Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τείνει να απαντά σε ερωτήσεις σχετικά με την παρέμβαση της κυβέρνησής του στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 με έναν συνδυασμό αρνήσεων και αντιπαραθέσεων. Είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ισχυρίστηκε τον Ιούνιο του 2017, εκείνες που «σε όλο τον κόσμο παρεμβαίνουν ενεργά σε εκλογικές εκστρατείες σε άλλες χώρες». Ο σκοπός αυτής της αξίωσης είναι να δικαιολογήσει και να αποσπάσει την προσοχή από τις ενέργειες της Ρωσίας. Από το Κίεβο έως τις Βρυξέλλες και το Λονδίνο, κυβερνητικοί αξιωματούχοι είπαν ότι υποθέτουν ότι η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) παρεμβαίνει συχνά στις εκλογές στο εξωτερικό.
Αυτή η αντίληψη είναι κατανοητή: Για δεκαετίες ήταν αλήθεια. Το πρώτο κρυφό πρόγραμμα δράσης της CIA ήταν μια επιχείρηση χειραγώγησης των εκλογών του 1948 στην Ιταλία. Οι Αμερικανοί αξιωματικοί πληροφοριών διέδωσαν προκλητική προπαγάνδα, χρηματοδότησαν τον προτιμώμενο υποψήφιό τους και ενορχηστρωμένες πρωτοβουλίες βάσης -όλα για να ωφελήσουν τις κεντρικές δυνάμεις της Ιταλίας έναντι των αριστερών ανταγωνιστών τους. Αφού το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα έχασε, η επιχείρηση του 1948 έγινε «πρότυπο», μου είπε ο David Robarge, επικεφαλής εσωτερικός ιστορικός της CIA, για το τι έκανε τότε ο οργανισμός σε «πολλές, πολλές χώρες» σε ανταγωνισμό με τον Σοβιετικό ομόλογό του, τον KGB. Από τη Χιλή και τη Γουιάνα στο Ελ Σαλβαδόρ και την Ιαπωνία, η CIA και η KGB στοχεύουν δημοκρατικές εκλογές σε όλο τον κόσμο. Ορισμένες από αυτές τις πράξεις χειραγωγούνται απευθείας σε ψηφοδέλτια, άλλοι χειραγώγησαν την κοινή γνώμη. Όλα σχεδιάστηκαν για να επηρεάσουν τα εκλογικά αποτελέσματα.
Τα τελευταία δύο χρόνια, δημοσιοποιήθηκαν συνεντεύξεις από περισσότερους από 130 αξιωματούχους σχετικά με την αιώνια ιστορία της μυστικής εκλογικής παρέμβασης ή προσπάθειες χειραγώγησης δημοκρατικών ψήφων διαδοχής.
Σ΄ αυτούς ήταν οκτώ πρώην διευθυντές της CIA και πολλοί περισσότεροι αξιωματούχοι της, καθώς και διευθυντές εθνικών μυστικών υπηρεσιών, υπουργοί, ο στρατηγός της KGB και πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ.
Πληροφορηθήκαμε πως τον 21ο αιώνα, οι ανώτεροι αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας της Ουάσιγκτον σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν τη CIA για παρέμβαση στις ξένες εκλογές τουλάχιστον δύο φορές.
Σε μια περίπτωση -στη Σερβία, το 2000- η συζήτηση μετατράπηκε σε δράση, καθώς η CIA ξόδεψε εκατομμύρια δολάρια δουλεύοντας εναντίον του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.
Στην άλλη -στο Ιράκ, το 2005- η CIA παραιτήθηκε. Και στις δύο περιπτώσεις, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ ζύγιζαν τα πιθανά οφέλη της μυστικής δράσης έναντι των αντιληπτών κινδύνων.
Αυτές οι ιστορίες στο παρασκήνιο αποκαλύπτουν γιατί, σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του Πούτιν, η Ουάσιγκτον, σε αντίθεση με τη Μόσχα, δεν απομακρύνθηκε από την πρακτική της μυστικής εκλογικής παρέμβασης.
