Η ανδρικού τύπου αλωπεκία είναι η πιο συχνή και επηρεάζει το 30% των ανδρών μέχρι 30 ετών, το 50% των ανδρών μέχρι 50 και το 57% των ανδρών μέχρι 60. Παρά την πολύχρονη ερεύνα, η αιτιολογία της παραμένει άλυτο μυστήριο.
Ένα από τα μόρια που φαίνεται να συνδέεται με την ανδρικού τύπου αλωπεκία είναι η διυδροτεστοστερόνη. (DHT). Ο ρόλος της DHT είναι πολύπλοκος και δεν σχετίζεται μόνο με την αλωπεκία. Η ορμόνη εμπλέκεται στην εμφάνιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη καθώς και του προστατικού καρκίνου.
Πρόκειται για ένα στεροειδές του φύλου, παράγεται δηλαδή από τις γανάδες, και ανήκει στα ανδρογόνα. Τα ανδρογόνα είναι υπεύθυνα για τα βιολογικά χαρακτηριστικά που ταυτοποιούν τα άρρενα άτομα, όπως είναι η βαθιά φωνή, η τριχοφυΐα στο στήθος και η αυξημένη μυϊκή μάζα. Σχεδόν το 5% της τεστοστερόνης μετατρέπεται σε DHT με τη βοήθεια ειδικών ενζύμων. Η DHT είναι ένα πολύ ισχυρό ανδρογόνο, 5 φορές ισχυρότερη από την τεστοστερόνη. Έχουν τους ίδιους υποδοχείς, αλλά η DHT μπορεί να μείνει προσκολλημένη σε αυτούς για περισσότερο διάστημα. Κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ανάπτυξης η DHT παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του πέους και του προστάτη.
Για να προχωρήσει σωστά η ανάπτυξή τους είναι απαραίτητη η παρουσία του ενζύμου 5- άλφα ρεντουκτάση (5-AR), το οποίο μετατρέπει την τεστοστερόνη σε DHT. Τα άρρενα άτομα που γεννήθηκαν με ανεπάρκεια της 5-AR εμφάνισαν σοβαρή υποανάπτυξη του προστάτη και των εξωτερικών γεννητικών οργάνων, στον βαθμό που κάποια ανατράφηκαν σαν κορίτσια, καθώς το πέος τους είχε την εικόνα μιας μεγάλης κλειτορίδας. Κατά την εφηβεία, ωστόσο, εμφανίζονται κάποια ανδρικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η τριχοφυΐα στο στήθος και η βαθιά φωνή. Συνήθως τα άρρενα άτομα με ανεπάρκεια 5-AR είναι στείρα.
Στην ενήλικη ζωή η DHT συνιστά το ανδρογόνο με τη μεγαλύτερη επίδραση στον προστάτη και στους θύλακες των τριχών των ανδρών. Στις γυναίκες δεν υπάρχει καμία γνωστή επίδραση.
Η ανδρικού τύπου αλωπεκία χαρακτηρίζεται από μια υποχώρηση της γραμμής των μαλλιών στην περιοχή των κροτάφων και του μετώπου και μια σταδιακή λέπτυνση των τριχών στην κορυφή του κεφαλιού μέχρι που μετατρέπονται τελικά σε χνούδι. Ο ορμονικός παράγοντας παίζει σίγουρα βασικό ρόλο στην αλωπεκία αυτού του τύπου και η DHT φαίνεται να συμμετέχει στην αιτιολογία της.
Για την καλύτερη κατανόηση της αλωπεκίας είναι σημαντικό να γνωρίζει κάποιος την ανάπτυξη της φυσιολογικής τριχοφυΐας. Η ανάπτυξη της τρίχας γίνεται σε τρία στάδια: το αναγενές, το καταγενές και το τελογενές.
Το αναγενές είναι το στάδιο κατά το οποίο η τρίχα αναπτύσσεται και διαρκεί 2-6 χρόνια. Όσο περισσότερο διαρκεί, τόσο περισσότερο αναπτύσσονται οι τρίχες. Υπό φυσιολογικές συνθήκες το 85% των τριχών στα μαλλιά βρίσκεται σε αυτήν τη φάση. Το καταγενές διαρκεί μόλις 2 εβδομάδες κι επιτρέπει στον θύλακα να ανανεωθεί. Το τελογενές στάδιο είναι το τελευταίο κατά το οποίο ο θύλακας αναπαύεται ανενεργός για 1-4 μήνες. Συνήθως το 10-15% των τριχών βρίσκεται σε αυτήν τη φάση. Μόλις τελειώσει, ξεκινά πάλι το αναγενές στάδιο και η υπάρχουσα τρίχα σπρώχνεται από τη νέα που αναπτύσσεται, με αποτέλεσμα τη φυσιολογική της απόπτωση.
Στην αλωπεκία ανδρικού τύπου οι θύλακες των τριχών μικραίνουν και κατά το αναγενές στάδιο οι τρίχες μειώνονται. Η μειωμένη φάση ανάπτυξης έχει ως αποτέλεσμα το μικρότερο μήκος των μαλλιών, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται σε διάρκεια το τελογενές στάδιο. Σταδιακά το αναγενές στάδιο γίνεται τόσο σύντομο, που οι τρίχες δεν προλαβαίνουν να εμφανιστούν πάνω από το δέρμα.
Η σμίκρυνση των θυλάκων προκαλεί τη λέπτυνση των τριχών, η οποία γίνεται σταδιακά μεγαλύτερη από κύκλο σε κύκλο. Στο τέλος μετατρέπονται σε χνούδι σαν αυτό που έχουν τα μωρά, το οποίο κυρίως εξαφανίζεται με την έναρξη της ήβης και την επίδραση των ανδρογόνων.
