Σε πέντε ημέρες ακριβώς, στις 7 Μαΐου, 135 καρδινάλιοι θα τεθούν σε πλήρη απομόνωση στο Βατικανό για την εκλογή του νέου Πάπα, μία αυστηρή διαδικασία που προβλέπει εγκλεισμό, μυστική ψηφοφορία και διατροφή υπό έλεγχο, με μοναδικό μέσο επικοινωνίας με τον «έξω κόσμο» τον λευκό ή μαύρο καπνό.
Για αιώνες, αυστηροί κανόνες περιορίζουν τη σίτιση των καρδιναλίων στο παπικό κονκλάβιο, ώστε να διασφαλιστεί το αδιάβλητο της εκλογής και να αποφευχθούν μυστικά μηνύματα.
Σύμφωνα με το BBC, ιστορικά, το φαγητό αποτελούσε τον υπ’αριθμόν ένα πιθανό κίνδυνο: τα γεμιστά ραβιόλια ενός καρδινάλιου θα μπορούσαν να περιέχουν ένα παράνομο μήνυμα από το προσωπικό της κουζίνας· ή ένας καρδινάλιος θα μπορούσε να μεταβιβάσει ενημέρωση για την ψηφοφορία προς τα έξω με μια βρώμικη χαρτοπετσέτα, που θα πετούσε.
Ωστόσο, η κοινή σίτιση είναι επίσης ένα από τα περιβάλλοντα, όπου μπορούν να γίνουν κρυφές διαπραγματεύσεις. Έτσι, η «κουλτούρα του φαγητού» στο κονκλάβιο αυστηροποιήθηκε ανά τους αιώνες, με διάφορους ευρηματικούς μηχανισμούς, που περιελάμβαναν μέχρι και έναν ιδιαίτερο τοοίχο με ενσωματωμένο τροχό φαγητού.
Ήταν μία ιδιαίτερη κατασκευή που από την μία της πλευρά εκτεινόταν στην κουζίνα, όπου ειδικοί φρουροί έλεγχαν τα πιάτα και την τροφή και από την άλλη, τα εδέσματα -με μία περιστροφή- έφταναν στα χέρια των καρδιναλίων, αφού προηγουμένως είχαν περάσει τον «ποιοτικό έλεγχο» και είχε πιστοποιηθεί πως δεν έκρυβαν κρυφά μηνύματα.
Τι απαγορεύεται στην διατροφή τους και γιατί
Κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου, οι καρδινάλιοι που συμμετέχουν στην εκλογή του Πάπα απομονώνονται πλήρως από τον έξω κόσμο. Το φαγητό τους ελέγχεται εξονυχιστικά για να διασφαλιστεί ότι κανένα μήνυμα ή στοιχείο επικοινωνίας δεν μπορεί να περάσει μέσα από αυτό.
Αυτοί οι κανόνες δεν είναι υπερβολικοί — είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ακεραιότητας της διαδικασίας. Για παράδειγμα:
Δεν επιτρέπονται πιάτα με γέμιση (όπως ραβιόλια ή γεμιστό κοτόπουλο), επειδή κάτι θα μπορούσε να είναι κρυμμένο μέσα.
Απαγορεύονται χαρτοπετσέτες από έξω, ή η χρήση προσωπικών αντικειμένων αφού θα μπορούσαν να περιέχουν γραπτά μηνύματα.
Η αποκλειστική παρασκευή των γευμάτων γίνεται από προσωπικό του Βατικανού.
Μεταφορά του φαγητού υπό επίβλεψη και σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές.
Δεν επιτρέπεται εξωτερικό φαγητό ή επικοινωνία με προσωπικούς μάγειρες ή υπαλλήλους.
Όπως αναφέρει το άρθρο του BBC, «το μενού της Εκκλησίας κατά την περίοδο του κονκλάβιου φιλτράρεται με τον ίδιο ζήλο που φιλτράρεται και η πληροφορία: τίποτα δεν πρέπει να μπει ή να βγει χωρίς έγκριση».
