Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η προφανής απροθυμία της Ρωσίας να τον τερματίσει και η παντοκρατορία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής , έφεραν εκ νέου στο προσκήνιο τους αρχέγονους φόβους των λαών της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης για επανάληψη της ιστορίας. Η ευρωπαϊκή ένωση απαντά διαχρονικά με ανακοινώσεις, δηλώσεις και εμπάργκο, αλλά όχι με ουσιαστικές παρεμβάσεις, όχι με ευρωστρατό. Ένα πακέτο-μαμούθ 800 δισ. ευρώ, πέντε πυλώνες χρηματοδότησης, 27 τακτικοί στρατοί και στο βάθος… η πυρηνική αποτροπή συνθέτουν τη βάση για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, δίνοντας περιεχόμενο στη διπλωματική και στρατιωτική ενοποίηση της Ευρώπης.
Τα δείγματα γραφής από το πρώτο τρίμηνο της προεδρίας Τραμπ, ο αναχωρητισμός των ΗΠΑ από το ευρωατλαντικό πλαίσιο ασφάλειας και η αξιολόγηση της ρωσικής απειλής ως «υπαρκτής» έχουν μετακινήσει με ιλιγγιώδεις ταχύτητες την Ευρωπαϊκή Ένωση προς μια νέα πραγματικότητα, αυτή της εργώδους προετοιμασίας της απέναντι σε κάθε είδους απειλή, ανοίγοντας παράλληλα νέες αγορές και επενδυτικές ευκαιρίες για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Ο Γάλλος πρόεδρος έχει χαρακτηρίσει στο παρελθόν το ΝΑΤΟ “εγκεφαλικά νεκρό”, και προωθεί τη δημιουργία αυτόνομης ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης. Ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε αύξηση του αμυντικού προϋπολογισμού κατά 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2026 και επιπλέον 3 δισεκατομμύρια το 2027, πέραν των ήδη προγραμματισμένων αυξήσεων που προβλέπονται έως το 2030. Ο ίδιος δήλωσε πως η αύξηση θα πρέπει να βασιστεί σε «περισσότερη παραγωγή και δραστηριότητα», και όχι σε νέο δανεισμό. Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, η γαλλική στρατηγική επιδοκιμάζει νέες πρωτοβουλίες της ΕΕ για κοινή χρηματοδότηση της άμυνας, κάνοντας αναφορά στο «Λευκό Βιβλίο Άμυνας» της Επιτροπής και στον μηχανισμό SAFE, ένα φιλόδοξο ταμείο ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για κοινές προμήθειες και παραγωγή αμυντικού υλικού.
Η Γαλλία δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει αν θα συμμετάσχει πλήρως στον μηχανισμό, όμως το στρατηγικό έγγραφο αναφέρει ότι εξετάζει τη συνεισφορά της σε τομείς όπως οι διαστημικές επικοινωνίες, η αντιαεροπορική άμυνα και οι αερομεταφορές. Η Ιταλία, όπως και πολλές άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει δείξει ενδιαφέρον για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας και την ανάπτυξη κοινών αμυντικών δυνατοτήτων.
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με τον τρόπο υλοποίησης ενός ευρωπαϊκού στρατού. Κάποιοι υποστηρίζουν μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση με τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού, ενώ άλλοι προτιμούν μια πιο σταδιακή προσέγγιση μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών ενόπλων δυνάμεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πολλές φορές έχει αποδειχθεί κατώτερη των περιστάσεων και απαιτούνται σημαντικά βήματα για την πραγματική ενοποίηση των κρατών μελών, αλλά έχει ήδη συμβάλει καθοριστικά στην υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων δημοσίων έργων, στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, στην ενιαία νομισματική πολιτική με ισχυρό νόμισμα, στην ασφάλεια των μικρών κρατών μελών απέναντι στο δήθεν “δίκαιο του ισχυρού” κ.α.. Η δυνατότητα ανάπτυξης δύναμης ταχείας αντίδρασης στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι απολύτως δυνατή από το 1999, ενώ το κενό που δημιουργήθηκε τα προηγούμενα χρόνια, είχε καλυφθεί από τη στενή συνεργασία της ΕΕ με το ΝΑΤΟ, συνεργασία που τίθεται σε νέο πλαίσιο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επιλογή των ΗΠΑ να υποχωρήσουν μερικώς από το βορειοατλαντικό σύμφωνο, επιμερίζοντας τις δυνάμεις τους μεταξύ ΝΑΤΟ και AUKUS.
