Υπάρχουν στιγμές στη ζωή ενός ανθρώπου που χρειάζεται απλώς μια παρουσία. Ένα βλέμμα ήσυχο, σταθερό, που δεν τον κρίνει. Ένας σκύλος μπορεί να είναι αυτή η παρουσία. Μπορεί να γίνει στήριγμα, σύντροφος, ένας φίλος που μένει εκεί όταν όλα τα υπόλοιπα φεύγουν.
Αρκεί να τον δούμε για αυτό που πραγματικά είναι. Όχι για αυτό που φανταζόμαστε, ούτε για αυτό που έχουμε ανάγκη να πιστεύουμε.
Η σχέση μας με τον σκύλο οφείλει να είναι ισότιμη. Να βασίζεται στο σεβασμό, την κατανόηση και τη δέσμευση. Γιατί μόνο έτσι μπορεί να γεννηθεί η μαγική εκείνη σχέση που αντέχει στο χρόνο και στη δοκιμασία.
Ας βάλουμε όμως τα πράγματα σε μία ρεαλιστική σειρά.
Ο καλύτερος μας φίλος;
“Δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι”, λέει ο λαός. Και αν πράγματι ο σκύλος είναι ο καλύτερός μας φίλος, τότε ίσως είναι και ο πιο καθαρός καθρέφτης μας.
Δεν είναι ψέμα ότι καθρεφτίζει το ποιοι πραγματικά είμαστε — αλλά όχι με τον τρόπο που τα μέσα και η κουλτούρα των social media θέλουν να παρουσιάζουν.
Ναι, υπάρχουν στιγμές που μιμείται τις συμπεριφορές μας. Αλλά πολύ πιο συχνά καθρεφτίζει τις ελλείψεις μας. Την άγνοιά μας. Και την επιθυμία μας να προβάλουμε πάνω του κάτι που δεν είναι.
Και για να τον γνωρίσεις πραγματικά, πρέπει να ξεκινήσεις από το μηδέν — χωρίς καμία προκαθορισμένη αντίληψη για το ποιος πιστεύεις ότι είναι.
Η στρεβλωμένη εικόνα του σκύλου
Ο σκύλος όπως προβάλλεται στον κινηματογράφο, τις διαφημίσεις, τα βιβλία, τις τέχνες, και πλέον στα social media, είναι ένα πλάσμα ιδανικό. Ένας ήρωας. Ένας θεραπευτής. Ένα μέσο να νιώσουμε καλύτερα. Φυσικά και δεν θα εξυπηρετούσε να προβάλλεται μια πραγματικότητα που ζούμε καθημερινά οι εκπαιδευτές σκύλων!
Αυτή η viral εικόνα είναι λοιπόν εξιδανικευμένη, και φυσικά εξυπηρετεί εμπορικά συμφέροντα.
Η αλήθεια είναι απλή: ο σκύλος μπορεί να γίνει ο καλύτερός μας φίλος — υπό προϋποθέσεις. Η φιλία χτίζεται. Δεν είναι γενετικά προκαθορισμένη. Και ο κάθε σκύλος είναι διαφορετικός, όπως και οι άνθρωποι.
Το πιο συχνό λάθος είναι να θεωρούμε ότι κάτω από τη λέξη “σκύλος” κρύβεται ένα ενιαίο προφίλ. Όμως πίσω από αυτή τη γενική λέξη υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικές φυλές, με συμπεριφορές που σε κάποιες περιπτώσεις είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Μπορεί να φτάνουν στο σημείο να μοιάζουν σα να ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Και όσον αφορά τους ημίαιμους φίλους μας, κάθε ένας από αυτούς είναι μοναδική περίπτωση — με δικά του στοιχεία, ιδιοσυγκρασία και ανάγκες.
Χάτσικο! Μια χαρακτηριστική ιστορία παραποιημένης εικόνας!
Στην ιστορία του Χάτσικο προτιμούμε να βλέπουμε ένα σκύλο δυστυχισμένο να περιμένει μέχρι τέλους τον άνθρωπό του, παρά να αποδεχτούμε την απλή και πραγματική εκδοχή: ότι ο Χάτσικο βρήκε ασφάλεια και σταθερότητα σε ένα χώρο όπου τον φρόντιζαν καθημερινά και τον αγάπησαν άνθρωποι που παρακολουθούσαν τη ζωή του.
Μας είναι πιο εύκολο να συγκινηθούμε από ένα σκύλο που θυσιάζεται, παρά να αναγνωρίσουμε πως η συναισθηματική σταθερότητα ενός ζώου μπορεί να βασίζεται σε αλληλεπίδραση, περιβάλλον και συνθήκες, όχι σε μύθους και προβολές.
Υπεραπλουστεύσεις και μύθοι
Παλαιότερα, οι μύθοι γύρω από τον σκύλο ήταν σχετικά αθώοι. Δεν υπήρχε ακόμα η εμπορική πρόθεση να διαμορφωθεί μια εικόνα που θα εξυπηρετούσε συμφέροντα. Σήμερα όμως, η εικόνα του σκύλου χρησιμοποιείται εργαλειακά για να στηρίξει αφηγήσεις που έχουν στόχο την “κατανάλωση”. Τα προβλήματα συμπεριφορών και συνύπαρξης με τον άνθρωπο που αντιμετωπίζουμε καθημερινά οι εκπαιδευτές σκύλων παραμερίζονται στον βωμό του marketing! Και μαντέψτε ποιος είναι υπεύθυνος για όλα αυτά τα προβλήματα…η άγνοια!