Καθώς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και οι ΜΚΟ που χρηματοδοτούνται από τις ΗΠΑ επηρέασαν εκείνες τις σερβικές εκλογές φανερά, η CIA έκανε το ίδιο στα κρυφά.
Σε συνέντευξή του ο πρόεδρος Κλίντον επιβεβαίωσε ότι εξουσιοδότησε τη CIA να παρέμβει στις εκλογές του 2000 υπέρ των αντιπάλων του Μιλόσεβιτς. «Δεν είχα πρόβλημα με αυτό» είπε για το κρυφό πρόγραμμα δράσης της CIA, επειδή ο Μιλόσεβιτς «ήταν δολοφόνος και είχε προκαλέσει τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων».
Ακριβώς όπως οι Αμερικανοί πρόεδροι της εποχής του Ψυχρού Πολέμου πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις ξένες δημοκρατίες υπονομεύοντας τους κομμουνιστές υποψηφίους, ο Κλίντον πίστευε ότι θα μπορούσε να ενισχύσει τη σερβική δημοκρατία δουλεύοντας εναντίον του Μιλόσεβιτς. «Ο τύπος ήταν εγκληματίας πολέμου» είχε πει ο Κλίντον. «Δεν θεωρούσα τον Μιλόσεβιτς υποψήφιο για δημοκρατία. Νόμιζα ότι προσπαθούσε να απαλλαγεί από τη δημοκρατία».
Στη Σερβία, επίκεντρο της CIA ήταν να επηρεάσει τα μυαλά, παρά να αλλάξει ψηφοδέλτια. «Δεν είπαμε ψέμα στους ψηφοφόρους για να τους βοηθήσουμε να υποστηρίξουν τους ανθρώπους που ελπίζαμε να κερδίσουν» εξήγησε ο Κλίντον. Αντ’ αυτού, η CIA παρείχε χρήματα και άλλου είδους βοήθεια στην εκστρατεία της αντιπολίτευσης.
Οι ηγέτες του Κογκρέσου γνώριζαν και υποστήριξαν αυτό το μυστικό σχέδιο.
Η CIA ΣΕ ΑΝΑΣΤΟΛΗ
Το 2004, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους ήταν στα πρόθυρα να εγκρίνει άλλη μια παρόμοια επιχείρηση. Η ιστορία ξεδιπλώθηκε σε αίθουσα του Λευκού Οίκου, όπου το καλοκαίρι και το φθινόπωρο αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας ζύγισαν μια γνωστή πρόταση: για τη CIA να εμπλακεί σε μυστικές εκλογικές παρεμβάσεις. Αυτή τη φορά, ο στόχος θα ήταν το Ιράκ.
Τον Μάρτιο του 2003, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισέβαλαν στο Ιράκ για να απομακρύνουν τον Σαντάμ Χουσεΐν, τον δικτάτορα της χώρας για πολλά έτη, και να καταστρέψουν όπλα μαζικής καταστροφής που φέρεται να είχε.
Η κυβέρνηση του Χουσεΐν έπεσε μέσα σε εβδομάδες, αλλά δεν βρέθηκαν τα όπλα. Προσπαθώντας να δικαιολογήσει τον πόλεμο, ο Μπους ανανέωσε την υπόσχεσή του να μεταμορφώσει το πολιτικό σύστημα του Ιράκ.
Στα τέλη του 2003 δήλωσε ότι «η ιρακινή δημοκρατία θα πετύχει» και ότι οι πολίτες της θα απολάμβαναν τη λαϊκή εκπροσώπηση. «Για την αμερικανική κυβέρνηση εκείνη την εποχή ήταν εξαιρετικά σημαντικό να διεξαχθούν ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, διότι αυτό δικαιολογεί την εισβολή» δήλωσε ο Arturo Muñoz, τότε ανώτερος αξιωματικός της CIA.
«Εφόσον δεν βρήκαμε όπλα μαζικής καταστροφής, τότε ήμασταν απελπισμένοι για να δικαιολογήσουμε τον εαυτό μας, έτσι τουλάχιστον μπορούμε να δημιουργήσουμε δημοκρατία σε αυτό το μέρος».
