Ρεπορτάζ – Επιμέλεια: Αντώνης Ζήβας
Οι πιλότοι εμπορικών αερογραμμών συχνά αποκρύπτουν προβλήματα ψυχικής υγείας από φόβο ότι η αποκάλυψη θεραπείας ή φαρμακευτικής αγωγής, ή ακόμη και η απλή αναζήτηση βοήθειας, μπορεί να οδηγήσει στην αφαίρεση της άδειάς τους, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τους ίδιους όσο και τους επιβάτες τους.
Αυτό προκύπτει από συνεντεύξεις του Reuters με δεκάδες πιλότους, ιατρικούς εμπειρογνώμονες και αξιωματούχους του κλάδου, καθώς και από ανασκόπηση σχετικών ιατρικών μελετών.
Για το συγκεκριμένο άρθρο, το Reuters μίλησε με τουλάχιστον 24 εμπορικούς πιλότους σε αμερικανικές και διεθνείς αεροπορικές εταιρείες. Οι πιλότοι αυτοί δήλωσαν ότι ήταν απρόθυμοι να αποκαλύψουν προβλήματα ψυχικής υγείας – ακόμη και ήπια ή θεραπεύσιμα – φοβούμενοι άμεση καθήλωση στο έδαφος και μια μακρά, δαπανηρή ιατρική αξιολόγηση που θα μπορούσε να τερματίσει την καριέρα τους.
Οι πιλότοι ανέφεραν πολλούς λόγους για την αποφυγή αναφοράς των προβλημάτων ψυχικής υγείας, μεταξύ των οποίων οι πολιτικές των αεροπορικών εταιρειών, οι κανονιστικές απαιτήσεις και ο κοινωνικός στιγματισμός.
Πραγματικοί άνθρωποι, πραγματικά προβλήματα
«Οι πραγματικοί άνθρωποι έχουν πραγματικά προβλήματα», είπε η Βάργκας. «Και δεν θα έπρεπε να τιμωρούνται επειδή τα αντιμετωπίζουν».
Η Βάργκας μίλησε στο Reuters για τις εμπειρίες του γιου της με την ελπίδα ότι η προσωπική τραγωδία της οικογένειάς της θα αμφισβητούσε την κουλτούρα γύρω από την ψυχική υγεία στον κλάδο των αερομεταφορών. Το πρακτορείο ειδήσεων επιβεβαίωσε λεπτομέρειες της αφήγησής της με τη σύζυγο του Βίτκε.
Η Delta χαρακτήρισε τον Wittke πολύτιμο μέλος της ομάδας και τον θάνατό του «τραγικό και σπαρακτικό», επισημαίνοντας παράλληλα ότι στην κοινότητα των πιλότων υπάρχει στίγμα απέναντι στην αναζήτηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Όπως πολλές μεγάλες αμερικανικές αεροπορικές εταιρείες, η Delta προσφέρει εμπιστευτικά προγράμματα υποστήριξης από ομοτίμους και υπηρεσίες συμβουλευτικής για το προσωπικό. Πρόσφατα ξεκίνησε νέο πρόγραμμα βοήθειας για πιλότους, προσφέροντας πρόσβαση σε θεραπεία και καθοδήγηση, λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις ιατρικής πιστοποίησης.
«Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε ακούραστα για να προσφέρουμε επιπλέον λύσεις», δήλωσε η εταιρεία.
Ψυχική υγεία και αυστηρά πρότυπα
Σε αντίθεση με άλλες βιομηχανίες, όπου τα άτομα μπορούν να αναζητήσουν ιατρική ή ψυχολογική θεραπεία χωρίς να ενημερώσουν εργοδότες ή ρυθμιστικές αρχές, η αεροπορία λειτουργεί υπό αυστηρότερα πρότυπα. Οι πιλότοι πρέπει να πληρούν αυστηρά σωματικά και ψυχολογικά κριτήρια για να διατηρούν την ιατρική τους πιστοποίηση από την FAA, υποβαλλόμενοι σε εξετάσεις κάθε έξι μήνες. Πιλότοι που αναφέρουν άγχος ή κατάθλιψη ενδέχεται να τιμωρηθούν με καθήλωση στο έδαφος. Οι ήπιες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται γρήγορα, ενώ οι σοβαρές απαιτούν εκτεταμένη αξιολόγηση από την FAA, που μπορεί να διαρκέσει έως και ένα έτος ή περισσότερο.
Η FAA δηλώνει ότι δεσμεύεται να δίνει προτεραιότητα στην ψυχική υγεία των πιλότων και ενημερώνει συνεχώς την προσέγγισή της βάσει της καλύτερης διαθέσιμης επιστήμης.
Ο φόβος της καταλληλότητας
Μια δεκαετία μετά την τραγωδία της Germanwings, η παγκόσμια αεροπορική βιομηχανία δεν έχει ακόμη καθιερώσει ενιαίο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας των πιλότων, ενώ το στίγμα παραμένει σημαντικό εμπόδιο.