Ποιος μαγειρεύει για τους καρδινάλιους
Το φαγητό προετοιμάζεται από την κουζίνα της Casa Santa Marta, της εσωτερικής κατοικίας όπου μένουν οι καρδινάλιοι κατά το κονκλάβιο. Το μενού είναι απλό, αλλά επαρκές: κοτόπουλο στη σχάρα, σαλάτες, φρούτα, και απλά ζυμαρικά.
Η Ιζαμπέλα Ροσελίνι ετοιμάζει γεύμα καρδιναλίων στην πρόσφατη κινηματογραφική εκδοχή του Κονκλάβιου
Οι μάγειρες είναι άτομα εμπιστοσύνης του Βατικανού, συχνά μοναχές ή πιστοποιημένο προσωπικό. Η επικοινωνία τους με τον έξω κόσμο είναι περιορισμένη, και το φαγητό μεταφέρεται υπό επίβλεψη.
Ψήφιζαν για Πάπα τρία ολόκληρα χρόνια, τρώγοντας και πίνοντας
Ο κώδικας μυστικότητας του κονκλαβίου χρονολογείται από το 1274, όταν ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ θέσπισε τους κανονισμούς που εξακολουθούν εν μέρει να ισχύουν μέχρι σήμερα.
Η στέψη του τότε Ποντίφικα, ήταν αμφιλεγόμενη. Είχε επίσης το χαρακτηριστικό ότι ήταν μακράν η μεγαλύτερη σε διάρκεια, καθώς χρειάστηκαν σχεδόν τρία χρόνια (1268-1271) για να επιτευχθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία για τον διορισμό του νέου πάπα.
Σύμφωνα με τον Ιταλό Ερρίκο ντε Σεγκούζιο, ο οποίος υπηρέτησε σε αυτό το κονκλάβιο, οι κάτοικοι της περιοχής απείλησαν να περιορίσουν το φαγητό των καρδιναλίων για να επιταχύνουν την έγκριση μιας απόφασης. Στο μεταξύ, οι Καρδινάλιοι έδειχναν να …απολαμβάνουν την διαμονή τους στο Κονκλάβιο, τρώγωντας και πίνοντας.
Ώσπου, οι νέοι κανόνες του Πάπα Γρηγορίου Ι΄ θέσπισαν την απομόνωση του κονκλαβίου – ο περίφημος κανόνας που ισχύει μέχρι σήμερα – και την διανομή λιτής τροφής με δελτίο για τους καρδινάλιους.
Μάλιστα, μετά από τρεις ημέρες χωρίς αποτέλεσμα στην ψηφοφορία, οι καρδινάλιοι λάμβαναν μόνο ένα γεύμα την ημέρα. Μετά από οκτώ ημέρες, μόνο ψωμί και νερό. Έτσι οι ψηφοφορίες άρχισαν να γίνονται όλο και πιο σύντομες και η εκλογή Πάπα μία ταχέως εξελισσόμενη διαδικασία, που αυστηροποίησε τους κανόνες του φαγητού.
Στα μέσα του 14ου αιώνα, αυτοί οι κανόνες χαλάρωσαν από τον Κλήμη ΣΤ΄, ο οποίος επέτρεπε γεύματα τριών πιάτων που αποτελούνταν από σούπα, ένα κύριο πιάτο με ψάρι, κρέας ή αυγά και επιδόρπιο, το οποίο μπορούσε να περιλαμβάνει τυρί ή φρούτα. Ενώ η διανομή με δελτίο δεν τηρήθηκε, ο αυστηρός έλεγχος της τροφής στο κονκλάβιο παραμένει μέχρι σήμερα.
Η πιο λεπτομερής ιστορική αφήγηση για την κουλτούρα του φαγητού στα παπικά κονκλάβια προέρχεται από τον Bartolomeo Scappi , ο οποίος ήταν ο πιο διάσημος σεφ της Αναγέννησης (και αναμφισβήτητα ο πρώτος διάσημος σεφ στον κόσμο) και υπηρέτησε και τους δύο Πάπες Πίο Δ΄ και Πίο Ε΄.
