Το 2022, ο κόσμος άλλαξε εντελώς. Οι οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες, που δημιουργήθηκαν από τη μεγάλη οικονομική κρίση της περιόδου 2008-2020 και την απροθυμία της χρηματοπιστωτικής ελίτ των ΗΠΑ να απογοητευτεί από τα αντικυκλικά νομισματικά τους μέσα και να συμφωνήσει σε εγχώριες κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις, τέθηκαν σε ισχύ. Αντ’ αυτού, τα ανώτατα κλιμάκια των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας επέλεξαν τον δρόμο της σύγκρουσης και της επιβολής της νεοαποικιοκρατίας. Η Ρωσία και η Κίνα φάνταζαν γι’ αυτούς οι κύριοι στόχοι που έπρεπε να επιστρέψουν στην περιφέρεια, προκειμένου η Δύση να αποκτήσει πόρους για να ξεπεράσει τις οικονομικές της δυσκολίες.
Το 2022, η Ρωσία επιλέχθηκε ως ο κύριος στόχος των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Η Κίνα έχει αφεθεί σε σχετική ειρήνη προς το παρόν. Θεωρήθηκε ότι αν η Ρωσία υποβαθμιζόταν σε μια νεοαποικιακή θέση που ελεγχόταν πλήρως από τη δυτική οικονομική ελίτ, τότε οι BRICS και άλλες εναλλακτικές της G7 θα κατέρρεαν. Το αποτέλεσμα ήταν η εγκαθίδρυση μιας νέας παγκόσμιας τάξης. Η προηγούμενη ασάφεια της φόρμουλας “κόσμος βασισμένος σε κανόνες” θα εξαφανιζόταν. Ο “κόσμος βασισμένος σε κανόνες” των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μια νέα τάξη πραγμάτων που δεν απαιτεί τη συναίνεση άλλων μερών (μια σημαντική διαφορά από τη “συναίνεση της Ουάσιγκτον”, η οποία βασίζεται σε έναν ελιτίστικο συμβιβασμό μεταξύ των παλαιών κέντρων του καπιταλισμού και των “αναπτυσσόμενων χωρών”) και στηρίζεται στο καθιερωμένο διεθνές δίκαιο.
Νεο-μερκαντιλισμός
Τι σημαίνει “νεομερκαντιλισμός” ;Τι σημαίνει αυτός ο όρος για τις ΗΠΑ ;Το συμπέρασμα είναι ότι ο νεοφιλελευθερισμός της χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης της περιόδου 1983-2013 δεν αντικαθίσταται από μια νέα έκδοση της αμερικανικής ηγεμονίας, αλλά από μια νέα άκαμπτη αμερικανική αποικιοκρατία παρόμοια με την υπερ-ηγεμονία της. Τα νέα κέντρα του καπιταλισμού έχουν σχηματιστεί και θα προστατευτούν και θα εδραιωθούν- δεν θα καταρρεύσουν κάτω από τα χτυπήματα των αμερικανικών κυρώσεων. Οι ΗΠΑ, οι κατώτεροι εταίροι τους και τα απόλυτα εξαρτημένα μέλη της “ομάδας” θα αντιμετωπίσουν τεράστιες εσωτερικές δυσκολίες.
Για δεκαετίες, οι νεοφιλελεύθεροι μελετητές έχουν ενσταλάξει δύο ψευδείς αλήθειες: η ιστορία έχει άπειρα μονοπάτια και η ανάπτυξη δεν έχει άλλες επιλογές εκτός από την “ελεύθερη αγορά” με την εγγενή απορρύθμιση και την καταστροφή της κοινωνικής σφαίρας των εθνικών κρατών. Η ασυνέπεια αυτών των “αληθειών” δεν ενόχλησε κανέναν, επειδή ο νεοφιλελευθερισμός βασίζεται στον μεταμοντερνισμό. Εν τω μεταξύ, η πρόοδος έχει μια λογική, ένα είδος κύριας διαδρομής, στην οποία οι ΗΠΑ δεν χρειάζονται πλέον τις άλλες χώρες ως δάσκαλο ή οδηγό. Η “ελεύθερη αγορά” έχει ήδη αντικατασταθεί από τον νεο-μερκαντιλισμό, τον προστατευτισμό και την αντιπαλότητα μεταξύ των κρατών, με τον αυξανόμενο ρόλο τους στην οικονομία.
