Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου έως το 2050 (net zero) θα απαιτήσει την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), την κορυφαία αρχή στον κόσμο πάνω στο θέμα. Όμως, μόνο ορισμένοι τύποι αφαίρεσης άνθρακα είναι πραγματικά αποτελεσματικοί – και σε μεγάλο βαθμό δεν είναι το είδος στο οποίο επενδύουν οι μεγάλες εταιρείες.
Μια νέα έκθεση από το NewClimate Institute, ένα ευρωπαϊκο think tank, διαπιστώνει ότι 35 από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κόσμου στηρίζονται στη βραχυπρόθεσμη δενδροφύτευση και άλλες μορφές «μη ανθεκτικής» αφαίρεσης άνθρακα, προκειμένου να ισχυριστούν ότι έχουν εξουδετερώσει μέρος της κλιματικής ρύπανσης. Οι ελάχιστες εταιρείες που επενδύουν σε πιο αξιόπιστη αφαίρεση άνθρακα δεν το κάνουν σε συνδυασμό με την βαθιά απεξάρτηση από άνθρακα ή την εξάλειψη των εκπομπών άνθρακα συνολικά.
Υπάρχει μια «επικίνδυνη αναντιστοιχία μεταξύ των εταιρικών ισχυρισμών για το κλίμα και της πραγματικότητας, δηλαδή του τι χρειάζεται για να επιτευχθεί το παγκόσμιο net zero, ανέφερε ο οργανισμός σε δελτίο τύπου. Η επίτευξη του στα μέσα του αιώνα – ένα σενάριο όπου όλη η αναπόφευκτη ανθρωπογενής ρύπανση του κλίματος ακυρώνεται μέσω της απομάκρυνσης του άνθρακα – θεωρείται απαραίτητη για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Η απομάκρυνση του CO2 ή CDR, αναφέρεται στις προσπάθειες δέσμευσης του μετά την εκπομπή του στην ατμόσφαιρα και αποθήκευσης του σε βράχους, έδαφος, δεξαμενές ωκεανών ή ανθρωπογενή προϊόντα. Οι πιο αξιόπιστοι τύποι αφαίρεσης άνθρακα, τους οποίους το NewClimate Institute ονομάζει «ανθεκτικό CDR», περιλαμβάνουν την έγχυση άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς ή τη μετατροπή του σε βράχους, όπου θα παραμείνει για τουλάχιστον 1.000 χρόνια – περίπου τον ίδιο χρόνο που το CO2 από την καύση ορυκτών καυσίμων θα παραμείνει στην ατμόσφαιρα.
Επί του παρόντος, αυτές οι ανθεκτικές τεχνικές δεν λειτουργούν σε κλίμακα: αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1% της παγκόσμιας αφαίρεσης άνθρακα κάθε χρόνο. Οι υπόλοιπες βασίζονται σε μεθόδους όπως η φύτευση δέντρων, η αποκατάσταση υγροτόπων και η ταφή του άνθρακα στο έδαφος, οι οποίες είναι πολύ φθηνότερες, αλλά μπορούν να κρατήσουν τον άνθρακα έξω από την ατμόσφαιρα μόνο για δεκαετίες ή για μερικούς αιώνες το πολύ.
Απαιτούνται κρατικές επενδύσεις και κανονισμοί για την κλιμάκωση του ανθεκτικού CDR – οι ειδικοί θεωρούν ότι η επόμενη δεκαετία είναι «κρίσιμη» για την ανάπτυξη της τεχνολογίας – αλλά ο ιδιωτικός τομέας μπορεί επίσης να βοηθήσει, χρηματοδοτώντας έργα και έρευνα ανθεκτικού CDR. Σε βιομηχανίες όπως οι κατασκευές, για τις οποίες δεν είναι ακόμη δυνατή η πλήρης απαλλαγή από τον άνθρακα, οι εταιρείες πιθανότατα θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν ανθεκτικό CDR για να αντισταθμίσουν τις εκπομπές ως μέρος μιας αξιόπιστης στρατηγικής για το κλίμα.
