Με το θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου ξεκινά άμεσα μια σειρά εκδηλώσεων, που ακολουθεί ανά τους αιώνες την ταφή κάθε ποντίφικα ως τελετουργικό της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η κατάληξη των εκδηλώσεων είναι η εκλογή ενός νέου προκαθήμενου της Καθολικής Εκκλησίας. Η περίοδος αυτή τιτλοφορείται ως sede vacante, δηλαδή η «κενή έδρα» στο τελετουργικό της Καθολικής Εκκλησίας.
Παραδοσιακά, είναι δουλειά ενός ανώτερου αξιωματούχου του Βατικανού να επιβεβαιώσει το θάνατο ενός πάπα. Επί του παρόντος στη θέση αυτή βρίσκεται ο Ιρλανδός καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ. Ο Φάρελ είναι αυτός που ήδη έκανε την πρώτη ανακοίνωση και θα επισκεφθεί -βάσει τελετουργικού- τη σορό του πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φωνάξει το όνομά του για να τον ξυπνήσει.
Το δαχτυλίδι του Πάπα
Σήμερα, βέβαια, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό απλώς τελετουργικό, καθώς οι γιατροί έχουν ήδη επιβεβαιώσει το θάνατο του ποντίφικα. Όταν αυτός αναγγέλλεται, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του πάπα, που λειτουργεί ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα, καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της βασιλείας του.
Κατόπιν, ενημερώνεται το Κολέγιο των Καρδιναλίων, ένα διοικητικό όργανο ανώτερων εκκλησιαστικών αξιωματούχων, ότι ο πάπας έχει πεθάνει, πριν ο θάνατός του ανακοινωθεί στον κόσμο με δήλωση του Βατικανού προς τα ΜΜΕ.
Ο θάνατος του πάπα θα προκαλέσει εννέα ημέρες πένθους. Η Ιταλία κηρύσσει επίσης περίοδο εθνικού πένθους. Το σώμα του νεκρού θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου σε λαϊκό προσκύνημα, όπου εκατοντάδες χιλιάδες πιστοί θα σπεύσουν να αποτίνουν φόρο τιμής, συμπεριλαμβανομένων ξένων αξιωματούχων και παγκόσμιων ηγετών. Ο ίδιος ο Ποντίφικας εν ζωή, είχε ζητήσει να ταφεί σε απλό και κλειστό ξύλινο φέρετρο, αρνούμενος την έκθεση της σορού του.
Η κηδεία στο Βατικανό
Παράλληλα, τις ημέρες του πένθους θα γίνονται προσευχές και λειτουργίες ρέκβιεμ στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και σε ολόκληρο τον καθολικό κόσμο. Εν τω μεταξύ, το Βατικανό εισέρχεται σε μια μεταβατική περίοδο που ονομάζεται sede vacante (η έδρα είναι κενή), κατά τη διάρκεια της οποίας η διακυβέρνηση της εκκλησίας παραδίδεται προσωρινά στο Κολέγιο των Καρδιναλίων – αν και δεν μπορούν να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις μέχρι να εκλεγεί νέος πάπας.
Η κηδεία του πάπα θα γίνει πιθανότατα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, με τους πενθούντες να συγκεντρώνονται στο Βατικανό για την τελετή. Της ακολουθίας θα ηγηθεί ο κοσμήτορας του Κολεγίου των Καρδιναλίων, ο 91χρονος σήμερα Ιταλός Τζοβάνι Μπατίστα Ρε. Παραδοσιακά, ο πάπας ενταφιάζεται στις κρύπτες του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Σχεδόν 100 ποντίφικες έχουν ταφεί εκεί, συμπεριλαμβανομένου του Βενέδικτου ΙΣΤ’, προκατόχου του Φραγκίσκου, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.
Κονκλάβιο: Η μυστικοπαθής διαδικασία για την εκλογή νέου Πάπα
Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του πάπα, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιστίνα, το παρεκκλήσι της επίσημης κατοικίας του πάπα, για το «Κονκλάβιο», τη μυστικοπαθή διαδικασία εκλογής του νέου πάπα.
Την ημέρα της ψηφοφορίας η Καπέλα Σιστίνα, το αριστούργημα του Μιχαήλ Άγγελου, σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι, που έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα. Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου.
Περίπου 120 επίσκοποι θα ψηφίσουν για το διάδοχο του Φραγκίσκου, γράφοντας το όνομά τους σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή του βωμού. Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Μπορεί να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι ανά ημέρα.
Μόλις καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιστίνα. Παράλληλα, μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει ένα σήμα καπνού μέσω καμινάδας στον έξω κόσμο: μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει επιλεγεί.
To cum clave (με κλειδί) με ρίζες 8 αιώνων
Πρόκειται για μια αυστηρά καθορισμένη τελετουργία με ρίζες που φτάνουν πίσω στον 13ο αιώνα, όταν οι καρδινάλιοι άρχισαν να «κλειδώνονται» (cum clave, δηλαδή «με κλειδί») για να επιταχύνουν την εκλογή και να αποτρέψουν εξωτερικές παρεμβάσεις.
Μέχρι και το 1978, οι καρδινάλιοι διέμεναν σε πρόχειρα δωμάτια κοντά στην Καπέλα Σιστίνα. Από το 2005, διαμένουν στον οίκο φιλοξενίας Santa Marta, ένα κτίριο με περίπου 130 δωμάτια, το οποίο σφραγίζεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Η μεταφορά των καρδιναλίων από και προς την Καπέλα Σιστίνα γίνεται με λεωφορεία, υπό αυστηρή ασφάλεια.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του Κονκλαβίου, οι συμμετέχοντες αποκόπτονται πλήρως από τον έξω κόσμο. Δεν επιτρέπεται η χρήση κινητών τηλεφώνων, διαδικτύου ή εφημερίδων, ενώ η Αστυνομία του Βατικανού χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά μέσα επιτήρησης για την εφαρμογή των κανόνων.
Την πρώτη ημέρα της διαδικασίας πραγματοποιείται μία ψηφοφορία, ενώ τις επόμενες ημέρες οι καρδινάλιοι ψηφίζουν δύο φορές την ημέρα.
Αν δεν έχει εκλεγεί Πάπας έπειτα από 13 ημέρες, τότε γίνεται ψηφοφορία ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους υποψηφίους, χωρίς όμως να αλλάξει η απαίτηση για αυξημένη πλειοψηφία. Ο στόχος είναι να επιτευχθεί πραγματική ενότητα και να αποτραπούν οι συμβιβαστικές επιλογές.
Μόλις εκλεγεί ο νέος πάπας, ένας εκπρόσωπος του Κολεγίου των Καρδιναλίων διαβάζει τη λατινική φράση habemus papam, που σημαίνει «Έχουμε Πάπα», από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου προς τους συγκεντρωμένους πιστούς.
Κατόπιν, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει ένα παπικό όνομα και φορέσει λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία.