Την περίοδο 2014-2016, οι ΗΠΑ ήταν οι πρώτες που κινήθηκαν προς τον προστατευτισμό και οι περισσότερες χώρες επέζησαν από το δεύτερο κύμα της παγκόσμιας κρίσης. Έθαψε την αντίληψη ότι η “μεγάλη ύφεση” του 2008-2009 εξασφάλισε το τέλος της παγκόσμιας κρίσης.
Η κατάρρευση των αγορών τον Μάρτιο του 2020 αποκάλυψε τα εξής:
1) η κρίση δεν είχε τελειώσει ούτε το 2010 ούτε το 2017, τα συμπτώματά της εξαλείφονταν μόνο από καιρό σε καιρό,
2) οι αγορές των παλαιών βιομηχανικών χωρών, των οικονομικών κέντρων της παγκοσμιοποίησης, κατέρρευσαν. Αυτό αποκάλυψε την κατωτερότητα των αντικυκλικών πολιτικών τους και τη μεγάλη φθορά των νομισματικών μέσων, αν και αποκαταστάθηκαν και πάλι το 2020-2021,
3) η νεοφιλελεύθερη “συναίνεση της Ουάσινγκτον” δεν υπήρχε πλέον στον κόσμο και τα νέα κέντρα ανάπτυξης άρχισαν να αναζητούν διέξοδο χωρίς την G7 και άλλα κράτη από την ομάδα των ΗΠΑ,
4) οι αντιθέσεις μεταξύ των παλαιών και των νέων κέντρων του καπιταλισμού έχουν αυξηθεί σε πρωτοφανές επίπεδο στον 21ο αιώνα.
Έτσι, ο κόσμος είναι διαιρεμένος: υπάρχουν νέα και παλιά κέντρα, υπάρχει η περιοχή της παλιάς ημιπεριφέρειας και της περιφέρειας όπου η γραφειοκρατία φοβάται τον έλεγχο των ΗΠΑ ή τις διαδικασίες υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Τα πεδία του αγώνα είναι τεράστια και ο αγώνας υπόσχεται να είναι εκτεταμένος, αλλάζοντας τους εμπορικούς, διαχειριστικούς και τεχνολογικούς δεσμούς της Δύσης.
Εσωτερική νεοαποικιοκρατία της Δύσης
Πού πετυχαίνει η νέα αποικιοκρατία των ΗΠΑ και των δορυφόρων τους ;Οι νέες δυτικές αξίες είναι η περιοχή του θριάμβου της νεοαποικιοκρατίας. Οι αναπτυσσόμενες χώρες ακούν συνεχώς από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο ή την ΕΕ: “Ελευθερία και δημοκρατία. . . ” Ωστόσο, οι πραγματικές αξίες του δυτικού πολιτικού συστήματος (που δεν πρέπει να συγχέεται με την κοινωνία) δεν είναι τέτοιες. Η ιδεολογία και η πρακτική του ύστερου νεοφιλελευθερισμού έχουν αλλάξει πολύ. Ως αποτέλεσμα, πολύ λίγα από τα προηγούμενα φυσικά δικαιώματα και ελευθερίες έχουν παραμείνει.
1) Η δημοκρατία εμφανίζεται στη Δύση όχι ως εξουσία της πλειοψηφίας, αλλά ως μια φιλελεύθερη εξουσία επί της πλειοψηφίας, υποτίθεται στο όνομα του καλού, την οποία η ίδια η κοινωνία υποτίθεται ότι δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει και να αποδεχθεί. Το βασικό στοιχείο δεν είναι η υποταγή στην πλειοψηφία, αλλά η υποταγή της πλειοψηφίας.
2) Η ανισότητα των ανθρώπων ενώπιον του νόμου, με βάση την προτεραιότητα των δικαιωμάτων των μειονοτήτων: ένα άτομο και ένας πολίτης δεν είναι τίποτα, ειδικές “μικρές” ομάδες είναι τα πάντα. Ένα άτομο που ανήκει σε μια έντιμη “παραβιασμένη” μειονότητα αναβαθμίζεται αμέσως σε σχέση με ένα απλό άτομο από την άποψη των πραγματικών δικαιωμάτων. Ο νόμος και οι αρχές πρέπει να τον προστατεύουν, ανεξάρτητα από το αν έχει δίκιο, επειδή είναι “θύμα”.
