Συνέντευξη στη Σπυριδωνία Κρανιώτη
Ο Κωστής Καπελώνης είναι αδιαμφισβήτητα ένας πολυτάλαντος καλλιτέχνης. Όλα αυτά τα χρόνια, έχει λάβει μέρος σε πληθώρα σημαντικών παραγωγών, είτε ως σκηνοθέτης, είτε ως ηθοποιός, ενώ κύριο ρόλο στη δημιουργική του διαδρομή κατέχουν οι συνεργασίες με το Θέατρο Τέχνης.
Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης εφέτος σκηνοθετεί την παράσταση «Όλο σπίτι κρεβάτι κι εκκλησία», η οποία ξεκίνησε την πορεία της από το θέατρο Αυλαία στη Θεσσαλονίκη και τώρα επέστρεψε στη βάση της, στην οδό Φρυνίχου. Το εμβληματικό έργο των Ντάριο Φο και Φράνκα Ράμε αργότερα θα περιοδεύσει σε επιλεγμένες πόλεις, στο πλαίσιο της επικοινωνίας του Θεάτρου Τέχνης με το κοινό εκτός Αθηνών, ξεκινώντας από την Πάτρα στις 4 Ιανουαρίου 2019.
Το έργο πραγματεύεται την κατάσταση της γυναίκας στον σύγχρονο «πολιτισμένο» κόσμο. H κατάσταση της γυναίκας είναι παντού και πάντα ίδια. Γυναίκες, αδελφές, μητέρες, φίλες, με ανάγκη για αγάπη και σεβασμό. Μια κραυγή απόγνωσης και σημαία επανάστασης. Σεξουαλική δουλεία και εξέγερση στην κοινωνική και οικογενειακή καταπίεση. Το ισχυρο αδύναμο φύλο ανά τους αιώνες. Ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί.
Ένα έργο με λόγο καθημερινό και υπερβατικό που ακουμπάει στην καρδιά, αλλά δίνει γροθιά στο στομάχι. Όλοι μας σε όλες τις φράσεις. Τόσο τρομακτικά οικείο. Ένα υπέροχο κράμα, με δραματικό γέλιο και κωμικό δάκρυ.
Το έργο πρωτοανέβηκε το 1977, με τη Φράνκα Ράμε να παίζει όλους τους ρόλους. Έκτοτε παίζεται συνεχώς σε όλο τον «πολιτισμένο» κόσμο. Εδώ, στη σκηνή ανεβαίνουν οι Τζένη Κόλλια, Αντωνία Καμπάκου, Γιάννα Μαλακατέ και Ράνια Παπαδάκου.
Ο Κωστής Καπελώνης μίλησε στο zougla.gr για τη θέση της γυναίκας στη σημερινή εποχή, τις συνεργασίες του στο θέατρο και αποκάλυψε τα μελλοντικά του σχέδια καθώς και τι ονειρεύεται για την καλλιτεχνική του διαδρομή.
Πείτε μας δύο λόγια για το έργο.
Το έργο παρουσιάζει καταστάσεις της γυναίκας στον σύγχρονο «πολιτισμένο» κόσμο. Κυρίως την οικογενειακή και σεξουαλική κακομεταχείριση, που υφίσταται η γυναίκα στον δυτικό κόσμο. Αλλά παράλληλα θίγει και θέματα εξουσίας, θρησκευτικής καταπίεσης και εργασιακών συνθηκών. Τελικά είναι ένα πολιτικό έργο, που κατά την προσφιλή μέθοδο του Ντάριο Φο χρησιμοποιεί την κωμωδία για να θίξει πολιτικά ζητήματα. Σε μια λαϊκή κωμωδία, τέσσερις γυναίκες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, μονολογούν και καταδεικνύουν την ευθύνη του απόντος άνδρα για τη θέση της σύγχρονης γυναίκας.
Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο κείμενο;
Η επιλογή του έργου έγινε έχοντας κατά νου τρεις προϋποθέσεις: να είναι ένα λαϊκό έργο, να παίζουν μόνο γυναίκες και να έχει τη δυνατότητα να παιχτεί και εκτός Θεάτρου Τέχνης, σε περιοδεία τον χειμώνα. Το Όλο Σπίτι Κρεβάτι κι Εκκλησία ήταν ακριβώς αυτό. Μάλιστα έχει και τη σφραγίδα ενός από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα.
