Στις 14 Φεβρουαρίου του 1989, ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, μια δημοσιογράφος του BBC τηλεφώνησε στον Σάλμαν Ρούσντι και του είπε ότι είχε επικηρυχθεί με φετφά από τον Αγιατολάχ Χομεινί. Πρώτη φορά άκουγε την λέξη φετφά. Ο συγγραφέας των Σατανικών Στίχων καταδικάστηκε από το ιρανικό καθεστώς των Αγατολάχ για επίθεση «στο Ισλάμ, στον Προφήτη και στο Κοράνι».
Ετσι αρχίζει η συναρπαστική – με την κακή έννοια – ιστορία ενός συγγραφέα που αναγκάστηκε να ζει σε υπόγεια, να μετακινείται από σπίτι σε σπίτι, έχοντας στη σκιά του μια ομάδα σωματοφυλάκων και ειδικών φρουρών. Του ζήτησαν να επιλέξει έναν «άλλο» για να μπορεί η αστυνομία να τον καλεί στο τηλέφωνο. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι του συγγραφείς; O Joseph Conrad (1857-1924), ένας μεγάλος συγγραφέας πολωνικής καταγωγής και ο Αντον Τσέχοφ, ο πασίγνωστος Ρώσος «μελαγχολικός» συγγραφέας. Από τα δυό τους μικρά ονόματα προκύπτει το Joseph Anton, το ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε ο Ρούσντι όσα χρόνια κρυβόταν από τους φανατικούς ισλαμιστές. Αυτό χρησιμοποιεί και τώρα στην πολυαναμενόμενη βιογραφία του με τίτλο στα ελληνικά «Για πολλά χρόνια» και το υπογράφει με τα δυο ονόματα Σάλμαν Ρούσντι – Ζόζεφ Αντον, στο εξώφυλλο.
Όσο ζούσε στη Βρετανία φανατικοί ισλαμιστές έκαψαν δημόσια αντίτυπα του βιβλίου. Ο Νορβηγός εκδότης και ο Ιταλός μεταφραστής των Σατανικών Στίχων έπεσαν θύματα επιθέσεων. Ο Ιάπωνας μεταφραστής του βιβλίου βρέθηκε μαχαιρωμένος στο γραφείο του. Η καταδίκη δεν αφορούσε μονάχα τον Ρούσντι αλλά και όλους όσους σχετίζονταν με το βιβλίο.
Η πολυαναμενόμενη αυτοβιογραφία του Ρούσντι είναι ένα συγκλονιστικό αφήγημα. Πώς έζησαν ένας συγγραφέας και η οικογένειά του τόσα χρόνια με την απειλή του θανάτου; Πώς συνέχιζε να εργάζεται; Πώς ερωτεύτηκε και εγκατέλειψε τους έρωτές του; Πώς διοχέτευε την απόγνωση, πώς έμαθε να επιβιώνει; Ο Ρούσντι μας αφηγείται την σκοτεινή ιστορία του για πρώτη φορά.
Μας αφηγείται δραματικές και κωμικές στιγμές, την ζωή του με οπλισμένους αστυνομικούς, τη μάχη του να βρει στηρίγματα και κατανόηση από κυβερνήσεις, αστυνομικούς διευθυντές, εκδότες και δημοσιογράφους. Μας εξηγεί πως μπόρεσε να επιβιώσει ώσπου να ξανανιώσει το αίσθημα της ελευθερίας.
Αποσπάσματα του βιβλίου δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Νew Yorker και την Δευτέρα κυκλοφόρησαν όλες οι αναφορές του περιοδικού στον Ρούσντι και στον φετφά. Το ΒΒC ετοιμάζει σχετικό ντοκιμαντέρ με τον τίτλο «Ιmagine». Οι Τimes του Λονδίνου την Κυριακή κυκλοφόρησαν με δισέλιδο αναλυτικό ρεπορτάζ με όλη την ιστορία του φετφά, στο οποίο δημοσιογράφοι, λογοτέχνες, πολιτικοί, διπλωμάτες, ιμάμηδες, θεολόγοι του Ισλάμ, φίλοι του Ρούσντι αλλά και κάποιοι από τους αστυνομικούς που είχαν αναλάβει την προστασία του καταθέτουν τις μαρτυρίες τους.
Ο Ρούσντι δεν δέχτηκε να ακούσει την αστυνομία που τον συμβούλευε να φορέσει περούκα ούτε να αλλάξει το πρόσωπό του με πλαστική εγχείρηση. Δέχτηκε όμως, σε μια μυστική συνάντηση στο αστυνομικό τμήμα του Πάντινγκτον το 1990, να υπογράψει μια δήλωση μετάνοιας, εκφράζοντας την πίστη του στο Ισλάμ. Και όλα αυτά φυσικά τα αφηγείται στο νέο βιβλίο του με μοναδικό τρόπο.
Γεννημένος στην Ινδία, από εύπορη μουσουλμανική οικογένεια, γιος ενός επιχειρηματία και μιας δασκάλας, ο Σάλμαν Ρούσντι φοίτησε από τα 13 του σε ιδιωτικό σχολείο στη Μεγάλη Βρετανία και σπούδασε Ιστορία στο Κέιμπριτζ. Τα καλύτερά του έργα είναι τα «Παιδιά του Μεσονυχτίου» (1980) και οι «Σατανικοί στίχοι» (1988).
O συγγραφέας, που διαμένει τα τελευταία χρόνια στη Νέα Υόρκη, κάνει τώρα περισσότερες δημόσιες εμφανίσεις και παρουσιάζει τα βιβλία του σε περιορισμένο κοινό. Στην Ινδία όμως οι «Σατανικοί στίχοι» είναι ακόμη απαγορευμένοι ενώ μια απειλή για τη ζωή του τον απέτρεψε πέρυσι να παραστεί στο Λογοτεχνικό Φεστιβάλ της Τζαϊπούρ. «Παραμένει ένας ανίκητος αφηγητής» έγραψε στην κριτική του το The New Yorker, ως τον «μεγαλύτερο αφηγητή όλων των εποχών» τον εμφανίζει ο Observer, «βιβλίο που μας κόβει την αναπνοή με την πρωτοτυπία του» ανέφεραν οι Financial Times, μεταξύ άλλων.
Επιμέλεια: Μάριος Μπουμπής