Για το λόγο αυτό (δεδομένου ότι οι επιχειρησιακές δυνατότητες της AUKUS επεμβαίνουν και το ΝΑΤΟ) η Γαλλία, δεν φαίνεται διατεθειμένη να χάσει περισσότερο χρόνο, ανακτώντας την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Η κυβέρνηση της Γερμανίας ,δρομολογεί ένα ανεπανάληπτο εξοπλιστικό πρόγραμμα. Ένα «έκτακτο ταμείο» 100 δισεκατομμυρίων ευρώ θα καλύψει τις ανάγκες για νέες επενδύσεις σε υλικό, αλλά και στην εκπαίδευση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων. Στα επόμενα χρόνια ο αμυντικός προϋπολογισμός θα ξεπερνά το 2% του Γερμανικού ΑΕΠ.
Μέχρι πρότινος, ανατολικές χώρες (Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία) αντιδρούσαν σε έναν ευρωπαϊκό πυλώνα άμυνας και προτιμούσαν την αποκλειστικότητα του ΝΑΤΟ. Μετά τις εξελίξεις όμως, στην Ουκρανία και προηγουμένως στο Αφγανιστάν, οι ανατολικές χώρες ,έχουν αναθεωρήσει την στάση τους. Οι νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, απαιτούν η Ευρωπαϊκή Ένωση να προβεί σε ορισμένα θεσμικά βήματα, ώστε ν’ αποκτήσει ικανές δυνατότητες και να παίξει εκτός απ’ τον αυτόνομο οικονομικό και στρατιωτικό ρόλο. Η Ε.Ε. δεν νοείται να είναι «οικονομικός γίγαντας και στρατιωτικός νάνος», να μην μπορεί να προστατεύσει τα σύνορά της. Πάνω στη λογική αυτή συντάσσονται ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ο εκπρόσωπος κοινής Εξωτερικής Πολιτικής , οι οποίοι υπεραμύνονται της ανάγκης να ενταθούν οι προσπάθειες σύστασης του Ευρωστρατού, ο οποίος να λειτουργεί αυτόνομα σε περιπτώσεις συγκρούσεων. Νομικοί τρόποι δημιουργίας Ευρωστρατού: Ουσιαστικά, υπάρχουν δύο κύριοι νομικοί τρόποι για να δημιουργηθεί ο Ευρωστρατός:
- Εντός του πλαισίου της Ε.Ε. μέσω του άρθρου 42 ή του άρθρου 20 της Συνθήκης για την Ε.Ε. Το άρθρο 42 παρ. 2 ορίζει ότι μία κοινή πολιτική άμυνας μπορεί να θεσπιστεί με ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για να ιδρυθεί Ευρωστρατός βάσει αυτών των θεσμικών ρυθμίσεων θα πρέπει όλα τα κράτη-μέλη, δηλαδή τα νομοθετικά τους όργανα αλλά ενδεχομένως και με δημοψηφίσματα, να εγκρίνουν τις αλλαγές. Εναλλακτικά, το άρθρο 20 της ΣΕΕ επιτρέπει σε έναν μίνιμουμ αριθμό 9 κρατών-μελών να ενισχύσουν τη μεταξύ τους συνεργασία «στο πλαίσιο των μη αποκλειστικών αρμοδιοτήτων της Ενωσης». Αυτή η συνεργασία θα πρέπει να είναι ανοιχτή σε όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη και χρειάζεται ομόφωνη έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
- Ο δεύτερος τρόπος είναι έξω από το πλαίσιο της Ε.Ε., μέσω της Συνθήκης του Ααχεν. Αυτή η Συνθήκη υπογράφηκε στις 22 Ιανουαρίου 2019 μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, με σκοπό την ενίσχυση του γαλλογερμανικού άξονα. Στο δεύτερο κεφάλαιο προβλέπεται η ενίσχυση της ευρωπαϊκής στρατιωτικής αυτονομίας και συνεργασίας σε άμυνα, ασφάλεια και εξωτερική πολιτική. Αν και άλλες χώρες-μέλη αποφασίσουν να ενταχθούν στη Συνθήκη του Ααχεν, μπορεί να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο για έναν ευρωπαϊκό στρατό.