Κουζίνα σε κονκλάβιο από το βιβλίο του Scappi
Το βιβλίο του το 1570, Opera Dell’Arte del Cucinare (Η Τέχνη της Μαγειρικής) – το πρώτο βιβλίο μαγειρικής που εκδόθηκε από έναν εν ενεργεία σεφ – εκτόξευσε τη φήμη του. Σε αυτό, αποκαλύπτει τα μυστικά της σίτισης του κονκλαβίου που εξέλεξε τον Πάπα Ιούλιο Γ΄, και την ακραία πρακτική της επιτήρησης που παραμένει μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον Scappi, τα καθημερινά γεύματα των καρδιναλίων ετοιμάζονταν σε μια κοινόχρηστη κουζίνα από μάγειρες και σομελιέ. Ο συγγραφέας μάλιστα, αναγνωρίζει ότι η κουζίνα ήταν ένας χώρος όπου μπορούσαν να μοιραστούν παράνομα μηνύματα και σημειώνει ότι φρουροί τοποθετούνταν εκεί ειδικά για να το αποτρέψουν αυτό.
Ως εκ τούτου, δύο φορές την ημέρα με σειρά που καθοριζόταν με κλήρωση, οι οικονόμοι έφερναν τελετουργικά το φαγητό στον κοινόχρηστο χώρο, όπου δέσποζε ένας τεράστιος περιστρεφόμενος δίσκος φαγητού. Αυτός ο «τροχός» τροφής, που ήταν ενσωματωμένος στον τοίχο, επέτρεπε την παράδοση φαγητού και ποτού στους καρδινάλιους στην εσωτερική τους αίθουσα.
Η προ αιώνων προετοιμασία των γευμάτων για τους καρδινάλιους
Πριν περάσουν μέσα από τον τοίχο, τα τρόφιμα και τα ποτά ελέγχονταν από δοκιμαστές για να βεβαιωθούν ότι δεν έκρυβαν παράνομα μηνύματα. Κάθε βήμα παρακολουθούνταν στενά από Ελβετούς φρουρούς.
Δεν επιτρέπονταν κλειστές πίτες. Δεν επιτρέπονταν ολόκληρα κοτόπουλα. Το κρασί και το νερό έπρεπε να προσφέρονται σε διαφανές γυαλί, όχι σε αδιαφανή δοχεία. Οι υφασμάτινες χαρτοπετσέτες άνοιγαν και ελέγχονταν προσεκτικά.
Αυτή η ρύθμιση είχε ως στόχο εν μέρει να διασφαλίσει την πλήρη απομόνωση των καρδιναλίων και εν μέρει να κατευνάσει τις ανησυχίες για δηλητηρίαση. Άλλωστε, ειδικά κατά την Αναγέννηση, ο παπισμός ήταν μια πολιτική θέση με μεγάλη επιρροή.
Ο έλεγχος της τροφής από Ελβετούς φρουρούς (απεικόνιση από το βιβλίο του Scappi)
Απόλυτη απομόνωση
Οι καρδινάλιοι δεν έχουν κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές ή πρόσβαση σε ειδήσεις. Ακόμη και η πρόσβαση σε επιστολές ή ειδικά αντικείμενα από έξω απαγορεύεται αυστηρά, ώστε να αποκλειστεί κάθε πιθανή πολιτική ή εξωτερική επιρροή.
Το φαγητό δεν είναι απλώς ζήτημα διατροφής στο κονκλάβιο — είναι μέρος ενός πνευματικού και ηθικού «φρουρίου» (μίας περιχαράκωσης από τον έξω κόσμο) που έχει ως μοναδικό σκοπό την αδιάβλητη εκλογή του ηγέτη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Το κονκλάβιο είναι μια σπάνια περίπτωση όπου το φαγητό δεν φέρνει κοντά τους ανθρώπους, αλλά τους απομονώνει για να μπορέσουν, χωρίς παρεμβολές, να αφουγκραστούν αυτό που θεωρούν Θεία βούληση. Η τροφή εκεί δεν είναι απόλαυση, αλλά τελετουργική λειτουργικότητα — χωρίς ραβιόλια, χωρίς μυστικά, χωρίς εξωτερικούς θορύβους.
