική – ήταν μια νέα γυναίκα πολύ μπερδεμένη, που είχε ανάγκη να την ακούσουν, να της δείξουν πίστη, να της θυμίσουν πως έχει επιλογές. Μέσα σε μερικές συνεδρίες, κατάφερε όχι μόνο να επανασυνδεθεί με τις σπουδές της, αλλά και να περάσει όλα της τα μαθήματα. Επέλεξε να είναι παρούσα, να είναι χαρούμενη, δημιουργική, γαλήνια. Επέλεξε να σταθεί στο φως.
Ο κόσμος θα σου πει χίλιες φορές τι δεν μπορείς. Μάθε να λες εσύ στον εαυτό σου τι μπορείς. Όχι μόνο εξωτερικά. Όχι μόνο επαγγελματικά. Αλλά εσωτερικά. Υπαρξιακά. Να σου υπενθυμίζεις πως μπορείς να είσαι ό,τι θέλεις. Το να είσαι απεριόριστος σημαίνει να αφήσεις πίσω τις περιοριστικές αντιλήψεις για τον εαυτό σου και να αποδεχτείς τη δύναμη που ήδη έχεις. Και από εκεί ξεκινούν όλα.