Οι αμερικανικές οργανώσεις προώθησης της δημοκρατίας έδωσαν πόρους στο Ιράκ. Το Διεθνές Ρεπουμπλικανικό Ινστιτούτο και το Εθνικό Δημοκρατικό Ινστιτούτο ξεκίνησαν ουσιαστικά προγράμματα εκεί, βοηθώντας στην παραγωγή υλικού εκπαίδευσης ψηφοφόρων, εκπαιδεύοντας αξιωματούχους κομμάτων και διευκολύνοντας τις πολιτικές εξελίξεις.
Ο σκοπός των εκλογών, ωστόσο, είναι οι ψηφοφόροι να καθορίσουν την κατεύθυνση του κράτους τους. Υπό αυτή την έννοια, ο Μπους είχε ένα πρόβλημα: οι αναφορές πληροφοριών ανέφεραν ότι ο προτιμώμενος υποψήφιός του, ο Ayad Allawi, έχασε στις πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιράκ, που είχαν προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο του 2005.
Η αμερικανική κοινότητα πληροφοριών πίστευε ότι το Ιράν χειραγωγούσε τις εκλογές υπέρ της αντιπολίτευσης του Allawi. «Φυσικά συμμετείχε το Ιράν» δήλωσε ο McLaughlin, τότε αναπληρωτής διευθυντής της CIA. «Είναι ακριβώς δίπλα, έχουν την ικανότητα και ήταν κοντά σε κάποια από την ηγεσία». Ο Wise είχε έδρα στο Ιράκ πριν από τις εκλογές και λίγα χρόνια αργότερα έγινε επικεφαλής της CIA εκεί. Περιέγραψε την ιρανική παρέμβαση στις ιρακινές εκλογές ως ευρεία: «Μιλάμε για χρήματα, ακτιβιστές, απειλές, εκβιασμούς, παραστρατιωτική παρουσία».
Για τη CIA, η παρέμβαση στις εκλογές του Ιράκ θα ήταν η τελευταία πράξη μιας παλιάς επιχείρησης και μέχρι το φθινόπωρο του 2004 ο οργανισμός προχώρησε σε δράση. Ο Allawi περίμενε μυστική βοήθεια. «Η αρχική στάση των ΗΠΑ ήταν να υποστηρίξει μετριοπαθείς δυνάμεις, οικονομικά και στα μέσα ενημέρωσης» είπε το 2007. Τότε, απροσδόκητα, αυτή η βοήθεια «σταμάτησε», είπε ο Allawi, «με το πρόσχημα ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν να παρέμβουν».
Στο πλαίσιο της CIA, του Κογκρέσου και του Λευκού Οίκου, μια απίθανη συμμαχία αξιωματούχων είχαν ενωθεί ενάντια στη μυστική εκλογική παρέμβαση. Οι ηγέτες του Κογκρέσου αντιτάχθηκαν επίσης στο σχέδιο.
Έτσι το σχέδιο της CIA είχε αναβληθεί. Και τον Ιανουάριο του 2005, ο συνασπισμός του Allawi έχασε εντυπωσιακά σε εκλογές που χαρακτηρίστηκαν από αστάθεια και τρομοκρατικές επιθέσεις. Συνασπισμός με στενούς δεσμούς με την Τεχεράνη πήρε τότε την εξουσία.
Σε συνεντεύξεις για τα σύγχρονα μυστικά προγράμματα δράσης της CIA, οι πρώην αρχηγοί κατασκόπων των Ηνωμένων Πολιτειών κατατάσσονται σε δύο ομάδες. Η πρώτη επιμένει ότι η υπηρεσία δεν συμμετέχει πλέον σε μυστικές εκλογικές παρεμβάσεις.
Ο David Petraeus, ο οποίος ηγήθηκε της CIA το 2011 και το 2012, είπε ότι «δεν γνωρίζει… πιο πρόσφατες» παρόμοιες διεργασίες.