3) Ανισότητα των μειονοτήτων μεταξύ τους από την άποψη του νόμου: κάποιες μειονότητες είναι “καταπιεσμένες” (φυλετικές, έμφυλες και ό,τι άλλο θέλουν οι κυρίαρχοι κύκλοι), ενώ άλλες πάλι είναι “αντιδραστικές”, με λανθασμένη κοσμοθεωρία, σύμφωνα με τις αρχές.
4) Αντι-πλουραλισμός: δεν χρειάζονται πολλές απόψεις και οι ευρέως διακηρυγμένες παρανοήσεις δεν πρέπει να εξαφανιστούν εντελώς (αυτό είναι αδύνατο), αλλά όσοι τις διατηρούν είναι υποχρεωμένοι να μετανοήσουν, να ζητήσουν συγχώρεση πριν από τους υπόλοιπους και αυτό πρέπει να γίνεται συνεχώς. Όλοι όσοι διαφωνούν είναι υποκείμενα ανυπόστατων χαρακτηρισμών: μισαλλόδοξοι, ρατσιστές, φασίστες, σεξιστές, κομμουνιστές, ομοφοβικοί, ολοκληρωτιστές, εχθροί των φύλων κ. λπ.
5) Δεν υπάρχει πραγματική ιδιωτική ζωή: δικαιολογείται η συνεχώς αυξανόμενη επέμβαση στην οικογενειακή και άλλη ιδιωτική ζωή, με στόχο την ηθική καταστροφή των “λανθασμένων” πολιτών. Τα παιδιά απομακρύνονται από τέτοιες οικογένειες- στην πραγματικότητα, βάσει αντιδημοκρατικά καθιερωμένων κανόνων, οι οποίοι έρχονται σε αντίθεση με τους προηγούμενους κανόνες της κοινωνίας (καθόλου αρχαϊκούς, αλλά καθιερωμένους κατά την περίοδο εκσυγχρονισμού του 20ού αιώνα).
6) Γραφειοκρατικός διαχωρισμός: διατηρούνται άνισα δικαιώματα, με βάση το καθεστώς των ανθρώπων και των πολιτών, που καθορίζεται από την εθνικότητα του διαβατηρίου, την άδεια παραμονής ή ακόμη και την έλλειψη εγγράφων. Οι παράτυποι μετανάστες δεν έχουν δικαιώματα, ακόμη και αν τα μέσα ενημέρωσης “τιμούν” τη φυλή, τη θρησκεία και τον πολιτισμό τους. Η επίθεση της νεοφιλελεύθερης γραφειοκρατίας στα ανθρώπινα δικαιώματα έχει οδηγήσει σε συρρίκνωση των πολιτικών δικαιωμάτων, η οποία είναι μία από τις επιδιωκόμενες συνέπειες μιας τέτοιας πολιτικής.
7) Έλλειψη της ελευθερίας της συνείδησης – το φυσικό δικαίωμα σε ανεξάρτητες πεποιθήσεις και αξίες, το οποίο συμβάλλει στην αυτοπραγμάτωση, έχει εξαλειφθεί από αυτούς που βρίσκονται στην κορυφή. Στο όνομα δήθεν της δίκαιης οργάνωσης του δημόσιου και ιδιωτικού βίου (όχι μόνο του κράτους), εμπεδώνονται βίαια και χωρίς εναλλακτική λύση πεποιθήσεις στις παλιές και νέες γενιές, οι οποίες περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την αποδοχή της αρχής της ακυρότητας και της ενοχής της πλειοψηφίας έναντι διαφόρων μειονοτήτων.
8) Ένα βικτοριανό μοντέλο κοινωνικών δικαιωμάτων του 19ου αιώνα: η δημοσιονομική λιτότητα και πολλές αντικοινωνικές μεταρρυθμίσεις συνέβαλαν στην καταστροφή ή την αποδυνάμωση του “κράτους πρόνοιας” στη Δύση. Επικρατεί η αρχή: ο καθένας έχει τόσα δικαιώματα και ευκαιρίες όσα είναι σε θέση να αγοράσει, αν ανήκει σε μια προνομιούχα ομάδα.