Η ευρωπαϊκή άμυνα επανήλθε στο προσκήνιο για τέσσερις λόγους:
- Το Brexit έχει απομακρύνει την Αγγλία, που αντιτασσόταν εξαρχής στην ιδέα του Ευρωστρατού. Η Βρετανία διέθετε τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνατότητες. αλλά και πολύτιμες ικανότητες στον τομέα της ασφάλειας και της συλλογής πληροφοριών. Όλα αυτά δεν είναι πια στη διάθεση της Ένωσης, κάτι που επέδειξε με τον πιο τρανταχτό τρόπο η δημιουργία της AUCUS, που αφήνει την Ευρώπη απέξω, κάτι που προκάλεσε την οργή της Γαλλίας.
- Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στη μετά Τραμπ εποχή, επικεντρώνονται στην Κίνα και αποφεύγουν περιοχές της διεθνούς σκηνής που θεωρούν χαμηλού ενδιαφέροντος πλέον, όπως η Μέση Ανατολή. Μετά και την αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν, η Ε.Ε. συνειδητοποίησε ότι διαθέτει ελάχιστη ικανότητα να ελέγχει τη δική της μοίρα και ότι στρατιωτικά υστερεί κατά πολύ από ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα.
- Το γεωπολιτικό ανάστημα της Ευρώπης είναι, δυστυχώς, αμελητέο. Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού θα έδινε τη λύση σε μια Ευρώπη που εξαρτάται από την ισχύ της αμερικανικής ασφάλειας μέσω ΝΑΤΟ. Επιπλέον, αν η επόμενη μεγάλη κρίση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. δεν είναι οικονομική, όπως το 2010, αλλά κρίση στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, κανείς δεν γνωρίζει αν θα τα καταφέρει. Ουσιαστικά, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν διαθέτει καν τα πραγματικά εργαλεία μιας εξωτερικής πολιτικής.
- Στον πόλεμο της Ουκρανίας, το ΝΑΤΟ απέτυχε στην αποτελεσματική διαχείριση της ουκρανικής κρίσης, ώστε να αποτραπεί ένας καταστροφικός πόλεμος, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση, για άλλη μια φορά στην ιστορία της, αποδείχθηκε αδύναμη να ασκήσει μία αποτελεσματική εξωτερική πολιτική, για τη διασφάλιση της ειρήνης στον ευρωπαϊκό χώρο. Ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραμένουν θεατές ή περιορίζονται στην έκδοση ανακοινώσεων- ψηφισμάτων.
Η νομισματική ένωση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί την μοναδική ουσιαστική ένωση.
Τα οφέλη της νομισματικής ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρώ ως παγκόσμιο ισχυρό νόμισμα- το τέλος υποτίμησης εθνικών νομισμάτων: Το ευρώ προσφέρει πολλά οφέλη στους ιδιώτες, τις επιχειρήσεις και τις οικονομίες των χωρών που το χρησιμοποιούν. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
- η ευκολία στη σύγκριση των τιμών μεταξύ των χωρών, γεγονός που ενισχύει τον ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων, προς όφελος των καταναλωτών
- η σταθερότητα των τιμών
- χάρη στο ευρώ, οι επιχειρήσεις μπορούν ευκολότερα, φτηνότερα και ασφαλέστερα να πραγματοποιούν αγοραπωλησίες εντός της ζώνης του ευρώ και να αναπτύσσουν εμπορικές συναλλαγές με τον υπόλοιπο κόσμο
- η ενισχυμένη οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη
- οι καλύτερα ολοκληρωμένες και, ως εκ τούτου, αποτελεσματικότερες χρηματοπιστωτικές αγορές
- η μεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσμια οικονομία
- ένα απτό σύμβολο της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Πολλά από τα οφέλη αυτά είναι αλληλένδετα.
