Υπάρχουν κάποια μαθήματα που δεν γράφονται σε κανένα εγχειρίδιο. Τα μαθαίνεις μόνο όταν καθίσεις απέναντι από έναν άνθρωπο που σου εμπιστεύεται το πιο ευάλωτο κομμάτι του εαυτού του. Και αυτές τις αλήθειες που μαθαίνει κανείς δουλεύοντας ως θεραπευτής εύχομαι να τις ήξεραν όλοι.
Το πρώτο και σημαντικότερο μάθημα που πήρα είναι ότι κάθε άνθρωπος αξίζει τη συμπόνια. Και όταν λέω κάθε άνθρωπος, το εννοώ. Γιατί πολύ απλά κανένας δεν είναι μόνο οι πράξεις του. Πίσω από κάθε «δύσκολη» συμπεριφορά, πίσω από την απομόνωση, την οργή, ακόμη και την επιθετικότητα, υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να μάθουν αλλιώς, που μεγάλωσαν μέσα στο τραύμα, στη βία, στην εγκατάλειψη. Στην αρχή της καριέρας μου, είχα κι εγώ την αφέλεια να πιστεύω ότι θα «διορθώσω» δύσκολες περιπτώσεις. Όμως η θεραπευτική πράξη με προσγείωσε: δεν υπάρχουν τέρατα. Υπάρχουν ιστορίες. Κι αν άκουγες αυτές τις ιστορίες, δεν θα μπορούσες να κρίνεις με ευκολία κανέναν.
Θυμάμαι τον εαυτό μου στην αρχή της πορείας μου, να φαντάζεται πως θα δουλέψει με «προβληματικές» περιπτώσεις ανθρώπων. Είχα ήδη πάρει μια γεύση, επισκεπτόμενη φυλακές με τον σύζυγό μου, που εργάζεται στο χώρο της Εγκληματολογίας. Πίστευα ότι θα συναντούσα σκοτεινές προσωπικότητες και αμετάκλητες επιλογές. Πόσο λάθος έκανα. Στην πραγματικότητα, συνάντησα ανθρώπους που μεγάλωσαν χωρίς αγκαλιά, που διδάχθηκαν τη σκληρότητα αντί της αγάπης. Και ακριβώς επειδή είναι αποκομμένοι από τον έξω κόσμο, με άπειρο χρόνο να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους, ανέπτυξαν μια απίστευτη ικανότητα να μιλούν με σοφία όχι μόνο για κοινωνικά αλλά και βαθιά υπαρξιακά ζητήματα (που σπάνια συναντάς στην «κανονική» κοινωνία).
Δουλεύοντας με ανθρώπους που η κοινωνία θα χαρακτήριζε αμετανόητους, κατάλαβα ότι δεν είναι δουλειά μου να κρίνω. Είναι δουλειά μου να είμαι εκεί. Να κρατήσω χώρο. Να σταθώ εκεί, με φροντίδα, με ενσυναίσθηση, και να υπενθυμίσω πως η αγάπη είναι φάρμακο – για όλους. Και όταν δίνεται αληθινά, θεραπεύει.Ίσως όχι αμέσως. Αλλά θεραπεύει.
Οι άνθρωποι με άλλαξαν. Οι άνθρωποι που σε εμπιστεύονται μπορούν να σε εμπνεύσουν με τρόπους που δεν φαντάζεσαι. Κι εκεί που περίμενα να δώσω, τελικά έλαβα. Γιατί στη θεραπεία, καμιά φορά δίνεις λιγότερο απ’ ό,τι παίρνεις.
Στη θεραπεία υπάρχει ο όρος «δευτερογενές τραύμα». Όταν ακούς επί χρόνια ιστορίες πόνου, κουβαλάς κάτι απ’ αυτό. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο που σίγουρα δεν διδάκεται αρκετά: «δευτερογενής ανθεκτικότητα». Στον ίδιο βαθμό που απορροφάς το τραύμα των άλλων, αν ακούς προσεκτικά, απορροφάς και τη δύναμή τους. Γιατί ναι, ακούω για τραύματα, αλλά ακούω και για νίκες. Για ανθρώπους που σήκωσαν κεφάλι, που στάθηκαν στα πόδια τους, που άντεξαν. Και τότε σκέφτομαι: αν εκείνοι τα κατάφεραν, μπορώ κι εγώ. Αυτό το “κι εγώ μπορώ” είναι ανεκτίμητο.
Μέσα σε όλο αυτό το ταξίδι, κατάλαβα κάτι ακόμη: ότι όταν δίνεις αυθεντικά, χωρίς προσδοκία ανταμοιβής, τελικά παίρνεις περισσότερα απ’ όσα φαντάστηκες. Ό,τι καλό επιθυμείς να έρθει στη ζωή σου, προσπάθησε πρώτα να το προσφέρεις εσύ στους άλλους. Θέλεις αναγνώριση; Πρόσφερε εκτίμηση. Θέλεις αγάπη; Μη φοβάσαι να τη δώσειςπρώτος. Θέλεις κατανόηση; Μάθε να ακούς.
Κάθε ιστορία είναι ένας καθρέφτης. Μου θυμίζει τι αξίζει. Μου θυμίζει ότι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να προσφέρουμε δεν είναι η λύση στο πρόβλημα, αλλά η παρουσία. Η φροντίδα. Η αγάπη.
Στο τέλος της ημέρας, όταν με ρωτούν αν η δουλειά μου με κάνει ευτυχισμένη, η απάντηση είναι, φυσικά, ναι. Γιατί το να δίνεις δεν είναι μόνο πράξη γενναιοδωρίας – είναι και δρόμος επιστροφής στον εαυτό σου. Όσο περισσότερο δίνω, τόσο πιο γεμάτη νιώθω.
Κι αν σήμερα μπορώ να σου αφήσω μια μόνο σκέψη, είναι αυτή: Θυμήσου τους ανθρώπους που έχεις βοηθήσει. Εκεί που στάθηκες. Εκεί που άκουσες. Εκεί που αγάπησες. Γιατί αυτός είναι ο τρόπος να αλλάξει ο κόσμος – ένας άνθρωπος τη φορά, με συμπόνια, φροντίδα και ανθρωπιά.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (UniversityofSurrey, UK)
MSc Psychology (c.) (Brunel University of London)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF)
