Τι είναι αυτό που μας κρατά πραγματικά υγιείς και ευτυχισμένους καθώς περνούν τα χρόνια; Αν ρωτήσεις διαφορετικούς ανθρώπους, θα πάρεις πολλές απαντήσεις: η καλή δουλειά, τα χρήματα, η αναγνώριση, το σωστό φαγητό ή η φυσική κατάσταση. Κι όμως, η απάντηση που προκύπτει από δεκαετίες ερευνών είναι κάτι πιο απλό – και ταυτόχρονα πιο δύσκολο να το καλλιεργήσει κανείς: οι ανθρώπινες σχέσεις.
Για περισσότερα από 80 χρόνια, μια από τις μακροβιότερες επιστημονικές μελέτες στον κόσμο, που ξεκίνησε στο Χάρβαρντ το 1938, προσπάθησε να απαντήσει σ’ αυτό ακριβώς το ερώτημα. Παρακολούθησε τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων, από την εφηβεία τους έως τα βαθιά γεράματα, καταγράφοντας σχεδόν τα πάντα: από την υγεία τους, τα επαγγελματικά και τα οικογενειακά τους, μέχρι τη συναισθηματική τους ζωή. Και το πιο δυνατό εύρημα, αυτό που επανερχόταν ξανά και ξανά, ήταν πως η ποιότητα των σχέσεων των ανθρώπων αυτών είχε βαθιά επίδραση όχι μόνο στην ψυχική τους ευημερία, αλλά και στη σωματική τους υγεία.
Οι άνθρωποι που ήταν ικανοποιημένοι από τις σχέσεις τους στη μέση ηλικία, ήταν αυτοί που στα 80 τους χρόνια ήταν πιο υγιείς, πιο λειτουργικοί και με πιο καθαρό νου. Δεν ήταν το επίπεδο χοληστερίνης που προέβλεπε ποιοι θα ζούσαν καλά μέχρι τα βαθιά γεράματα. Ήταν η εγγύτητα, η ασφάλεια και η συναισθηματική ποιότητα των δεσμών τους με τους άλλους.
Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνεται και από ένα άλλο παγκόσμιο παράδειγμα: τις λεγόμενες “Blue Zones” – περιοχές του κόσμου όπου οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και καλύτερα. Οι περιοχές αυτές είναι η Οκινάουα (Ιαπωνία), η Σαρδηνία (Ιταλία), η Λίμα Λίντα (Καλιφόρνια), η Χερσόνησος Νικόγια (Κόστα Ρίκα), και, φυσικά, η Ικαρία! Στο πανέμορφο αυτό νησί του Αιγαίου, οι άνθρωποι όχι μόνο ζουν μέχρι τα 90 και τα 100 τους, αλλά διατηρούν ζωντανή την ψυχική και σωματική τους υγεία, παραμένοντας ενεργοί και χαμογελαστοί. Και παρότι συχνά γίνεται λόγος για τη μεσογειακή διατροφή ή τη φυσική άσκηση λόγω της καθημερινότητας, κάτι πιο βαθύ φαίνεται να παίζει ρόλο εκεί: η κουλτούρα της σύνδεσης.
Στην Ικαρία, οι άνθρωποι δεν ζουν μόνο – ανήκουν. Ανήκουν σε μια κοινότητα όπου οι σχέσεις έχουν βάθος και εμπιστοσύνη, ενώ η αλληλεγγύη είναι τρόπος ζωής. Υπάρχει χρόνος για τα πάντα – για καφέ, για φαγητό με την οικογένεια, για κουβέντα στην αυλή. Και δεν είναι μόνο η μακροζωία που εντυπωσιάζει, αλλά το πώς αυτή συνοδεύεται από γνήσια ανθρώπινη ζεστασιά και βαθιές σχέσεις.
Κι ίσως αυτό είναι που με αγγίζει πιο πολύ όταν σκέφτομαι την Ικαρία ή τις άλλες μπλε ζώνες του κόσμου. Όχι απλώς η μακροβιότητα, αλλά η ποιότητα της καθημερινής ανθρώπινης επαφής. Γιατί ζώντας χρόνια στο εξωτερικό, σε μια τόσο δομημένη ζωή που προσφέρει η Αγγλία, έχω νιώσει πολλές φορές πως κάτι λείπει. Όλα λειτουργούν, αλλά η ζεστασιά δεν είναι δεδομένη. Οι άνθρωποι είναι ευγενικοί, αλλά όχι πάντα διαθέσιμοι. Μου λείπει εκείνο το «έλα να φάμε μαζί» χωρίς να χρειάζεται να το οργανώσω εβδομάδες πριν. Εκείνο το καθημερινό ανθρώπινο πάρε-δώσε που δεν χρειάζεται εξήγηση.
Οι νευροεπιστήμονες συμφωνούν: η ανθρώπινη σύνδεση δεν είναι πολυτέλεια – είναι βιολογική ανάγκη. Κάθε φορά που νιώθουμε πραγματικά κοντά με κάποιον, ο εγκέφαλός μας εκκρίνει ωκυτοκίνη, μια ορμόνη που μειώνει το άγχος και ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης. Η συναισθηματική εγγύτητα ηρεμεί το νευρικό μας σύστημα, δυναμώνει το ανοσοποιητικό και προστατεύει την καρδιά μας.
Και παρότι το ξέρουμε, δεν ζούμε πάντα έτσι. Ή τουλάχιστον δεν είναι πάντα εφικτό. Τελικά, όπως έλεγε ένας από τους πρωτοπόρους της θετικής ψυχολογίας, ο Chris Peterson, «η ευτυχία είναι απλή: οι άλλοι άνθρωποι έχουν σημασία». Κι αν κάτι μας διδάσκουν οι σοφοί μακρόβιοι της Ικαρίας, είναι πως οι στιγμές που μετράνε πιο πολύ είναι αυτές που τις μοιράζεσαι με κάποιον. Κι ίσως μια μέρα, κάποιοι από εμάς, να καταφέρουμε να αγγίξουμε λίγο από τη μαγική εμπειρία που βιώνουν καθημερινά οι άνθρωποι της Γαλάζιας Ικαρίας. Αν το επιθυμείς, σου το εύχομαι.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF)