Μπορεί τελικά το θέατρο, μέσα από κείμενα όπως το «Όλο σπίτι κρεβάτι και εκκλησία» να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε ενσυναίσθηση και να βελτιωθεί ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τους άλλους;
Το θέατρο, όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, πρέπει να έχει ακριβώς αυτή την ιδιότητα. Να μπορεί δηλαδή ο θεατής να μεταφέρει τα θέματα που θίγει η παράσταση στα δικά του προσωπικά βιώματα και μετά, μέσα από την επεξεργασία που θα κάνει, ψυχικά και πνευματικά, να αλλάξει προς το καλύτερο τη δική του συμπεριφορά απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον του. Στη παράσταση που φτιάξαμε, έχουμε τέσσερις γυναίκες σε διαφορετικές συνθήκες, που η κάθε μια με τον τρόπο της καταγγέλει, αναλύει ή επαναστατεί. Οι καταστάσεις που παρακολουθούμε είναι τόσο «to the point’», που κάθε θεατής θα μπορέσει να συσχετίσει δικά του γεγονότα με εκείνα που συμβαίνουν στο έργο, να σκεφτεί πάνω σ’ αυτά και να προχωρήσει βελτιώνοντας τις δικές του συμπεριφορές.
Yπάρχει κάτι μέσα στο συγκεκριμένο έργο των Ντάριο Φο και Φράνκα Ράμε που να σας συγκινεί και ίσως να ταυτίζεστε με αυτό;
Αυτό που εμένα με αγγίζει περισσότερο είναι εκείνα τα στοιχεία, τα μη ρεαλιστικά, που απογειώνουν το έργο σε περιοχές πέραν της καθημερινότητας και το μεταφέρουν σε ένα ποιητικό περιβάλλον. Αυτά τα στοιχεία είναι μια λοξή επαναστατικότητα, μια σουρεαλιστική χροιά στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας και μια συνεχής επίθεση του χιούμορ στην πολιτική κριτική.
Το έργο πραγματεύεται την κατάσταση της γυναίκας και ιδίως τη σεξουαλική σκλαβιά της στον «πολιτισμένο» κόσμο. 41 χρόνια έπειτα από τη συγγραφή του έργου πώς βλέπετε την κατάσταση της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία;
Δυστυχώς, αν και έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε που γράφτηκε το έργο, η κατάσταση της γυναίκας, που παρουσιάζει το έργο, είναι ακόμη παρούσα μέσα στη οικογένεια, στους χώρους δουλειάς και κυρίως στο κρεβάτι. Παρόλο που φαίνεται η θέση της γυναίκας να έχει γίνει καλύτερη, με την παρουσία γυναικών σε θέσεις εξουσίας, στην ουσία οι σχέσεις εξάρτησης, κηδεμονίας και καταπίεσης καλά κρατούν και, όπως φαίνεται, απαιτείται ακόμη μεγάλη προσπάθεια για να εξαλειφθούν αυτές οι συνθήκες. Ακόμη βλέπουμε μια εγκληματικότητα με φαινόμενα βιασμών, ψυχικών ή σωματικών, και μια κοινωνία να μην κάνει τίποτα, ή πάντως ελάχιστα, για να αντιμετωπίσει αυτά τα φαινόμενα.
Οι συνεργασίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη ενός καλλιτέχνη. Εσείς είστε ευχαριστημένος από τις μέχρι τώρα συνεργασίες σας;
Οι συνεργασίες, όταν γίνονται με καλλιτεχνικούς και όχι οικονομικούς όρους, είναι μέρος της συνεχούς και αέναης εκπαίδευσης του καλλιτέχνη. Εγώ, επειδή προέρχομαι από μια θεατρική σχολή που απαιτούσε και απαιτεί ολοκληρωτικό δόσιμο και προσήλωση του καλλιτέχνη στο θέατρο, έχω μάθει να συνεργάζομαι προς αυτήν την κατεύθυνση και μάλιστα θεωρώ ότι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα κάθε φορά είναι αυτό που καθορίζεται από την επί μέρους προσφορά των συντελεστών μιας παράστασης και όχι από την ιδιοφυΐα ή την έμπνευση του σκηνοθέτη. Έχει συμβεί να έχω σκηνοθετήσει το ίδιο έργο με δύο διαφορετικούς θιάσους. Οι δύο παραστάσεις ήταν εντελώς διαφορετικές, όχι επειδή εγώ ήθελα να είναι αλλιώς, αλλά επειδή οι συνεργάτες ήταν πολύ διαφορετικοί. Θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά τυχερό με τις μέχρι τώρα συνεργασίες. Συνήθως δουλεύω με μια ομάδα σταθερών συνεργατών κι αυτό διευκολύνει πολύ την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας.