Ο John Brennan, διευθυντής της CIA από το 2013 έως το 2017, προσέφερε μια πιο γενική διαβεβαίωση: «Με τον πρόεδρο Ομπάμα και τον πρόεδρο Μπους, δεν υπήρξε προσπάθεια να επηρεαστεί το αποτέλεσμα δημοκρατικών εκλογών. Πιστεύαμε ότι ήταν αντίθετο στη δημοκρατική διαδικασία να το κάνουμε αυτό. Η CIA στόχευε κάποτε στις ξένες εκλογές, συνέχισε, «αλλά τα τελευταία 18 χρόνια περίπου, αυτό δεν συνέβη».
.jpg)
Ο Leon Panetta, διευθυντής της CIA από το 2009 έως το 2011, ήταν ο πιο επίμονος. Είπε ότι ποτέ δεν «μπήκε» να αλλάξει απευθείας τις ψήφους ή να διαδώσει παραπληροφόρηση. Μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, η CIA επηρέασε τα ξένα μέσα ενημέρωσης πριν από τις εκλογές για να «αλλάξει στάση εντός της χώρας». Η μέθοδος της CIA, συνέχισε ο Panetta, ήταν να «αποκτήσει μέσα μαζικής ενημέρωσης σε μια χώρα ή σε μια περιοχή που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πολύ καλά για να είναι σε θέση να παραδώσει» ένα συγκεκριμένο μήνυμα ή εργασία για να «επηρεάσει εκείνους που ενδέχεται να κατέχουν στοιχεία των μέσων μαζικής ενημέρωσης».
Όπως στην Ιταλία το 1948 ή τη Σερβία το 2000, τα προγράμματα που περιέγραψε ο Panetta συμπλήρωσαν προφανείς εκστρατείες προπαγάνδας.
Κάθε συνέντευξη έδειξε το ίδιο συμπέρασμα: για τη CIA, η μυστική εκλογική παρέμβαση έχει γίνει η εξαίρεση παρά ο κανόνας. Είτε ο οργανισμός δεν επιδιώκει πλέον να επηρεάσει τα εκλογικά αποτελέσματα, όπως ισχυρίστηκαν οι Μπρέναν και Πέτρας, ή το κάνει σε σπάνιες περιπτώσεις όταν, όπως και με τον Μιλόσεβιτς, ένας τύραννος μπορεί να εκδιωχθεί με ψηφοφορία. Η ακριβής αλήθεια παραμένει άγνωστη.
Αλλά αυτή η γενική αλλαγή σηματοδοτεί δραματική αποχώρηση από τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν η CIA παρενέβαινε στις εκλογές «πολλών, πολλών» χωρών.
Από αυτή την εξέλιξη, ο Negroponte, πρώην διευθυντής εθνικών πληροφοριών, είπε: «Ειλικρινά, τέτοια πολιτική δράση είναι πραγματικά μέρος του παρελθόντος. Το Ιράκ με έπεισε για αυτό. Ήταν απλώς μηδενική η όρεξη για εκλογική παρέμβαση».
Όμως και τα τελευταία χρόνια, καθώς ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων επανεμφανίστηκε, οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμείχθηκαν σε πολλές ξένες εκλογές.
Οι αλλαγές στην υψηλή πολιτική, λοιπόν, εξηγεί μόνο εν μέρει αυτή τη μετατόπιση της δραστηριότητας της CIA. Το υπόλοιπο αυτής της ιστορίας έχει να κάνει με τη διάδοση του διαδικτύου, το οποίο έχει εκθέσει ακόμα και τις αμερικανικές εκλογές σε εξωτερικές παρεμβολές.
Αξιωματούχοι στην Ουάσιγκτον διστάζουν να εκτελέσουν το είδος της επιχείρησης στην οποία η χώρα τους έχει γίνει τόσο ευάλωτη. «Αν βρίσκεσαι σε γυάλινο σπίτι, μην πετάς πέτρες» είπε ο Πέτρας. «Και είμαστε ο μεγαλύτερος γυάλινος οίκος όσον αφορά τη σύνδεση στο διαδίκτυο».
Σύνταξη Κ. Μπετινάκης
