Μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο και μία εξαιρετική πορεία σε διεθνή φεστιβάλ (1ο Βραβείο Καλύτερης Πρώτης Ταινίας Μεγάλου Μήκους, Βραβείο Fipresci & Υoung Fipresci στη Βαρσοβία, Best Film Press Award και Prix Special du Jury στις Βρυξέλλες και Βραβείο Ερμηνείας για τη Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), έρχεται στις ελληνικές αίθουσες η εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα ταινία «Η Δουλειά της» του Νίκου Labot από τη Weird Wave.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία της Παναγιώτας, μιας 38χρονης, σχεδόν αναλφάβητης νοικοκυράς και μητέρας δύο παιδιών, που θα χρειαστεί να αναζητήσει για πρώτη φορά δουλειά, όταν ο άντρας της χάσει τη δική του. Έχοντας ελάχιστα εφόδια θα προσληφθεί για λογαριασμό μιας ιδιωτικής εταιρείας καθαρισμού σ’ ένα νέο πολυκατάστημα. Εκεί, παρά τις συνθήκες εκμετάλλευσης και εργασιακής απαξίωσης, θα βιώσει μια πρωτόγνωρη αίσθηση οικονομικής και συναισθηματικής ανεξαρτησίας και θα σταθεί για πρώτη φορά στα πόδια της.
Με αφορμή την κυκλοφορία της στις ελληνικές αίθουσες, ο Νίκος Lab?t μίλησε στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στη Νάντια Μπακοπούλου για τη «Δουλειά της», την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του που μιλάει για τη γυναικεία χειραφέτηση και για όλους εκείνους τους ανθρώπους που συνεχίζουν να προχωράνε ακόμα κι όταν όλα γύρω τους καταρρέουν.
Η ταινία εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Για πόσο καιρό βρισκόταν στο μυαλό σας η ιδέα;
H αρχική ιδέα ήρθε το 2012. Πάντως όσο και να ήμουν επηρεασμένος από αυτά που συνέβαιναν στη χώρα μας όλα αυτά τα χρόνια, το ζητούμενο για μένα δεν ήταν να κάνω μια ταινία για την κρίση. Αυτό που με ενδιέφερε πρωτίστως ήταν να επεξεργαστώ και να καταλάβω πώς είναι δυνατόν να θεωρεί μια καθημερινή γυναίκα, σαν την ηρωίδα, ότι ανακαλύπτει μια νέα ταυτότητα μόνο και μόνο επειδή βρήκε μια δουλειά ως καθαρίστρια και μάλιστα κακοπληρωμένη δουλειά! Ήθελα πραγματικά να μπω στο μυαλό και στην ψυχή αυτής της γυναίκας. Βλέποντας την ταινία ευελπιστώ να διαπιστώσετε ότι έρχονται στην επιφάνεια διάφορα ζητήματα και δημιουργούνται διαφορετικά επίπεδα ανάγνωσης. Η κρίση αναπόφευκτα είναι παρούσα στην ταινία, αλλά μένει στο background. Τα ζητήματα που θέτει η ταινία είναι πιο βαθιά και δε μένουν ούτε στο κάδρο της κρίσης ούτε μόνο στο πλαίσιο της Ελλάδας. Τέτοιες ιστορίες μπορεί να συναντήσει κανείς σε πολλές κοινωνίες του κόσμου είτε έχουν κρίση είτε δεν έχουν.
Υπήρξε κάποια πραγματική ιστορία που λειτούργησε ως έμπνευση για την ηρωίδα σας;
Ναι, σε πρώτη φάση η ιστορία βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα. Υπήρχε η ιστορία μιας γυναίκας που αρχικά λειτούργησε ως πηγή έμπνευσης, αλλά κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του σεναρίου άλλαξα πολλά για να μείνω πιστός στο συναίσθημα που ήθελα να βγάλει η ταινία. Επίσης, κατά την διάρκεια των προβών, αλλά και του γυρίσματος, σε συνεργασία και με τους ηθοποιούς άλλαξα πράγματα για λόγους δραματοποίησης ή ακόμη και νοήματος. Η ιστορία αυτής της γυναίκας σίγουρα μας θυμίζει κάτι οικείο, κάτι που είτε έχουμε ζήσει, διαβάσει ή μας έχουν διηγηθεί…
Γιατί επιλέξατε τη Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου για τον ρόλο της Παναγιώτας και πως δουλέψατε πάνω στον χαρακτήρα της;
Στην οντισιόν παρατήρησα ότι η Μαρίσσα έφερνε γλαφυρά στην επιφάνεια κάποιες άγνωστες και ιδιαίτερες πτυχές της Παναγιώτας, έχοντας διαβάσει μόνο μια σύνοψη της ταινίας. Έδειχνε μια αφέλεια κι ένα βάρος ταυτόχρονα που ήταν πολύ κοντά στον χαρακτήρα αυτής της γυναίκας. Και περιέργως ένιωθα ότι υποβόσκει μια «κρυφή» δύναμη μέσα της που ταίριαζε απόλυτα στη φαινομενικά αδύναμη Παναγιώτα. Με προβλημάτισε για λίγο το γεγονός ότι η Μαρίσσα είναι μια πολύ όμορφη γυναίκα αλλά ταυτόχρονα μπορούσα να την φανταστώ να μεταμορφώνεται σε μια απλή και συνηθισμένη γυναίκα. Με την βοήθεια δημιουργικών συντελεστών όπως ο Χρόνης Τζήμος (κομμώσεις), η Βασιλεία Ροζάνα (κοστούμια) και η Κυριακή Μελίδου (μακιγιάζ) και με την προϋπόθεση το ότι η Μαρίσσα θα έπαιρνε αρκετά κιλά καταφέραμε να φτάσουμε εξωτερικά στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Όσον αφορά στο πώς θα ενσαρκώσει τον ρόλο δουλέψαμε πολύ σωματικά, την κίνησή της, την εκφορά του λόγου, και στις πρόβες δοκιμάσαμε κάθε πιθανή αντίδραση που θα είχε αυτή η γυναίκα. Το πιο σημαντικό όμως δώρο που έκανε η Μαρίσσα στην ταινία ήταν ότι κατάλαβε ότι έπρεπε και η ίδια να δράσει ως δημιουργός. Να βγάλει από μέσα της την ψυχή της Παναγιώτας, κάτι που μόνο μια πολύ καλή ηθοποιός μπορεί να στο προσφέρει.
