Γράφει ο Γιάννης Παναγιωτακόπουλος
Δημοσιογράφος
Υπέργηρος πια ο Ισοκράτης, άνω των 95 ετών για την ακρίβεια , ολοκληρώνει περίπου το 342 π.Χ. τον “Παναθηναϊκό” του λόγο, με τον οποίο εξυμνεί την Αθηναϊκή Δημοκρατία και εντοπίζει τα σημεία εκείνα που θα μπορούσαν να την εκφυλίσουν. Ένα από τα βασικότερα εκφυλιστικά φαινόμενα που αναφέρει ο μεγάλος ρήτορας, είναι η ατιμωρησία όσων αναλαμβάνουν δημόσια αξιώματα.
Στην πραγματική Δημοκρατία
Στην πραγματική Δημοκρατία φυσικά, τα δημόσια αξιώματα κληρώνονταν μεταξύ των Πολιτών, με κάποια συγκεκριμένα μόνο (κυρίως αυτά των Στρατηγών) να ανατίθενται σε υποψηφίους γνώστες του αντικειμένου, κατόπιν ψηφοφορίας της Εκκλησίας του Δήμου (της λαϊκής συνέλευσης). Οι βουλευτές και οι άρχοντες αναδεικνύονταν δια κληρώσεως, μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων, πράγμα που αποτελούσε ένα βασικό στοιχείο που ξεχώριζε τα Δημοκρατικά πολιτεύματα από τα Ολιγαρχικά (βλέπε Αριστοτέλους, Πολιτικά), σε μία εμπέδωση της ισότητας και της ισονομίας, άγνωστη σε εμάς σήμερα και μάλλον αδιανόητη συνάμα.
Οι Πολίτες στην πραγματική Δημοκρατία, δεν μετείχαν μόνο άμεσα στην Αρχή αλλά και στην Κρίση. Ήταν οι ίδιοι μέλη του βασικού δικαστηρίου της Πολιτείας, της Ηλιαίας, το οποίο μεταξύ άλλων δίκαζε και τους δημόσιους λειτουργούς, σε περίπτωση παράβασης των καθηκόντων τους. Τούτοι οι τελευταίοι, ήταν υπόχρεοι λογοδοσίας σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα μέσα στο έτος, με τις πολιτικές τους ευθύνες να μην ξεχωρίζουν από τις ποινικές. Όσοι σήμερα μιλούν για “λαϊκά δικαστήρια” και περπατούν ανέμελοι στο Κολωνάκι επί της οδού Σόλωνος, μάλλον αγνοούν ότι το όνομα που γράφουν οι οδοδείκτες στις γωνίες, ήταν εκείνο που υπέγραψε τη δημιουργία του εμβληματικότερου λαϊκού δικαστηρίου στην ιστορία. Η Ηλιαία, στην οποία μετείχαν δια κληρώσεως όσοι Πολίτες επιθυμούσαν, έδωσε στη Δημοκρατία άλλο ένα βασικό χαρακτηριστικό που την ξεχώριζε από τα άλλα πολιτεύματα: Οι Πολίτες δεν ήταν μόνο άμεσα κυρίαρχοι των πολιτικών αποφάσεων, ήταν και εκείνοι οι οποίοι εξέδιδαν τις δικαστικές αποφάσεις.
Από τη σκληρή τιμωρία στην πλήρη ατιμωρησία
Ας αφήσουμε όμως όσα ξεφεύγουν σήμερα από τα όρια της λογικής μας, κι ας γυρίσουμε τουλάχιστον στον γέρο Ισοκράτη, ο οποίος στον “Παναθηναϊκό” του, μας μιλάει για την σκληρή ποινική (και όχι την αόριστη πολιτική) τιμωρία των αρχόντων, σε περίπτωση όχι μόνον παράβασης καθήκοντος, αλλά και απλής αποτυχίας, στα δημόσια αξιώματα που αναλάμβαναν να υπηρετήσουν. Τόσο σκληρές ήταν οι ποινές και οι προϋποθέσεις, που οι Πολίτες προσπαθούσαν να αποφύγουν την ανάληψη τέτοιων αξιωμάτων, προκειμένου να μην έλθουν αντιμέτωποι με την “ατιμία” (την στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων), την δήμευση της περιουσίας τους, τον εξοστρακισμό ή το κώνειο. Ο γέρος, με μια κάποια νοσταλγία, αναπολεί όλα τούτα τα στοιχεία της Κλασικής Δημοκρατίας, όταν τα σημάδια του εκφυλισμού είχαν αρχίσει να γίνονται ορατά, στα χρόνια που η Αθήνα βάδιζε προς την παρακμή της.