Το ευρώ έχει καταργήσει το κόστος των διακυμάνσεων των συναλλαγματικών ισοτιμιών εντός της ζώνης του ευρώ. Το γεγονός αυτό προστατεύει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις εντός της ζώνης του ευρώ από δαπανηρές διακυμάνσεις στις αγορές συναλλάγματος, οι οποίες, σε ορισμένες χώρες, υποσκάπτουν την εμπιστοσύνη, αποθαρρύνουν τις επενδύσεις και προκαλούν οικονομική αστάθεια. Πριν από το ευρώ, η ανάγκη ανταλλαγής νομισμάτων συνεπαγόταν πρόσθετο κόστος, κινδύνους και έλλειψη διαφάνειας στις διασυνοριακές συναλλαγές. Η χρήση ενιαίου νομίσματος καθιστά την επιχειρηματική δραστηριότητα και τις επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ ευκολότερες, φθηνότερες και λιγότερο ριψοκίνδυνες.
Διευκολύνοντας τη σύγκριση των τιμών, το ευρώ ενθαρρύνει το εμπόριο και τις επενδύσεις κάθε είδους μεταξύ των χωρών. Βοηθά επίσης τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν τις καλύτερες δυνατόν τιμές.
Η κλίμακα του ενιαίου νομίσματος και το μέγεθος της ζώνης του ευρώ δημιουργούν επίσης νέες ευκαιρίες για την παγκόσμια οικονομία. Λόγω του ενιαίου νομίσματος, η ζώνη του ευρώ γίνεται ελκυστική για την πραγματοποίηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων από τρίτες χώρες, με αποτέλεσμα την προώθηση του εμπορίου και των επενδύσεων.
Η συνετή οικονομική διαχείριση καθιστά το ευρώ ελκυστικό αποθεματικό νόμισμα για τρίτες χώρες και ενισχύει τη βαρύτητα της ζώνης του ευρώ στην παγκόσμια οικονομία. Το ευρώ είναι το δεύτερο δημοφιλέστερο αποθεματικό νόμισμα παγκοσμίως.
Ως αποτέλεσμα της σταθερότητας του ευρώ, οι επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο που συναλλάσσονται με την Ευρώπη δέχονται τιμές εκφρασμένες σε ευρώ. Αυτό απαλλάσσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από το κόστος που συνεπάγονται οι μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών και το κόστος μετατροπής του ευρώ σε άλλα νομίσματα. Το ευρώ είναι το νόμισμα επιλογής για σχεδόν το 40 % των παγκόσμιων διασυνοριακών πληρωμών και για το ήμισυ σχεδόν των εξαγωγών της ΕΕ παγκοσμίως.
Το μέγεθος της ζώνης του ευρώ και η συνετή διαχείριση εξασφαλίζουν, επίσης, οικονομική σταθερότητα, καθιστώντας τη ζώνη του ευρώ πιο ανθεκτική στους εξωτερικούς οικονομικούς κραδασμούς, δηλαδή, στις αιφνίδιες οικονομικές αλλαγές που ενδέχεται να προκύψουν εκτός της ζώνης του ευρώ και που διαταράσσουν τις εθνικές οικονομίες. Μετά την κυκλοφορία του πριν από 20 χρόνια, το ευρώ παρέμεινε αναμφισβήτητα το δεύτερο περισσότερο χρησιμοποιούμενο νόμισμα παγκοσμίως μετά το αμερικανικό δολάριο, αλλά η χρήση του μειώθηκε μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, φτάνοντας στο ναδίρ το 2016. Ο διεθνής ρόλος του ευρώ στηρίζεται κυρίως από την εμβάθυνση και τη μεγαλύτερη ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), περιλαμβανομένης της προόδου στην ένωση των κεφαλαιαγορών, στο πλαίσιο της επιδίωξης υγιών οικονομικών πολιτικών στην Ευρωζώνη. «Η πρόσφατη πανδημία της COVID-19 υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα των πολιτικών αυτών και των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της ελκυστικότητας του ευρώ παγκοσμίως», δήλωσε η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ.
Η έκθεση της ΕΚΤ περιλαμβάνει και ειδική αναφορά για τον ρόλο του ευρώ στις παγκόσμιες αγορές πράσινων ομολόγων, το οποίο ήταν το βασικό νόμισμα αναφοράς στις εκδόσεις τέτοιων ομολόγων το 2019.