Ο Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί από τις αεροπορικές εταιρείες να προσφέρουν προγράμματα υποστήριξης από ομοτίμους για πιλότους και έχει ενισχύσει την εποπτεία των ιατρικών εξεταστών. Στις ΗΠΑ, η FAA έχει διευρύνει τον κατάλογο εγκεκριμένων αντικαταθλιπτικών και άλλων φαρμάκων, ενώ έχει θεσπίσει διαδικασία για πιλότους με διάγνωση ΔΕΠΥ. Παράλληλα, οι αεροπορικές εταιρείες και τα συνδικάτα πιλότων έχουν επεκτείνει τα εμπιστευτικά προγράμματα υποστήριξης από ομοτίμους.
Στην Αυστραλία, η Αρχή Ασφάλειας Πολιτικής Αεροπορίας (CASA) επιτρέπει σε πιλότους με κατάθλιψη ή άγχος να διατηρούν την ιατρική τους πιστοποίηση κατά περίπτωση, εφόσον οι κίνδυνοι ασφαλείας είναι υπό διαχείριση. Σύμφωνα με την επικεφαλής ιατρική σύμβουλο της CASA, Kate Manderson, οι αξιολογήσεις πιστοποίησης συνήθως ολοκληρώνονται σε 20 ημέρες.
Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ πολιτικής και αντίληψης παραμένει μεγάλο. Σε μελέτη του 2023 σε 5.170 Αμερικανούς και Καναδούς πιλότους, περισσότεροι από τους μισούς ανέφεραν ότι αποφεύγουν την υγειονομική περίθαλψη λόγω φόβου απώλειας της ιδιότητας του πιλότου, μια νοσηρή αντίληψη που συνοψίζεται στη φράση: «Αν δεν λες ψέματα, δεν πετάς».
Τα συνδικάτα πιλότων και οργανώσεις του κλάδου παροτρύνουν την FAA να υιοθετήσει συστάσεις για την προστασία των πιλότων που αποκαλύπτουν προβλήματα ψυχικής υγείας και την επιτάχυνση της επιστροφής τους στην υπηρεσία. Τον Σεπτέμβριο, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ψήφισε να απαιτήσει την εφαρμογή αυτών των αλλαγών εντός δύο ετών.
Περιμένοντας να εξουσιοδοτηθεί για να πετάξει
Η 36χρονη Ελίζαμπεθ Καρλ, πιλότος εμπορικών αερογραμμών των ΗΠΑ, βιώνει καθημερινά την ανάγκη για γρήγορες μεταρρυθμίσεις. Το 2021, τιμωρήθηκε με καθήλωση κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής της ως πιλότος, αφού αποκάλυψε ότι λάμβανε χαμηλή δόση αγχολυτικού. Μετά από υποχρεωτική περίοδο αναμονής έξι μηνών, περίμενε έξι μήνες για ραντεβού με ειδικό ψυχικής υγείας εγκεκριμένο από την FAA. Στη συνέχεια, η ρυθμιστική αρχή αφιέρωσε πάνω από ένα χρόνο στην εξέταση της έκθεσής της, μόνο και μόνο για να την κρίνει ξεπερασμένη και να απαιτήσει νέα αξιολόγηση.
Η Carll δήλωσε ότι οποιαδήποτε αλλαγή φαρμακευτικής αγωγής θα μπορούσε να προκαλέσει την ίδια μακρά και δαπανηρή διαδικασία. «Το αστείο είναι ότι απλώς το αγνοείς και κάνεις ότι δεν συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι φοβούνται ότι θα χάσουν τα προς το ζην».
Η FAA ενημερώνει συνεχώς τις πολιτικές της για την ψυχική υγεία και έχει εγκρίνει περισσότερα φάρμακα, χωρίς όμως να δίνει πληροφορίες για τυπικούς χρόνους διεκπεραίωσης των ιατρικών εκθέσεων.
Η επιστροφή στο πιλοτήριο σημαίνει μήνες σταθερής φαρμακευτικής αγωγής, ψυχολογικά και γνωστικά τεστ — μερικά από τα οποία δεν καλύπτονται από την ασφάλιση υγείας. Η διαδικασία μπορεί να κοστίσει στους πιλότους χιλιάδες δολάρια, γεγονός που αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην αναζήτηση βοήθειας.
Ο Τρόι Μέριτ, 33χρονος πιλότος, περιέγραψε ότι η αποφυγή φροντίδας ψυχικής υγείας μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις στο πιλοτήριο.
Μετά την ανάρρωσή του, επέστρεψε στις πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, πετώντας σε προορισμούς όπως η Σαγκάη και το Χονγκ Κονγκ. «Είμαι καλύτερος πιλότος σήμερα από ό,τι ήμουν πριν», είπε.
