Ο Mark Rothko (1903-1970), παιδί μεταναστών από την Σοβιετική Ένωση, ξεκίνησε το ταξίδι της τέχνης από την Νέα Υόρκη. Όχι μιας τέχνης προσωπικής, αλλά εκείνης που μέσα από αφηρημένες φόρμες ήθελε να απεκδυθεί τον προσωπικό χαρακτήρα, να αποσύρει το «εγώ» για να εκφράσει τον «μη εαυτό του», όπως ο ίδιος δήλωνε.
.jpg)
Στα μεγάλης κλίμακας και συνήθως άτιτλα έργα του με το σχήμα του ορθογώνιου παραλληλόγραμμου να επανέρχεται, χωρίς τους περιορισμούς κορνίζας ή συγκεκριμένης αναπαράστασης, απευθυνόταν στην ανθρώπινη ύπαρξη προσκαλώντας την να εισχωρήσει στο δράμα που περιέγραφε και να προκαλέσει την βαθύτερη συναισθηματική της εμπειρία.
.jpg)
Αδιαφορώντας για τους κριτικούς τέχνης ή τους γενικούς κανόνες, ζωγράφιζε για να ανακαλύψει μύχια συναισθήματα, να επικοινωνήσει την τραγικότητα που συνυπάρχει με την ζωή, να απαντήσει σε θεμελιώδη ερωτήματα, να επιτελέσει μια «ηθική πράξη» όπως ονόμαζε την άσκηση της τέχνης.
«Κοιτώντας την τέχνη με τα μάτια της ζωής»
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί ξεσπούν σε κλάματα μπροστά στα έργα του.
Όπως ο Νίτσε, τον οποίο μελέτησε ή οι Έλληνες τραγικοί, πίστευε ότι η ζωή δεν γίνεται να εξηγηθεί μόνο με βάση την λογική και την ομορφιά. Γιατί η ζωή έχει και τρόμο, αδικία, αίμα και πόνο. Κοιτώντας την τέχνη με τα μάτια της ζωής, ο Rothko καλεί τον θεατή μέσω της τραγικής «έκστασης» να υπερβεί την ατομικότητά του.
.jpg)
Το Μουσείο Ιστορίας Τέχνης της Βιέννης φιλοξενεί αυτόν τον καιρό έκθεση του παγκοσμίως αναγνωρισμένου εκφραστή του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, όρος που ο ίδιος ο Mark Rothko ποτέ δεν αποδέχθηκε. Το ενδιαφέρον είναι ότι η έκθεση πραγματοποιείται με την στενή συνεργασία, και καθοδήγηση του γιου του, Christopher, ο οποίος μαζί με την αδερφή του Kate παραχώρησαν έργα της οικογενειακής συλλογής, κάποια από τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά.
Συναντήσαμε τον Christopher στα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης και μιλήσαμε αποκλειστικά μαζί του.
.jpg)
Το ενδεχόμενο μιας έκθεσης του Rothko στην Ελλάδα
Γνωρίζοντας πως μετά τις σπουδές του στην κλινική ψυχολογία αφιερώθηκε στο έργο του πατέρα του οργανώνοντας ομιλίες και εκθέσεις ανά τον κόσμο, ρωτήσαμε τον γιο του διάσημου καλλιτέχνη αν είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί μία έκθεση και στην Ελλάδα. Εκείνος απάντησε πως είναι το ίδιο δύσκολο οπουδήποτε, όπως ήταν μέχρι τώρα και για την Βιέννη. «Είναι μεγάλη σύμπτωση, ωστόσο» συμπλήρωσε, «το ότι σήμερα συζήτησα μία πρόταση από γνωστό ελληνικό ίδρυμα, το οποίο, όπως γνωρίζω, στεγάζεται σε ένα υπέροχο κτιριακό συγκρότημα» αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο. «Εξάλλου όταν έχω μαζί μου έργα του πατέρα μου με συμπαθούν περισσότερο οπότε είναι πάντα προτιμότερη μία έκθεση από μία απλή διάλεξη».
