Ρεπορτάζ: Αντώνης Ζήβας
Με το πέρας της εβραϊκής αργίας του Σαββάτου, το πολιτικό θερμόμετρο στο Ισραήλ αναμένεται να ανέβει, όσο αφορά τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.
Η απόφαση της τουρκικής δικαιοσύνης να εκδώσει 37 εντάλματα σύλληψης εις βάρος Ισραηλινών ανώτατων αξιωματούχων με κατηγορίες για γενοκτονία και εγκλήματα πολέμου στη Γάζα, πυροδοτεί νέα ένταση στις ήδη τεταμένες σχέσεις Άγκυρας–Ιερουσαλήμ και ενισχύει το ισραηλινό βέτο κατά οποιασδήποτε τουρκικής ανάμιξης στη μεταπολεμική διαχείριση της περιοχής.
Η προχθεσινή (σ.σ. Παρασκευή 7/11) απόφαση του γενικού εισαγγελέα της Κωνσταντινούπολης περιλαμβάνει εντάλματα για μια σειρά κορυφαίων κυβερνητικών και στρατιωτικών στελεχών του Ισραήλ, μεταξύ των οποίων:
ο Πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου,
ο Υπουργός Άμυνας Ισράελ Κατς,
ο Υπουργός Εθνικής Ασφαλείας Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ,
ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων υποστράτηγος Εγιάλ Ζαμίρ,
και ο Αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού υποστράτηγος Νταβίντ Σάλμα.
Τα ονόματα των υπόλοιπων 32 αξιωματούχων δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί, ενώ τουρκικές πηγές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να ζητηθεί δικαστική συνδρομή ξένων χωρών, ώστε να εκτελεστούν τα εντάλματα στο έδαφός τους – κάτι που, αν συμβεί, θα προκαλέσει διεθνές διπλωματικό επεισόδιο.
Την πληροφορία μετέδωσε πρώτη η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, κάνοντας λόγο για «εξαιρετικά επιθετική και πρωτοφανή κίνηση» της τουρκικής πλευράς.
Τελ Αβίβ: «Πολιτικό σόου του Ερντογάν»
Η αντίδραση στο Ισραήλ υπήρξε άμεση και οργισμένη. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Γκιντεόν Σαάρ, χαρακτήρισε την απόφαση «Παρωδία Δικαιοσύνης» και επιτέθηκε προσωπικά στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ, ο Σαάρ ανέφερε:
«Η τουρκική δικαιοσύνη έχει προ πολλού καταντήσει εργαλείο πολιτικής εξόντωσης αντιφρονούντων, οδηγώντας στη φυλακή Δικαστές, δημοσιογράφους και Δημάρχους. Η απόφαση αυτή είναι απλώς ακόμη μία επικοινωνιακή κίνηση του δικτάτορα Ερντογάν».
Κυβερνητικές πηγές στην Ιερουσαλήμ τονίζουν ότι η κίνηση της Τουρκίας «κλείνει οριστικά» κάθε συζήτηση για πιθανή συμμετοχή της σε οποιοδήποτε πολυεθνικό σχήμα σταθεροποίησης της Γάζας, υπό αμερικανική ή διεθνή αιγίδα.
Νέος γύρος ψυχρότητας στις διμερείς σχέσεις
Η απόφαση της τουρκικής δικαιοσύνης έρχεται λίγες μόνο ημέρες μετά το νέο ψυχροπολεμικό επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών, με την Άγκυρα να έχει ήδη ανακοινώσει απαγόρευση πρόσβασης ισραηλινών πλοίων στα τουρκικά λιμάνια και περιορισμό του εναέριου χώρου για ισραηλινές αεροπορικές εταιρείες.
Αναλυτές της Haaretz εκτιμούν ότι «η Τουρκία επιλέγει την πλήρη ρήξη με το Ισραήλ», εν μέρει για να ενισχύσει το προφίλ της στον μουσουλμανικό κόσμο, εμφανιζόμενη ως «προστάτιδα» των Παλαιστινίων.
Παράλληλα, η Άγκυρα επιχειρεί να αξιοποιήσει το διεθνές κλίμα που έχει στραφεί κατά των ισραηλινών επιχειρήσεων στη Γάζα, για να αυξήσει την πίεση στο Τελ Αβίβ.
Το ισραηλινό «όχι» στην Άγκυρα
Η στάση της Κυβέρνησης Νετανιάχου είναι ξεκάθαρη: καμία τουρκική στρατιωτική ή πολιτική παρουσία στη Γάζα.
Ο Υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Γκιδεόν Σαάρ, δήλωσε ρητά ότι «το Ισραήλ δεν θα δεχθεί Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις ή οργανώσεις υπό τουρκικό έλεγχο να αναπτύσσονται στη Γάζα».