Έχετε έντονη συγγραφική δραστηριότητα και έχετε εκδώσει ποιήματα και μυθιστορήματα. Τι σας γεμίζει περισσότερο να σκηνοθετείτε να παίζετε ή να ασχολείστε με τη συγγραφή;
Η συγγραφή ήταν πάντα μια παράλληλη απασχόληση με το θέατρο. Συμβαίνει όταν θέλω να εκφράσω πιο προσωπικές σκέψεις, που το θέατρο δεν μπορούσε να εκφράσει. Έτσι κι αλλιώς ήταν μια προσπάθεια να πω ένα παραμύθι ή μια ιστορία, πράγμα που κάνω έτσι κι αλλιώς με τη σκηνοθεσία. Δυστυχώς οι πολλές παράλληλες δραστηριότητες δεν μου αφήνουν χρόνο να γράφω με τον ρυθμό που θα ήθελα ή να παίζω με τη συχνότητα που θα έπρεπε. Η συγγραφή και η υποκριτική θέλουν πολύωρη καθημερινή απασχόληση και η σκηνοθεσία δεν μου αφήνει τα περιθώρια να αφοσιωθώ. Πάντως μέσα από τη σκηνοθεσία έχω την ευκαιρία να παίζω ρόλους στην πρόβα και να γράφω την ιστορία, συνθέτοντας τα επί μέρους της παράστασης. Λέω πάντα ιστορίες, με όποιον τρόπο είναι κάθε φορά πιο πρόσφορος.
Tι ονειρεύεστε για την καλλιτεχνική σας διαδρομή;
Θα ήθελα σημαντικά θεατρικά έργα και αγαπημένους συνεργάτες. Δηλαδή μια πρώτη ύλη για να μπορώ να ερευνήσω, να μάθω και να δώσω στο κοινό κάτι, για το οποίο να είμαι περήφανος, που το καταφέραμε με τους συνεργάτες μου. Με γοητεύει ένα ωραίο κείμενο και αφοσιωμένοι στο θέατρο συντελεστές.
Ετοιμάζετε κάτι άλλο;
Η χρόνια αυτή ήταν πολύ φορτωμένη με τρεις σκηνοθεσίες πολύ διαφορετικών έργων. Το Όλο Σπίτι Κρεβάτι κι Εκκλησία, των Ντάριο Φο και Φράνκα Ράμε, ο Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν του Ίψεν και η Παραμυθόπερα του Δον Κιχώτη, ένα κουκλοθεατρικό παραμύθι παρμένο από μια μονόπρακτη όπερα του Μανουέλ Ντε Φάλλια. Και οι τρεις παραστάσεις έχουν προγραμματίσει παραστάσεις και εκτός Αθηνών, οπότε θα πρέπει, όπου μπορώ, να ταξιδεύω μαζί τους.
Συνήθως δεν σχεδιάζω μελλοντικές παραστάσεις, γιατί η ζωή είναι πάντα πιο γρήγορη και μου φέρνει τα καινούργια έργα ή τις καινούργιες συνεργασίες. Τις περισσότερες φορές η καινούργια δουλειά έρχεται από αγαπημένους συνεργάτες. Στο θέατρο δεν θέλω να έχω προσωπικά όνειρα, αφού έτσι κι αλλιώς για να τα υλοποιήσω θα πρέπει αυτό να γίνει συλλογικά. Περιμένω λοιπόν τις συνθήκες και την ανάγκη, να μας εμπνεύσουν.