Οι συγγραφείς της έκθεσης του NewClimate Institute εξέτασαν 35 από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο σε επτά τομείς: αγροδιατροφή, αεροπορία, αυτοκίνητα, μόδα, ορυκτά καύσιμα, τεχνολογία και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Οι εταιρείες τεχνολογίας έδειξαν τις περισσότερες επενδύσεις σε ανθεκτικό CDR – η Microsoft από μόνη της είναι υπεύθυνη για το 70% όλων συμφωνιών επενδύσεων σε ανθεκτικό CDR που έχουν συναφθεί ποτέ – αλλά η έκθεση επικρίνει τον κλάδο ότι σχεδιάζει να παρουσιάσει «δυνητικά σημαντικά ποσά» τόσο ανθεκτικών όσο και μη ανθεκτικών CDR καθοδον προς την επίτευξη καθαρων μηδενικων στόχων. Οι εταιρείες τεχνολογίας μπορούν να απελευθερωθούν πλήρως από τον άνθρακα χωρίς αντισταθμίσεις, επομένως οι στόχοι εκπομπών τους δεν θα πρέπει να εξαρτώνται από την αφαίρεση άνθρακα.
Οι αερομεταφορές ήταν ο άλλος τομέας που έδειξε τη μεγαλύτερη υποστήριξη για ανθεκτικό CDR, αλλά μόνο μία αεροπορική εταιρεία – η All Nippon Airways της Ιαπωνίας – είχε ένα «λογικό» σχέδιο να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία για την εξουδετέρωση των υπολειμματικών εκπομπών έως το 2050. Τρεις αεροπορικές εταιρείες δεν έχουν καν συγκεκριμένα σχέδια.
Από τις 15 εταιρείες στους τομείς των αγροδιατροφών, των αυτοκινήτων και της μόδας, μόνο η H&M και η Stellantis επενδύουν σε ανθεκτικό CDR. Δύο από τις πέντε μεγάλες εταιρείες κοινής ωφέλειας που αναφέρονται στην έκθεση, η Eon και η Orsted, υποστηρίζουν έργα ανθεκτικού CDR, αλλά δεν είναι σαφές εάν η Eon σκοπεύει να χρησιμοποιήσει αφαιρέσεις για να τις μετρήσει προς τον καθαρό μηδενικό στόχο της και το NewClimate Institute λέει ότι ορισμένες από τις αφαιρέσεις της Orsted υπολογίζονται διπλά στους στόχους μείωσης εκπομπών τόσο της Δανίας όσο και της Microsoft.
Οι πέντε εταιρείες ορυκτών καυσίμων που αναλύθηκαν – Equinor, Exxon Mobil, Shell, Sinopec και TotalEnergies – εστιάζουν κυρίως στη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, η οποία συλλαμβάνει το CO2 στο σημείο εκπομπής του, προτού διαφύγει στην ατμόσφαιρα. Η Silke Mooldijk, εμπειρογνώμονας του NewClimate Institute και κύρια συγγραφέας της νέας έκθεσης, είπε ότι δεν εξεπλάγη που βρήκε περιορισμένη υποστήριξη για ανθεκτικό CDR, εκτός από ορισμένες εταιρείες τεχνολογίας. Αυτό που την εξέπληξε ήταν ότι οι εταιρείες που επενδύουν σε διαρκή έργα CDR δεν ανέφεραν δημόσια καμία πληροφορία σχετικά με τους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους αυτών των έργων. Ορισμένες μέθοδοι CDR, για παράδειγμα, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα, ενώ άλλες απαιτούν μεγάλες ποσότητες ανανεώσιμης ενέργειας που θα πρέπει να εκτραπούν από άλλες χρήσεις. «Καμία εταιρεία στην έκθεσή μας δεν αποκάλυψε λεπτομέρειες σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους των πρότζεκτ που υποστηρίζει και πώς τους μετριάζουν», είπε η Mooldijk στο Wired.