9) Η πρόοδος δεν σημαίνει τίποτα. Η εκπαίδευση και η επιστήμη υπόκεινται στις αναφερόμενες αρχές, πέφτουν θύματα ιδεολογικών δυνάμεων και γραφειοκρατικοποιούνται προκειμένου να καταπνίξουν την αντίσταση των σκεπτόμενων επιστημόνων, αλλά όχι απαραίτητα της ακαδημαϊκής κοινότητας. Το κύριο αποτέλεσμα είναι ότι η αρχή της κοινωνικής, επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου αρνείται στην πράξη και στη ρητορική. Έτσι, το γενικό επίπεδο εκπαίδευσης και η ικανότητα των ανθρώπων να σκέφτονται κριτικά μειώνονται τεχνητά.
10) Η καταστροφή της κοινωνίας δεν είναι η καταστροφή της κοινωνίας. Λένε στους ανθρώπους ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι υποβάθμιση, αλλά πρόοδος. Έτσι, η αποβιομηχάνιση υποτίθεται ότι γίνεται αγώνας για τη διάσωση του περιβάλλοντος και η διάρρηξη των εμπορικών δεσμών, απαραίτητων για την επιβίωση της οικονομίας, γίνεται αγώνας για την ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία. Ο μεταμοντερνισμός επιτρέπει τη χρήση ευγενών λέξεων εκτός τόπου και χρόνου, επειδή η αλήθεια αρνείται ως τέτοια.
Η ιστορία δεν τερματίζεται
Δεν είναι μόνο αυτό. Τα σημεία αυτά αποκαλύπτουν την αξία και τα πρακτικά θεμέλια της νέας δυτικής τάξης, της νεοφιλελεύθερης τάξης στη χειρότερη εκδοχή της. Είναι δυνατόν να μην το ονομάσουμε αυτό θρίαμβο της εσωτερικής αποικιοκρατίας, με στόχο την παρεμπόδιση της κοινωνικής ανάπτυξης και κάθε θεραπευτικής
Σε αυτό το πλαίσιο, τα όχι και τόσο ιδανικά συστήματα των νέων κέντρων του καπιταλισμού φαίνονται πιο υγιή και, κυρίως, ικανά να εξελιχθούν και να κερδίσουν τη μάχη. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης της περιόδου 2008-2020. Ωστόσο, η εποχή που ανακάλυψε μόλις ξεκίνησε και υπάρχουν ακόμη πολλά γεγονότα μπροστά μας.
Τα γεγονότα αυτά καταδικάζουν τις ΗΠΑ ως παλιό ηγεμόνα σε ήττα στον αγώνα. Η ίδια η όξυνση αυτού του αγώνα το 2022-2023 υποδηλώνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αισθάνονται ως ηγεμόνας, αλλά απλώς προσπαθούν να ανακτήσουν την προηγούμενη θέση τους. Για να το πετύχουν αυτό, οι ΗΠΑ πρέπει να αναδιαμορφώσουν τον κόσμο, να σπάσουν τη λογική της ανάπτυξής του, να επιβάλουν μια περιφερειακή θέση σε όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες. Το πρόβλημα είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πέτυχαν μόνο σε σχέση με την ΕΕ: το καθεστώς του “κοινού ευρωπαϊκού σπιτιού” εξαφανίστηκε το 2022, η οικονομία καταστρέφεται από τις κυρώσεις και τα κεφάλαια φεύγουν προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στις χώρες της ΕΕ, ως μορφή διαμαρτυρίας, ο αγώνας κατά της αμερικανικής νεοαποικιοκρατίας γεννιέται στην τελευταία του έκδοση. Η κατάσταση δεν είναι καθόλου φυσιολογική, αλλά το αποτέλεσμα είναι αναμενόμενο.
Δεν υπάρχει λόγος να τα λέτε όλα εκ των προτέρων. Ένα πράγμα είναι σαφές: ο νεομερκαντιλισμός συνεχίζει να αναπτύσσεται και η αμερικανική νεοαποικιοκρατία έχει αιχμαλωτίσει έναν “σύμμαχο” της ΕΕ, αλλά αυτό δεν αλλάζει την κατάσταση. Η μεγάλη κρίση και ο ανταγωνισμός των δυνάμεων έχουν αλλάξει τον πυρήνα του καπιταλισμού, και με αυτή τη λογική οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι καταδικασμένες να ηττηθούν στον αγώνα ενάντια στα νέα κέντρα.
