Με σφαίρες δεν φιμώνεται ο Λόγος

Του Κώστα Μπετινάκη

«Καλύτερα να πεθάνω όρθιος παρά να ζω γονατιστός»: Charb του Charlie Hebdo (σε συνέντευξή του στην «Le Monde» τον Σεπτέμβριο 2012).

Υπερασπιστές των ιδανικών του Βολτέρου

Ο Βολτέρος, που συνήθως απεικονίζεται με ένα ειρωνικό χαμόγελο, ήταν εκείνος που σκωπτικά σχολίαζε την εποχή του. Ήταν κάτι ως φύλακας άγγελος των συντακτών σάτιρας της «Charlie Hebdo».

Στη Γαλλία, όπου η ανεξιθρησκία και το κοσμικό κράτος αποτελούν θησαυρό που διαφυλάσσεται από την εποχή της διαφώτισης, πολλοί κατάλαβαν ότι τώρα επικρέμαται απειλή.

Όταν ο Philippe Val ο διευθυντής της σατυρικής εφημερίδας, εξέδωσε βιβλίο το 2008, υπερασπιζόταν το δικαίωμα των σκιτσογράφων να σχολιάζουν με τον τρόπο τους ακόμη και θέματα που επί χρόνια θεωρούνταν «ταμπού», όπως τα θρησκευτικά πρότυπα. Τίτλος του βιβλίου: «Γύρνα πίσω Βολτέρε, έχουν όλοι τους τρελαθεί».

Στο μεσοδιάστημα από τον 18ο αιώνα στον 21ο έχει δημιουργηθεί μια θρησκευτική πολυπλοκότητα στην γαλλική κοινωνία. Η εμφάνιση περίπου έξι εκατομμυρίων μεταναστών, διαφορετικών θρησκειών υποχρέωσαν την πανίσχυρη Καθολική Εκκλησία να κάνει τακτική υποχώρηση.

Οι Ισλαμιστές, διαφέρουν από τους Καθολικούς έχοντας κληρονομήσει από τους Εβραίους την απέχθεια στην Εικονιστική Τέχνη. Επίσης θεωρούν αναμφισβήτητα τα αποφθέγματα που περιέχει το Κοράνι εκτός από ένα που παραλείπουν: «Η αλήθεια προέρχεται από τον Θεό και όποιος θέλει την πιστεύει και όποιος πάλι θέλει, ας μένει άπιστος».

Στα εξώφυλλα της Charlie Hebdo, έχουν απεικονισθεί τόσο ο Μωάμεθ με γουρλωμένα μάτια, όπως κι ο Χριστός ως «σελέμπριτι», αλλά και ο πάπας Βενέδικτος να κρατά προφυλακτικό στη διάρκεια λειτουργίας…

Το κάθε τεύχος της σατιρικής εφημερίδας είναι ξεχωριστό. Ουδείς έχει γλιτώσει: Από θείες προσωπικότητες, ως τους σπουδαίους πολιτικούς ηγέτες, (από τον Σαρκοζί ως τον Ολάντ) αλλά ούτε οι ομοφοβικοί.

Οι μαρκαδόροι των σκιτσογράφων αποτύπωναν περίσσια σκωπτικά διακωμωδώντας πρόσωπα και πράξεις τους.

Η εφημερίδα μπορεί να χαρακτηριστεί όχι απλώς εξαιρετικά δημοκρατική, αλλά και κατ΄ εξοχήν «γαλλική». Σε συνέντευξή του ο Cabu είχε πει: «Σκιτσάρουμε για να βγάλουμε τα άπλυτά τους στη φόρα. Κάτι που δεν γίνεται αλλού επειδή δεν σκέπτονται αρκετά γαλλικά».

Τον Φεβρουάριο του 2006, μαζί με μια σειρά από άλλα έντυπα, στην «Charlie Hebdo» είχε αναδημοσιεύσει 12 σκίτσα του Προφήτη Μωάμεθ που είχαν πρωτοδημοσιευθεί στην ημερήσια δανική εφημερίδα «Jyllands-Posten», εν ονόματι της ελευθεροτυπίας.

Αποτέλεσμα ήταν να ξεσηκωθεί θύελλα διαμαρτυριών από το Μουσουλμανικό Κόσμο, κι από εκείνη τη στιγμή η γαλλική σατιρική εφημερίδα δεχόταν συνεχώς απειλές. Παρά τις απειλές, το Νοέμβριο του 2011 η εφημερίδα βγήκε με τίτλο «Η εβδομαδιαία Σαρία», πουλώντας 400.000 αντίτυπα. Την επομένη της έκδοσης η εφημερίδα δέχθηκε επίθεση εμπρηστών.

Ο ιστορικός Tom Holland, είχε μεταδώσει μέσω του Twitter του το σκίτσο με τον Προφήτη, μετά την βομβιστική επίθεση εναντίον των γραφείων της εφημερίδας το 2011. Ο Tom Holland είναι συγγραφέας, παραγωγός εκπομπών και ιστορικός. Το τελευταίο του βιβλίο «Στην σκιά του Σπαθιού», διαπραγματεύεται την ιστορία του Ισλάμ από την οπτική του γωνία. Επίσς είναι παραγωγός ντοκυμαντέρ με τίτλο «Ισλάμ: Η ιστορία όπως δεν έχει ειπωθεί».

Να τι δήλωσε ο Tom Holland υπερασπιζόμενος την ελευθερία της έκφρασης: «Οι θρησκείες δεν είναι μοναδικές που διαθέτουν μάρτυρες. Την 1η Ιουλίου 1766 στην Abbeville της βόρειας Γαλλίας, ένας νεαρός ευγενής που λεγόταν Lefebvre de la Barre κρίθηκε ένοχος βλασφημίας: “ για βανδαλισμό ξύλινου σταυρού που βρισκόταν σε γέφυρα, επειδή έφτυσε θρησκευτικές εικόνες και δεν αποκαλύφθηκε όταν περνούσε θρησκευτική τελετή”. Καταδικάστηκε σε θάνατο με δημόσιο απαγχονισμό, αφού πρώτα του έκοψαν τη γλώσσα και η σορός του ρίχθηκε στην πυρά μαζί με ένα αντίτυπο του περιβόητου «Φιλοσοφικού Λεξικού» του Βολτέρου.

Ο Βολτέρος, όταν πληροφορήθηκε το γεγονός, εξέφρασε τον αποτροπιασμό του. «Πρόκειται για δεισιδαίμονες που διακινδυνεύουν να προκαλέσουν ανάφλεξη» είπε για τους θρησκόληπτους τιμωρούς από το κρησφύγετό του στην Ελβετία.

Μετά από δυόμιση αιώνες είναι εξίσου αποτρόπαιο και απαράδεκτο να «καταδικάζεται» κάποιος σε θάνατο επειδή έκανε κριτική σε κάποιο θρησκευτικό δόγμα.

Οι αξίες της ελευθερίας έκφρασης και ανοχής, που διακήρυττε ο Βολτέρος σ΄όλη του τη ζωή αποτελούν θεμέλιο των ευρωπαϊκών κοινωνιών και αρχή του δυτικού πολιτισμού.

(Με στοιχεία από το BBC)