Το Wired επικοινώνησε και με τις 35 εταιρείες που περιλαμβάνονται στην έκθεση. Οι Adidas, Amazon, Enel, Google, H&M, Inditex, Microsoft και TotalEnergies απάντησαν περιγράφοντας τις δεσμεύσεις τους για το net zero. Η Adidas και η Enel, οι οποίες επί του παρόντος δεν επενδύουν σε ανθεκτικό CDR, δήλωσαν ότι θα χρησιμοποιήσουν αφαιρέσεις άνθρακα «υψηλής ποιότητας» για να αντισταθμίσουν την υπολειπόμενη κλιματική ρύπανση αφού λάβουν μέτρα για την απομάκρυνση από τον άνθρακα. Η Inditex είπε ότι «διερευνά» ανθεκτικό CDR για να αντισταθμίσει τις υπολειμματικές εκπομπές και ότι η χρήση της τεχνολογίας «θα καθοριστεί από την εξέλιξη των επιστημονικών πλαισίων αναφοράς».
Η Amazon, η Google, η Microsoft και η H&M επενδύουν αυτήν τη στιγμή σε ανθεκτικό CDR. Ένας εκπρόσωπος της H&M περιέγραψε την αγορά της εταιρείας fast-fashion 10.000 μετρικών τόνων ανθεκτικού CDR από την ελβετική εταιρεία Climeworks, μια από τις μεγαλύτερες αγορές μέχρι σήμερα, και είπε ότι η H&M σχεδιάζει να τις χρησιμοποιήσει για να εξουδετερώσει τις υπολειμματικές εκπομπές. Οι εταιρείες τεχνολογίας επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να μειώσουν πρώτα τις εκπομπές και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν την αφαίρεση άνθρακα για να αντισταθμίσουν τις υπολειμματικές εκπομπές, αν και καμία από αυτές δεν απάντησε στις ανησυχίες του NewClimate Institute ότι θα χρησιμοποιούσαν μεγάλες ποσότητες ανθεκτικού και μη ανθεκτικού CDR για να διεκδικήσουν την πρόοδο προς το καθαρό μηδέν.
Μια δήλωση που εκδόθηκε από την TotalEnergies δεν αφορούσε το CDR. Αντίθετα, περιέγραψε την υποστήριξη της εταιρείας για δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα και «λύσεις που βασίζονται στη φύση». Το τελευταίο αναφέρεται σε βραχύβιες αντισταθμίσεις, όπως η δενδροφύτευση, που το NewClimate Institute δεν πιστεύει ότι είναι κατάλληλες για την αντιστάθμιση των εκπομπών ορυκτών καυσίμων. Η Apple, η Duke Energy και η Shein αρνήθηκαν να σχολιάσουν την έκθεση. Οι υπόλοιπες 24 εταιρείες δεν απάντησαν σε αιτήματα του Wired.
Ο Jonathan Overpeck, επιστήμονας του κλίματος στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και κοσμήτορας της Σχολής για το Περιβάλλον και την Αειφορία, είπε ότι η έκθεση του NewClimate Institute είναι επίκαιρη. «Αυτή τη στιγμή η όλη ιδέα του CDR είναι μια σκηνή Άγριας Δύσης, με πολλούς να υπόσχονται να κάνουν πράγματα που μπορεί να είναι ή να μη είναι δυνατά», είπε. Πρόσθεσε ότι οι εταιρείες φαίνεται να χρησιμοποιούν το CDR ως εναλλακτική λύση για τον περιορισμό των εκπομπών τους. «Η προτεραιότητα πρέπει να είναι η μείωση των εκπομπών, όχι το ανθεκτικο CDR σε αυτό το σημείο», κατέληξε ο Overpeck.