Ήταν τυχαία η συγκυρία να γυρίσετε μία ταινία για τη γυναικεία χειραφέτηση την εποχή του #Time’sUp και του κινήματος #Metoo;
Ετοίμαζα αυτήν την ταινία αρκετά χρόνια. Οπότε το timing της ταινίας με τα κινήματα αυτά είναι συγκυριακό. Είναι θετικό το ότι σήμερα πιο πολλές γυναίκες μιλούν για τις συνθήκες εργασίας, για τον ρόλο και τη θέση τους τόσο στο εργασιακό τους περιβάλλον όσο και στο οικογενειακό, αλλά πρέπει να γίνουν πολλά βήματα ακόμη. Ωστόσο στην ταινία, ενώ βλέπουμε το ζήτημα της πατριαρχίας, της εκμετάλλευσης και της υποτίμησης της γυναίκας, δεν υπάρχει η σύνδεση με το κομμάτι της σεξουαλικής κακοποίησης. Το ενδιαφέρον μου μένει στην αρχετυπική ελληνική οικογένεια, και τον ρόλο που έχουν τα δύο φύλα τόσο μέσα σε αυτήν όσο και έξω στην κοινωνία. Πάντως όσον αφορά στην Ελλάδα, οι συνθήκες εργασίας σε πολλές ιδιωτικές εταιρείες καθαρισμού είναι όπως περιγράφονται στην ταινία. Συνάντησα πολλές καθαρίστριες, (που φοβήθηκαν να βάλουν το όνομά τους στα credits της ταινίας) που μας περιέγραψαν περιστατικά διακρίσεων είτε λόγω του φύλου τους, είτε λόγω του χρώματός, είτε ακόμη και της ηλικίας τους.
Η ταινία πλέον έχει ταξιδέψει σε πολλές χώρες του κόσμου και μαζί της και εσείς. Ποια ήταν η αντιμετώπιση των θεατών στα διεθνή φεστιβάλ;
Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι πως ενώ το κοινό σε κάθε χώρα έχει άλλες αναφορές από την πραγματικότητα που ζει, στα σχόλια που γίνονται μέχρι τώρα στα QnA, οι θεατές λένε ότι αναγνωρίζουν αυτήν τη γυναίκα. Οι συζητήσεις είναι συγκινητικές και πολύ ενδιαφέρουσες. Εννοείται ότι σε πολλά φεστιβάλ όπως στο Τορόντο ή στη Βαρσοβία, η συζήτηση πήγαινε πολλές φορές στο θέμα της κρίσης. Αναμενόμενο. Επίσης η «Δουλειά της» πήρε πολύ θερμές κριτικές από μεγάλα ειδησεογραφικά κινηματογραφικά περιοδικά που με χαρά είδα ότι μελέτησαν σε βάθος το θέμα και το ύφος της ταινίας.
Στην Ελλάδα, πώς πιστεύετε θα λειτουργήσει η ταινία;
Θέλω να πιστεύω ότι ο κόσμος έχει ανάγκη να δει ιστορίες που προκύπτουν από την καθημερινή ζωή. Να δει χαρακτήρες που του μοιάζουν ή του θυμίζουν κάποιο οικείο πρόσωπο. Κι ακόμη να αισθανθεί καταστάσεις που τις βιώνει κι ίδιος κι ενδεχομένως να ταυτίζεται. Αν κρίνω από την υποδοχή του κοινού στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πιστεύω ότι ο θεατής θα συμπορευτεί με την ηρωίδα και στο τέλος θα φύγει με χαμόγελο.
Υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα στο κοινωνικό σινεμά, από τον ιταλικό νεορεαλισμό, τον Μπρεσόν και τον Κεν Λόουτς, μέχρι τους Νταρντέν και τον Φαραντί. Ποιες ήταν οι αναφορές σας κατά την προετοιμασία της ταινίας;
Οι μόνες αναφορές που έδωσα στους ηθοποιούς ήταν κάποια ντοκιμαντέρ (γιατί ήθελα να παρατηρήσουν αληθινούς ανθρώπους) και κάποιες ταινίες των Φαραντί, Στεφάν Μπριζέ κ.α., για να έχουμε ένα σημείο εκκίνησης. Κατά τα άλλα με ενδιέφερε να πιάσουμε την «στιγμή», το «τώρα» που η Παναγιώτα βιώνει σε κάθε στάδιο που διανύει, οπότε οι βασικοί συντελεστές ήξεραν ότι κάνουμε ένα δικό μας ρεαλισμό.
** «Η Δουλειά της» είναι μια συμπαραγωγή μεταξύ Ελλάδας (Homemade Films), Γαλλίας (Sister Productions) και Σερβίας (Sense Production), με την υποστήριξη του Ελληνικού (EKK), του Γαλλικού (CNC) και του Σέρβικου (FCS) Κέντρου Κινηματογράφου, ενώ στην παραγωγή συμμετέχουν ακόμη η ΕΡΤ & η Cineventure 3.