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Reuters και της Jerusalem Post, το Ισραήλ θεωρεί την Τουρκία αναξιόπιστο εταίρο, κατηγορώντας την ότι λειτουργεί με πολιτικά και ιδεολογικά κριτήρια υπέρ της Χαμάς.
Πηγές στην Ιερουσαλήμ αναφέρουν πως το Ισραήλ φοβάται ότι μια τέτοια εμπλοκή θα μετέτρεπε τη Γάζα σε πεδίο τουρκικής επιρροής – σε μια στιγμή που η Ισραηλινή Κυβέρνηση επιδιώκει να διατηρήσει τον πλήρη στρατιωτικό και διοικητικό έλεγχο της περιοχής μέσω «φιλικών» και ελεγχόμενων δυνάμεων.
Ενισχυμένο το ισραηλινό βέτο στη Γάζα
Στο μεταξύ, το Civil-Military Coordination Center (CMCC) – το αμερικανικό επιτελικό όργανο που έχει αναλάβει το σχεδιασμό για τη μεταπολεμική Γάζα – συνεχίζει να λειτουργεί στην Κιριάτ Γκατ του νότιου Ισραήλ.
Η Ισραηλινή Κυβέρνηση, σύμφωνα με την Jerusalem Post, έχει ήδη ενημερώσει την Ουάσινγκτον ότι μετά τη νέα τουρκική πρόκληση, «οποιαδήποτε εμπλοκή της Άγκυρας είναι αδιανόητη».
Όπως αναφέρει Ισραηλινός αξιωματούχος:
«Δεν μπορείς να μιλάς για συνεργασία όταν η άλλη πλευρά εκδίδει εντάλματα σύλληψης για τον Πρωθυπουργό και τον Αρχηγό του στρατού σου».
Η αμερικανική εξίσωση και το σχέδιο Τραμπ
Το σχέδιο των Ηνωμένων Πολιτειών, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, προβλέπει τη δημιουργία μιας πολυεθνικής δύναμης σταθεροποίησης και ανοικοδόμησης στη Γάζα, η οποία θα επιχειρεί υπό την εποπτεία του CMCC. Το κέντρο αυτό συντονίζει ήδη στρατιωτικούς και πολιτικούς επιτελείς από ΗΠΑ, Ισραήλ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες δυτικές χώρες.
Η Ουάσινγκτον, ωστόσο, θεωρεί την Τουρκία πολύτιμο κρίκο για τη «μουσουλμανική νομιμοποίηση» της δύναμης και πιέζει το Ισραήλ να αποδεχθεί έναν περιορισμένο ρόλο της Άγκυρας – έστω σε ανθρωπιστικό επίπεδο, με αποστολές πολιτικής προστασίας ή τεχνικής ανοικοδόμησης.
Όπως αποκάλυψε η Washington Post, η Αμερικανική Κυβέρνηση επιθυμεί η Τουρκία να αποτελέσει «γέφυρα εμπιστοσύνης» ανάμεσα στη Δύση και τον αραβικό κόσμο.
Διπλωματική καταιγίδα στον ορίζοντα
Διπλωματικές πηγές στο Τελ Αβίβ, δεν αποκλείουν να υπάρξει πλήρης διακοπή επαφών μεταξύ των δύο χωρών, με ανάκληση πρεσβευτών, ενώ η αμερικανική πλευρά παρακολουθεί την κρίση με ανησυχία, καθώς υπονομεύει το σχέδιο Τραμπ για την «επόμενη μέρα» στη Γάζα.
Η Τουρκία, ωστόσο, μοιάζει αποφασισμένη να κλιμακώσει. Με το εσωτερικό της κοινής γνώμης έντονα φιλοπαλαιστινιακό, και τον Ερντογάν να επιδιώκει να εμφανιστεί ως «ο μόνος ηγέτης που τα βάζει ανοιχτά με το Ισραήλ», η σύγκρουση Άγκυρας–Ιερουσαλήμ δύσκολα θα αποκλιμακωθεί σύντομα.
Παλιά πληγή, νέα ψυχρότητα
Η κρίση στις σχέσεις Ισραήλ–Τουρκίας δεν είναι καινούργια. Από το περιστατικό του Mavi Marmara το 2010 μέχρι τις πρόσφατες δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέρ της Χαμάς, η καχυποψία έχει βαθύνει. Αν και τα τελευταία χρόνια υπήρξαν προσπάθειες εξομάλυνσης, ο πόλεμος στη Γάζα επανέφερε τις δύο πλευρές στα χαρακώματα.
Ισραηλινοί σχολιαστές επισημαίνουν ότι, «ενώ ο Τραμπ επιχειρεί να αναβιώσει το ρόλο της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ βλέπει τον Ερντογάν ως απειλή, όχι ως εταίρο». Παράλληλα, το Ισραήλ δεν ξεχνά την ανοιχτή φιλοξενία στελεχών της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, κάτι που καθιστά κάθε «εμπιστοσύνη» αδύνατη.