Επι του παρόντος πάντως, το ανθεκτικό CDR δεν έχει κάνει σχεδόν τίποτα για να αντισταθμίσει τις εκπομπές. Από το 2023 μέχρι σημερα, μόνο 0,0023 γιγατόνοι CO2 αφαιρούνταν από την ατμόσφαιρα κάθε χρόνο χρησιμοποιώντας αυτές τις μεθόδους. Αυτό είναι περίπου 15.000 φορές λιγότερο από την ετήσια ποσότητα της κλιματικής ρύπανσης από τα ορυκτά καύσιμα και την παραγωγή τσιμέντου.
Σύμφωνα με το NewClimate Institute, οι εθελοντικές πρωτοβουλίες δεν υποκαθιστούν τους στόχους μείωσης των εκπομπών που έχει επιβάλει η κυβέρνηση και τις επενδύσεις σε ανθεκτικό CDR. Στο βαθμό που υπάρχουν αυτές οι πρωτοβουλίες ωστόσο, ο οργανισμός λέει ότι θα πρέπει να παρέχουν έναν σαφέστερο ορισμό του τι συνιστά «ανθεκτική» αφαίρεση άνθρακα, να καθορίσουν την ευθύνη των εταιρειών για την κλιμάκωση του ανθεκτικού CDR με βάση τις συνεχιζόμενες και ιστορικές εκπομπές τους ή – ίσως πιο ρεαλιστικά – με την ικανότητά τους να πληρώνουν. Επίσης απαιτούν από τις εταιρείες να θέσουν ξεχωριστούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών και την υποστήριξη για ανθεκτικό CDR. Η τελευταία σύσταση έχει σκοπό να ενισχύσει μια ιεράρχηση δράσης για το κλίμα που θέτει τον μετριασμό εκπομπών πριν από την αντιστάθμιση. Οι εταιρείες δεν θα πρέπει να «κρύβουν την αδράνεια για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές πίσω από επενδύσεις σε αντιστάθμιση», όπως το θέτει η έκθεση.
Η Mooldijk είπε ότι οι εθελοντικές πρωτοβουλίες μπορούν να δώσουν κίνητρα για επενδύσεις σε ανθεκτικο CDR αναγνωρίζοντας τις «συνεισφορές για το κλίμα».
Μερικές από αυτές τις συστάσεις υποβλήθηκαν νωρίτερα αυτό το έτος στην πρωτοβουλία Science-Based Targets, τον πιο σεβαστό οργανισμό επαληθευσης των κλιματικών στόχων του ιδιωτικού τομέα, στον κόσμο. Ο οργανισμός ετοιμάζεται να ενημερώσει το εταιρικό πρότυπο net-zero με νέες οδηγίες σχετικά με τη χρήση του CDR. Ένας άλλος ρυθμιστής προτύπων, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης, ετοιμάζεται παρομοίως να κυκλοφορήσει νέα πρότυπα για το net-zero, τα οποία θα μπορούσαν να περιορίσουν μερικούς από τους πιο αμφισβητούμενους εταιρικούς ισχυρισμούς για το κλίμα, ενώ παράλληλα θα ενισχύσουν την υποστήριξη για ανθεκτικό CDR.
Ο John Reilly, επίτιμος ανώτερος λέκτορας στο MIT Sloan School of Management, είπε ότι τελικά, η σωστή ρύθμιση των εταιρικών δεσμεύσεων για το κλίμα – συμπεριλαμβανομένου του ανθεκτικού CDR – θα βαρύνει τις κυβερνήσεις. Οι εταιρείες «είναι ευτυχείς να ρίχνουν λίγα χρήματα σε αυτά τα πράγματα», είπε, «αλλά δεν νομίζω ότι οι εθελοντικές κατευθυντήριες γραμμές θα μας φέρουν ποτέ εκεί που πρέπει».
Πηγή: Wired