Στη χώρα και στην πόλη του Ισοκράτη, του Αριστοτέλη, του Σόλωνα, του Κλεισθένη, ήρθε η Ευρωπαία Εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι, την προηγούμενη εβδομάδα, να μας μιλήσει για το όνειδος του Άρθρου 86. Δηλαδή του προνομιακού πλαισίου το οποίο προστατεύει εδώ και δεκαετίες τους δημόσιους λειτουργούς (βουλευτές, υπουργούς, πρωθυπουργούς) από τις ποινικές τους ευθύνες κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Είπε όσα είναι πλέον συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, από την θέση όμως ενός δικαστικού λειτουργού που “βρίσκει τοίχο” κάθε φορά που καλείται να εξετάσει ποινικές ευθύνες Ελλήνων πολιτικών.
Ετούτος ο θεσμός μας ήρθε μεν από την Εσπερία, μαζί με την ψευδαίσθηση ότι η Δημοκρατία μπορεί να μην είναι άμεση αλλά μόνον αντιπροσωπευτική, φρόντισε δε ο ελλαδικός κομματικός κοτσαμπασισμός να τον χρησιμοποιήσει σαν όπλο, για την εδραίωση της πλήρους ανευθυνότητας και της εξασφαλισμένης ατιμωρησίας, όσων ασκούν την πολιτική εξουσία. Εδώ πια δεν μιλάμε για την ασυλία των βουλευτών, απέναντι στις γνώμες και στις πολιτικές θέσεις που εκφράζουν. Δεν μιλάμε για την προστασία του πολιτικού διαλόγου και του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Ούτε καν για την προστασία των υπουργών κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, από έμμεσες πολιτικές παρεμβάσεις που εργαλειοποιούν τη Δικαιοσύνη.
Μιλάμε ξεκάθαρα για την θεσμοθέτηση της ανευθυνότητας και της ατιμωρησίας, όσον έχουν εξουσία επί της ζωής και -όπως απέδειξαν τα Τέμπη, το Μάτι, η Μάνδρα- επί του θανάτου μας.
Κατάργηση ή ριζική αναθεώρηση
Κι αν η Κοβέσι μας είπε αρμοδίως ότι αυτό που γίνεται εδώ, αποτελεί το παράδειγμα και την αποκορύφωση του φαινομένου, εμείς έχουμε ένα σορό σκονισμένα βιβλία στις βιβλιοθήκες μας, τα οποία φωνάζουν πως τούτη η εμβληματική ατιμωρησία των αρχόντων, δεν έχει καμία σχέση με αυτό το πολίτευμα που οι δημιουργοί του ονόμασαν Δημοκρατία.
Στη χώρα που σήμερα αποτελεί ευρωπαϊκό παράδειγμα ολιγαρχικών θεσμών, μπορεί να ακούγεται ουτοπία το να θέλουμε να περπατήσουμε τον δρόμο μέχρι την πόλη του Ισοκράτη. Όμως ας κάνουμε τουλάχιστον το πρώτο βήμα. Ας διεκδικήσουμε την αυτονόητη προϋπόθεση της ισότητας και της ισονομίας: Οι πολιτικοί να δικάζονται για τις ποινικές τους ευθύνες, με τον ίδιο τρόπο που δικάζονται οι πολίτες.
Το μαζικότερο κίνημα της μεταπολίτευσης, αυτό της λαϊκής συμπαράστασης στους συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών, κατέθεσε στη Βουλή το καλοκαίρι, 1.300.000 υπογραφές πολιτών με αυτή την απαίτηση. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες θα αρκούσαν 500.000 υπογραφές για να γίνει δημοψήφισμα. Στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος, είναι πλέον ώριμη και επιβεβλημένη, αν όχι η κατάργηση, τουλάχιστον η ριζική αναθεώρηση του Άρθρου 86. Και απέναντι σε αυτή την ξεκάθαρη λαϊκή απαίτηση, θα κριθούν πλέον αυστηρά όλα τα κόμματα, και για τη θέση τους και για τη στάση τους.
Δεν ξέρετε… αν κάνουμε εμείς δυο – τρία βήματα προς την πραγματική Δημοκρατία, ίσως αύριο τα παιδιά μας θελήσουν να κάνουν και τα επόμενα…