Ρωτήσαμε λοιπόν ποια ήταν η σχέση του πατέρα του με την αρχαία Ελλάδα, το αρχαίο δράμα, την φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική κι εκείνος απάντησε:
«Ο πατέρας μου διάβαζε συστηματικά σε όλη του τη ζωή. Μελετούσε την Γέννηση της Τραγωδίας του Νίτσε και συνάμα, τους αρχαίους Έλληνες τραγικούς ποιητές και την ελληνική μυθολογία, προσπαθώντας να βρει μία παγκόσμια γλώσσα για την δική του τέχνη και να εκφράσει έτσι τα θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την ανθρώπινη ύπαρξη. Ήταν τα ίδια ερωτήματα που είχαν απασχολήσει και τους αρχαίους τραγικούς και θέλησε να αποτυπώσει αυτές τις έννοιες και στους δικούς τους πίνακες. Να διερευνήσει πώς επηρεάζουν την ανθρώπινη ψυχή τα ερωτήματα που απασχόλησαν τους αρχαίους τραγικούς. Μάλιστα, στα μέσα της δεκαετίας του 1930 και ως τις αρχές του ’40 ξεκίνησε την συγγραφή φιλοσοφικών κειμένων, τα οποία δυστυχώς άφησε ανολοκλήρωτα».
.jpg)
«Όλη μου τη ζωή ζωγράφιζα αρχαίους ελληνικούς ναούς, μόνο που δεν το ήξερα»
Ο Rothko περιηγήθηκε στην Ευρώπη, που τόσο τον γοήτευε, σε τρία εκτενή ταξίδια: Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Βέλγιο, Ολλανδία και Ιταλία. Επισκέφθηκε όσο περισσότερα αρχιτεκτονικά μνημεία, ναούς και μουσεία μπόρεσε. Στο τελευταίο του ταξίδι, το καλοκαίρι του 1966, ο μόλις τριών ετών τότε Christopher, τον είχε συνοδεύσει σε κάθε ένα αρχαίο μνημείο που συναντούσαν στην διαδρομή τους.
Στον ιταλικό νότο και συγκεκριμένα στο Ηραίο της Ποσειδωνίας, κάποιος ξεναγός τον ρώτησε εάν βρίσκεται εκεί με σκοπό να ζωγραφίσει τους αρχαίους ναούς. Και εκείνος απάντησε πως «Όλη μου τη ζωή ζωγράφιζα αρχαίους ελληνικούς ναούς, μόνο που δεν το ήξερα».
Και πράγματι, η τέχνη και η αρχιτεκτονική του παρελθόντος έχουν έντονη παρουσία στο έργο του Mark Rothko.
Ο επιμελητής της έκθεσης του στην Βιέννη, Jasper Sharp, τόνισε πως «το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη στην αρχαία τραγωδία δεν συνέπεσε τυχαία με την στιγμή που η γηραιά Ήπειρος δονούνταν από συγκρούσεις και φρικώδη γεγονότα. Η εικονογράφηση του αρχαίου δράματος ήταν ο προσωπικός του τρόπος να αντιδράσει σε όσα μάθαινε μέσω ραδιοφώνου και εφημερίδων ότι συνέβαιναν εκείνο το διάστημα στην πολύπαθη Ευρώπη. Τις ίδιες, άλλωστε, ανησυχίες μοιραζόταν μια ολόκληρη κοινότητα μεταναστών καλλιτεχνών».
Ας μην ξεχνάμε πως ο εβραϊκής καταγωγής Marcus Rothkovich, σε ηλικία 10 χρόνων, είχε μεταναστεύσει από την Σοβιετική Ένωση στην Αμερική, ακριβώς πάνω στην άνοδο του αντισημιτισμού. Εκεί οι αρχές τον κατέγραψαν ως Marcus Rothkowitz, ενώ ο ίδιος το 1940 άλλαξε το όνομά του σε Mark Rothko. Μετά από μία μακρά περίοδο ασθένειας και πολυετούς πάλης με την κατάθλιψη, έβαλε τέλος στη ζωή του το 1970. Όταν αποφάσισε να χαθεί μέσα σε αυτά τα παραλληλόγραμμα που ζωγράφιζε για πολλά χρόνια με επιμονή σχηματίζοντας ίσως σε μια ασύνειδη διαδικασία την τελευταία του κατοικία. Ο γιος του Cristopher ήταν τότε μόλις επτά ετών.
Λουκία Σταύρου
Μαρία Μίσσια
arteditorsgreece@gmail.com
