Η ενδοοικογενειακή βία επηρεάζει όχι μόνο τα θύματα, αλλά και τους ανθρώπους γύρω τους, με μακροχρόνιες συνέπειες που εκτείνονται σε όλη την οικογένεια. Όταν συμβαίνει σε μια οικογένεια, η βία συχνά δεν περιορίζεται μόνο στις σχέσεις των συντρόφων, αλλά επηρεάζει και τα παιδιά, θυματοποιώντας τα με πάρα πολλούς τρόπους. Ερωτήματα που έρχονται συχνά στην επιφάνεια είναι: «Γιατί τα θύματα δεν καταγγέλλουν την ενδοοικογενειακή βία;», «Ποιες είναι οι ψυχολογικές αιτίες πίσω από αυτό;» και «Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της βίας για τα άτομα που την βιώνουν;»
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Δεν είναι εκείνος ο καβγάς που είδες ανάμεσα στη μητέρα και τον πατέρα σου την Παρασκευή. Δεν είναι η επίθεση που είδες από τον πατέρα σου στη μητέρα σου την Κυριακή. Είναι ένα συνεχές περιβάλλον που διαμορφώνει τη ζωή των θυμάτων και προκαλεί βαθιές ψυχικές πληγές. Είναι η καθημερινότητα σε μια οικογένεια γεμάτη φόβο, ένταση και αβεβαιότητα. Αυτό το τοξικό περιβάλλον έχει επιπτώσεις που διαρκούν πολύ περισσότερο από τα στιγμιαία επεισόδια βίας, προκαλώντας τραύματα που επηρεάζουν τις ζωές των θυμάτων για πολλά χρόνια.
Η πρώτη και κύρια επίπτωση της ενδοοικογενειακής βίας είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η αρνητική εικόνα του εαυτού. Όταν κάποιος μεγαλώνει σε ένα τέτοιο περιβάλλον, βλέπει τον εαυτό του μέσα από τη ματιά του κακοποιητή. Η κακοποίηση δεν ξεκινά με γροθιές ή σωματική βία. Συχνά, η βία ξεκινά με ψυχολογική κακοποίηση, όπου ο δράστης προσπαθεί να μειώσει το θύμα, να το ελέγξει και να το κάνει να πιστέψει ότι δεν αξίζει τίποτα. Τα αρνητικά σχόλια και η κακοποίηση συνήθως δεν έχουν να κάνουν με πραγματικά ελαττώματα του θύματος, αλλά με τις βαθύτερες δυσλειτουργίες του δράστη. Αυτή η ψυχολογική πίεση καθιστά το θύμα να αμφισβητεί την αξία του και να πιστεύει ότι φταίει για την κακοποίηση που υφίσταται.
Αυτός ο ψυχολογικός μηχανισμός είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι δυσκολεύονται να καταγγείλουν την ενδοοικογενειακή βία. Το πρώτο πράγμα που προσπαθεί να κάνει το θύμα είναι να κατευνάσει την οργή του δράστη, να μην πυροδοτήσει τη βία. Πιστεύει ότι αν συμπεριφερθεί καλύτερα, αν γίνει καλύτερος σύντροφος ή καλύτερο παιδί, τότε η βία θα σταματήσει.
Μια από τις πιο σοκαριστικές στατιστικές που σχετίζονται με την ενδοοικογενειακή βία είναι ότι μια γυναίκα κατά μέσο όρο καταγγέλλει την κακοποίηση τουλάχιστον επτά φορές πριν αποφασίσει να φύγει από τον κακοποιητή της. Αυτό δείχνει τη δύναμη του φόβου και του ελέγχου που έχει ο δράστης πάνω στο θύμα. Εντούτοις, η πιο συχνή αιτία για την καθυστέρηση της καταγγελίας είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το θύμα πιστεύει ότι αξίζει την κακοποίηση, ότι με κάποιον τρόπο προκαλεί τη βία και γι’ αυτό σκέφτεται ότι αν γίνει καλύτερο άτομο, η βία θα σταματήσει.
Αυτός ο φαύλος κύκλος είναι εξαιρετικά δύσκολο να σπάσει, γιατί η ενδοοικογενειακή βία δημιουργεί μια ψυχολογική εξάρτηση. Το θύμα αναζητά συνεχώς την αποδοχή και την αγάπη του δράστη, η οποία συχνά εκδηλώνεται σε φάσεις όπου ο δράστης απολογείται με λουλούδια, δώρα ή υπερβολική στοργή. Αυτή η συμπεριφορά ενισχύει τη σύγχυση στο θύμα, κάνοντάς το να πιστεύει ότι η κακοποίηση είναι απλώς ένα ατυχές περιστατικό και ότι η αγάπη είναι συνυφασμένη με αυτές τις ψυχολογικές και συναισθηματικές διακυμάνσεις.
Και φυσικά, η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι μόνο σωματική. Συχνά είναι και συναισθηματική, ένας τρόπος με τον οποίο ο κακοποιητής επιβάλλεται και κυριαρχεί σε ένα άλλο άτομο χωρίς να αφήνει εμφανή σημάδια, επηρεάζοντας όμως βαθιά και μόνιμα τη ζωή ενός ανθρώπου. Η σωματική βία συμβαίνει συνήθως ως ξέσπασμα, όταν “παραβιάζονται” οι κανόνες του κακοποιητή. Αλλά ο έλεγχος και η συναισθηματική κακοποίηση είναι μόνιμα. Είναι εκεί κάθε στιγμή, σε κάθε πτυχή της ζωής του θύματος. Και πολλές φορές είναι δύσκολο να το δεις από έξω.
Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι μόνο μια προσωπική εμπειρία – πλήττει ολόκληρη την οικογένεια, επηρεάζοντας τα μέλη της με ψυχικά τραύματα και αρνητικά πρότυπα. Τα παιδιά, για παράδειγμα, μπορεί να αναπαράγουν αυτά τα μοτίβα στις δικές τους σχέσεις στο μέλλον. Η στήριξη και η καταγγελία αυτών των καταστάσεων είναι κρίσιμη, όχι μόνο για τα θύματα, αλλά και για το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον, ώστε να σπάσει ο φαύλος κύκλος και να ανακτηθεί η ψυχική υγεία και η αγάπη χωρίς φόβο.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)