Η DHT μπορεί να είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της τριχοφυΐας του σώματος και του προσώπου, αλλά όχι για την ανάπτυξη των μαλλιών. Τα μαλλιά αναπτύσσονται κανονικά χωρίς την παρουσία της DHT, όμως οι τρίχες στη μασχάλη, στα γεννητικά όργανα και στο πρόσωπο δεν αναπτύσσονται χωρίς ανδρογόνα. Ενδιαφέρον, μάλιστα, έχει ότι τα άτομα που έχουν υποστεί ευνουχισμό ή έχουν ανεπάρκεια της 5-AR δεν θα υποφέρουν από αλωπεκία ανδρικού τύπου.
Είναι πολύ πιθανό η DHT να προσκολλάται στους ανδρογονικούς υποδοχείς του τριχωτού της κεφαλής και μέσω ενός άγνωστου μηχανισμού να ενεργοποιεί γενετικά τους θύλακες, ώστε να ξεκινήσουν να μικραίνουν. Έχει βρεθεί, μάλιστα, ότι οι θύλακες και το δέρμα του τριχωτού της κεφαλής ενός άνδρα με αλωπεκία έχουν υψηλοτέρα επίπεδα DHT από τους θύλακες και το δέρμα της κεφαλής ενός άνδρα χωρίς αλωπεκία.
Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ανδρικού τύπου αλωπεκία προκαλείται από μια κληρονομούμενη γενετική ευαισθησία στα κατά τ’ άλλα φυσιολογικά επίπεδα ανδρογόνων και ιδιαίτερα της DHT.
Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα ξεκαθαρίσει γιατί η επίδραση της DHT είναι μεγαλύτερη σε κάποια άτομα. Πιθανοί μηχανισμοί είναι:
• οι αυξημένοι υποδοχείς της DHT στον θύλακα
• η αυξημένη τοπική παράγωγη της DHT
• η αυξημένη ευαισθησία των υποδοχέων ανδρογόνων
• η αυξημένη παράγωγη της DHT σε άλλα σημεία του σώματος και η μεταφορά της μέσω του κυκλοφορικού συστήματος ή ίσως μέσω του προστάτη
• η αυξημένη κυκλοφορία της τεστοστερόνης που δρα ως πρόδρομος της DHT.
Είναι σημαντικό εδώ να τονιστεί ότι το ποσό της DHT στο τριχωτό της κεφαλής είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με τα επίπεδα συγκέντρωσής της στον προστάτη. Το πώς γίνεται η ρύθμιση των επιπέδων και πώς αλλάζουν δεν έχει ακόμα γίνει κατανοητό.
Αξίζει στο σημείο αυτό να γίνει ακόμη μία αναφορά στην 5-AR, καθώς εάν τα επίπεδα του ενζύμου αυτού στο σώμα αυξηθούν, θα αυξηθεί και το ποσό της τεστοστερόνης που θα μετατραπεί σε DHT.
Υπάρχουν δύο τύποι 5-AR. Ο τύπος 1 εντοπίζεται κυρίως στους σμηγματογόνους αδένες και ο τύπος 2 στο ουρογεννητικό σύστημα και στους θύλακες των τριχών. Ο δεύτερος τύπος μαζί με την DHT είναι απαραίτητοι για τον σχηματισμό ενός υγιούς άρρενος εμβρύου. Όταν υπάρχει ανεπάρκεια της 5-AR, τα γεννητικά όργανα δεν σχηματίζονται σωστά, αλλά στη μετέπειτα ζωή του ατόμου δεν υπάρχουν επιπλέον επιπτώσεις.
Οι δραματικές επιπτώσεις της αλωπεκίας στην ψυχολογία των ανδρών έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη θεραπειών έτσι ώστε να βελτιωθεί η εικόνα του σώματος. Ένα προϊόν που εγκρίθηκε για αυτόν τον σκοπό το 1997 είναι η φιναστερίδη. Η φιναστερίδη είναι ένας επιλεκτικός αναστολέας της τύπου 2 5-AR. Οι σχετικές κλινικές δόκιμες έχουν δείξει θεαματικά αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα το 48% των ανδρών που έλαβαν φιναστερίδη εμφάνισε βελτίωση στην ανάπτυξη των μαλλιών μέσα σε έναν χρόνο σε σύγκριση με το 7% των ανδρών που έλαβε placebo.
Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα διατηρηθήκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης (5 χρόνια). Υπήρχαν πολύ λίγες παρενέργειες, μεταξύ των οποίων ήταν η μείωση της libido και της εκσπερμάτισης. Το φάρμακο όμως πρέπει να λαμβάνεται καθημερινά χωρίς διακοπή. Εάν διακοπεί, η απώλεια των μαλλιών θα συνεχιστεί.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η φιναστερίδη δρα στον προστάτη και αναστέλλει την παράγωγη της DHT και όχι στους ιδίους τους θύλακες. Σίγουρα προσφέρει μια λύση στην αλωπεκία ανδρικού τύπου, αλλά δεν είναι η τελευταία απάντηση των επιστημόνων. Πολλοί άνδρες ευελπιστούν σε μια γρηγορότερη λύση με μόνιμα αποτελέσματα.
Η περαιτέρω διερεύνηση της επίδρασης της DHT στους θύλακες των τριχών θα βοηθήσει τους ερευνητές στην καλύτερη κατανόηση του μηχανισμού της αλωπεκίας ανδρικού τύπου. Ίσως μια μέρα η σμίκρυνση των θυλάκων να είναι αναστρέψιμη.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ. Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