Το “πάρε σκύλο για να κάνεις βόλτες και να χάσεις κιλά”, “πάρε σκύλο για να μεγαλώσει μαζί του το παιδί σου”, “πάρε σκύλο για να σε ηρεμεί όταν έχεις γενικευμένη αγχώδη διαταραχή”, μέχρι και το “πάρε σκύλο για να σε βοηθήσει στην κατάθλιψη” συνθέτουν μια εικόνα επικίνδυνη και για το σκύλο και για τον άνθρωπο.
Αν πάρεις σκύλο για να χάσεις κιλά, το πιθανότερο είναι να κάνεις και έναν παχύσαρκο σκύλο. Αν πάσχεις από γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, με το “λάθος” σκύλο είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα οδηγηθείς σε φαρμακευτική αγωγή. Κι αν πάσχεις από κατάθλιψη;
Εδώ τα πράγματα σοβαρεύουν.
Ναι, ένας ισορροπημένος σκύλος μπορεί να στηρίξει έναν άνθρωπο σε δύσκολες στιγμές. Μπορεί να γίνει στήριγμα. Όμως όταν μιλάμε για ψυχική ασθένεια, και ειδικά για καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, τότε πρέπει να είμαστε ειλικρινείς:
Ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, δεν μπορεί να φροντίσει και έναν σκύλο. Και το να του προτείνεις την απόκτηση ενός ζώου ως λύση, είναι ανεύθυνο.
Έχω δει σπίτια με παραμελημένους σκύλους, γεμάτα σκουπίδια και ακαθαρσίες δίπλα σε ανθρώπους που παλεύουν με το σκοτάδι. Και αυτό είναι τραγικό και για τους δύο. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της στρεβλωμένης εικόνας που μεταδίδεται από παντού ότι “ο σκύλος είναι το χάπι της ευτυχίας!”
Στις περιπτώσεις ψυχοπαθολογίας, μόνο ειδικά πλαίσια και ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι που μπορούν να επιτύχουν αποτελέσματα!
Υπάρχουν σκύλοι που έχουν περάσει από ειδική εκπαίδευση και μπορούν υπό προϋποθέσεις να συνεισφέρουν στην υποστήριξη ανθρώπων με ψυχοπαθολογικά ζητήματα. Όμως αυτό προϋποθέτει συνεργασία ειδικευμένου εκπαιδευτή με επιστήμονα ψυχικής υγείας, σταθερή παρακολούθηση της σχέσης και εξαιρετικά προσεκτική επιλογή σκύλου.
Και ακόμα και τότε, δεν είναι για όλους. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ούτε ο πιο καλά εκπαιδευμένος σκύλος δεν μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια.
Πριν αποκτήσεις σκύλο λοιπόν, ξεκίνα αλλιώς, γνώρισε ποιος είναι πραγματικά! Όχι ποιος σου είπαν ή ποιος θεωρείς ότι είναι!
Αν πραγματικά θέλεις να γνωρίσεις τι είναι ο σκύλος, ξεκίνα από τα καταφύγια αδέσποτων σκύλων.
Γίνε εθελοντής. Δες τους. Μίλα τους. Μπες στο βλέμμα τους. Άφησε την πραγματικότητα να σου μιλήσει πριν από τις προκαταλήψεις.
Και όταν νιώσεις ποιος είναι, τότε πήγαινε σε έναν επαγγελματία εκπαιδευτή σκύλων. Όχι για να σε πείσει ποιον να πάρεις, αλλά για να σου περιγράψει με ειλικρίνεια τις πραγματικές ανάγκες του σκύλου που σκέφτεσαι να αποκτήσεις. Για να καταλάβεις τι ευθύνες πρόκειται να αναλάβεις. Και να δεις καθαρά αν μπορείς να ανταποκριθείς.
Μόνο τότε η επιλογή θα είναι συνειδητή και δίκαιη και για σένα και για τον σκύλο.
Η εργασία του σκύλου στο πλευρό του ανθρώπου
Η σχέση ανθρώπου και σκύλου δεν χτίστηκε πάνω στην ανάγκη μας για παρέα και συντροφιά. Χτίστηκε πάνω σε συνεργασία. Από την αρχή της ιστορίας μας, ο σκύλος στεκόταν δίπλα στον άνθρωπο ως συνεργάτης, φύλακας, συνοδός, κυνηγός.
Το να εργαζόμαστε μαζί — να συμπορευόμαστε — είναι το πιο βαθύ και αυθεντικό στοιχείο αυτής της σχέσης.
Όταν ο σκύλος έχει ρόλο, όταν αισθάνεται ότι συμβάλλει, έχει σκοπό ζωής, τότε και η σχέση αποκτά νόημα. Δεν είναι αντικείμενο “χαδιών”, είναι σύμμαχος στην επιβίωση.
Κλείνοντας
Ναι, ο σκύλος μπορεί να γίνει ο καλύτερός σου φίλος. Αλλά όχι γιατί είναι φτιαγμένος γι’ αυτό. Αλλά γιατί θα σου δώσει την ευκαιρία να τον γνωρίσεις! Αν τα καταφέρεις, τότε το θαύμα θα ακολουθήσει! Θα γίνεις η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων συμπορευόμενος μαζί του και ναι θα ανακαλύψεις πολλά και για τον ίδιο σου τον εαυτό! Θα σου θυμίσει τι είναι πραγματικά σημαντικό σε αυτή τη ζωή!
Το ταξίδι ανθρώπου και σκύλου είναι ιερό. Ξεκίνησε πριν χιλιάδες χρόνια με ένα “συμβόλαιο”: “Μαζί θα παλέψουμε ενάντια σε οτιδήποτε πρέπει να αντιμετωπίσουμε για να επιβιώσουμε!”
Εάν αυτό το συμβόλαιο σπάσει να είστε σίγουροι ότι δεν φταίει ο σκύλος!
Χρήστος Κούτσης
Εκπαίδευση σκύλων
