Γράφει ο Κωνσταντίνος Τούτουζας, Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Προέδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.
Έλληνες και ξένοι επιστήμονες, έχουν ενεργοποιηθεί προτείνοντας στην Πολιτεία τη δημιουργία ενός νέου Εθνικού Οργανισμού Έρευνας ή τη μετεξέλιξη υφιστάμενων φορέων –όπως το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ)– σε ανεξάρτητη αρχή. Στόχος είναι η συγκρότηση ενός ενιαίου μηχανισμού που θα λειτουργεί με διαφάνεια και αντικειμενικά κριτήρια, σαν ένα ΑΣΕΠ για την έρευνα.
Η Επιστημονική Κοινότητα επιστήμονες αναδεικνύει το γεγονός ότι η έρευνα αποτελεί κινητήρια δύναμη καινοτομίας και ανάπτυξης, κρίσιμη ιδίως για χώρες μικρού μεγέθους, όπως η Ελλάδα.
Η έρευνα αποτελεί θεμέλιο λίθο της καινοτομίας, της οικονομικής ανάπτυξης και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Στην Ελλάδα, παρά την ύπαρξη αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού, το ερευνητικό σύστημα παραμένει κατακερματισμένο, με ανεπαρκή χρηματοδότηση και έλλειψη στρατηγικού συντονισμού. Η δημιουργία ενός ενιαίου, ανεξάρτητου φορέα θα μπορούσε να θεραπεύσει αυτές τις παθογένειες.
- Αξιοπιστία και διαφάνεια. Η λειτουργία του οργανισμού ως ανεξάρτητης αρχής –ένα «ΑΣΕΠ για την έρευνα»– θα διασφάλιζε αξιοκρατικές και διαφανείς διαδικασίες αξιολόγησης, μακριά από πολιτικές παρεμβάσεις. Αυτό θα ενίσχυε την εμπιστοσύνη των επιστημόνων και θα περιόριζε τις συχνές διαμαρτυρίες για μεροληψία ή καθυστερήσεις.
- Στρατηγικός σχεδιασμός. Ο νέος φορέας θα μπορούσε να χαράσσει εθνική στρατηγική έρευνας, προσαρμόζοντας τις προτεραιότητες στις ανάγκες της χώρας αλλά και στις διεθνείς εξελίξεις. Η Ελλάδα θα αποκτούσε έτσι ένα μακροπρόθεσμο όραμα, αντί για αποσπασματικές δράσεις που εξαρτώνται από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία.
- Αποτελεσματική αξιοποίηση πόρων. Σήμερα, τα κονδύλια για έρευνα είναι περιορισμένα και συχνά κατανεμημένα με ασυντόνιστο τρόπο. Ένας ενιαίος φορέας θα μπορούσε να συγκεντρώνει και να διαχειρίζεται πόρους από διαφορετικά υπουργεία και προγράμματα, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη αποδοτικότητα και μετρήσιμα αποτελέσματα.
- Ανάσχεση του brain drain. Ένας αξιόπιστος οργανισμός, με διαφανείς χρηματοδοτήσεις και σταθερό πλαίσιο, θα δημιουργούσε ευκαιρίες για νέους ερευνητές, μειώνοντας τη διαρροή επιστημονικού δυναμικού στο εξωτερικό και ενισχύοντας την επιστροφή όσων έχουν ήδη φύγει.
Για να επιτύχουμε τα παραπάνω στην Ελλάδα, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Υπάρχουν διεθνή πρότυπα, με εξαιρετικά αποτελέσματα: Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Εθνικού Οργανισμού Έρευνας δεν αποτελεί απλώς θεσμική μεταρρύθμιση· είναι στρατηγική επένδυση για το μέλλον της χώρας. Τα διεθνή παραδείγματα δείχνουν ότι χώρες μικρού ή μεσαίου μεγέθους, επενδύοντας συστηματικά στην έρευνα μέσω ανεξάρτητων φορέων, κατάφεραν να αναβαθμίσουν την οικονομία τους, να ενισχύσουν την καινοτομία και να αποκτήσουν διεθνές κύρος.
