Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Νέες προσεγγίσεις στη βιολογία της γήρανσης μπορούν να επιμηκύνουν τη ζωή και να την κάνουν υγιέστερη.
Το προσδόκιμο ζωής στις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις αυξάνεται κατά τρεις μήνες, ετησίως, από τις αρχές του 1800. Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της ανθρώπινης ιστορίας, είχαμε περίπου 50/50 πιθανότητες να φτάσουμε στα είκοσί μας, κυρίως λόγω θανάτων από μολυσματικές ασθένειες και ατυχήματα. Χάρη στις ιατρικές προόδους, βρήκαμε σταδιακά τρόπους για να αποφύγουμε και να αντιμετωπίσουμε τέτοιες αιτίες θανάτου. Το τελικό αποτέλεσμα, είναι ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ανθρωπότητας – έχουμε κυριολεκτικά διπλασιάσει αυτό που σημαίνει να είσαι άνθρωπος, αυξάνοντας τη διάρκεια ζωής από 40 σε 80 χρόνια. Από την άλλη πλευρά, αυτό επέτρεψε σε μια μάστιγα να υψωθεί πάνω από όλες τις άλλες και να γίνει η μεγαλύτερη αιτία θανάτου στον κόσμο: η γήρανση.
Η γήρανση ευθύνεται πλέον για πάνω από τα δύο τρίτα των θανάτων παγκοσμίως – περισσότερους από 100.000 κάθε μέρα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όσο και αν ακούγεται αντιφατικό, ο κύριος παράγοντας κινδύνου για τους περισσότερους από τους κορυφαίους δολοφόνους του σύγχρονου κόσμου είναι η ίδια η διαδικασία γήρανσης: ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις, η άνοια και πολλά άλλα προβλήματα υγείας γίνονται ριζικά πιο κοινά, καθώς μεγαλώνουμε. Όλοι γνωρίζουμε ότι παράγοντες όπως το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης και η κακή διατροφή μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών, αλλά αυτοί είναι σχετικά ασήμαντοι σε σύγκριση με τη γήρανση. Για παράδειγμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση διπλασιάζει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Το να είσαι 80 αντί 40 ετών πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο επί δέκα. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός γερνά, το μέγεθος του θανάτου και της ταλαιπωρίας που προκαλείται από τη γήρανση θα αυξηθεί.
Όμως οι προβλέψεις είναι πιο αισιόδοξες. Εκτός από καταθλιπτικό, η προέκταση μιας τάσης δύο αιώνων για ένα ακόμη έτος δεν είναι καθόλου πρωτοποριακή. Αυτό που είναι πολύ πιο σημαντικό είναι ότι, το 2023, μπορεί να δούμε το πρώτο φάρμακο που στοχεύει τη βιολογία της ίδιας της γήρανσης.
Οι επιστήμονες έχουν τώρα μια καλή αντίληψη – βιολογικά μιλώντας – για το τι μας κάνει να γερνάμε: Τα λεγόμενα «σήματα κατατεθέντα» της διαδικασίας γήρανσης κυμαίνονται από βλάβη στο DNA μας (το εγχειρίδιο οδηγιών σε κάθε κύτταρο μας) έως πρωτεΐνες που παρουσιάζουν κακή συμπεριφορά λόγω αλλοιώσεων στη χημική τους δομή. Το πιο συναρπαστικό είναι ότι τώρα έχουμε ιδέες για το πώς να τα αντιμετωπίσουμε.
Μέχρι το τέλος του 2023, είναι πιθανό ότι μία από αυτές τις ιδέες θα αποδειχθεί ότι λειτουργεί στους ανθρώπους. Ένας ισχυρός υποψήφιος είναι τα «σενολυτικά», μια κατηγορία θεραπειών που στοχεύει τα γηρασμένα κύτταρα που συσσωρεύονται στο σώμα μας καθώς γερνάμε. Αυτά τα κύτταρα φαίνεται να οδηγούν τη διαδικασία γήρανσης – από την πρόκληση καρκίνου έως τον νευροεκφυλισμό – και αντίθετα, η αφαίρεσή τους φαίνεται να την επιβραδύνει και ίσως ακόμη και να την αναστρέφει.
Μια εργασία του 2018 έδειξε ότι σε πειράματα στα οποία δόθηκε σε ποντίκια ένα σενολυτικό κοκτέιλ dasatinib (ένα φάρμακο για τον καρκίνο) και κερσετίνη (ένα μόριο που βρίσκεται σε πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά), όχι μόνο ζούσαν περισσότερο, αλλά διέτρεχαν χαμηλότερο κίνδυνο ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, ήταν λιγότερο αδύναμα (μπορούσαν να τρέξουν περισσότερο και πιο γρήγορα στους μικροσκοπικούς διαδρόμους μεγέθους ποντικιού που χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα) και είχαν ακόμη πιο χοντρό, πιο γυαλιστερό τρίχωμα από τα παιδιά τους, που δεν έπαιρναν τα φάρμακα.
Υπάρχουν πάνω από είκοσι εταιρείες που αναζητούν ασφαλείς και αποτελεσματικούς τρόπους για να απαλλαγούν από αυτά τα γηρασμένα κύτταρα των ανθρώπων. Η μεγαλύτερη είναι η Unity Biotechnology, που ιδρύθηκε από τους επιστήμονες της Mayo Clinic που βρίσκονται πίσω από το πείραμα με τα ποντίκια και με επενδυτές συμπεριλαμβανομένου του Jeff Bezos. Οι ερευνητές της δοκιμάζουν μια σειρά από σενολυτικά φάρμακα ενάντια σε ασθένειες όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (αιτία τύφλωσης) και η πνευμονική ίνωση. Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις υπό διερεύνηση, συμπεριλαμβανομένων μικρών πρωτεϊνών που στοχεύουν τα γηρασμένα κύτταρα, εμβολίων που ενθαρρύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα να τα καθαρίσει, ακόμη και γονιδιακή θεραπεία από μια εταιρεία που ονομάζεται Oisín Biotechnologies, που πήρε το όνομά της από έναν Ιρλανδό μυθολογικό χαρακτήρα που ταξιδεύει στο Tir na nÓg (την χώρα της αιώνιας νιότης).
Τα σενολυτικά δεν είναι τα μόνα υποψήφια φάρμακα: Άλλα που βρίσκονται, επί του παρόντος, σε δοκιμές σε ανθρώπους περιλαμβάνουν την πρωτεΐνη GAIM της Proclara Biosciences, η οποία καθαρίζει τις κολλώδεις «αμυλοειδείς» πρωτεΐνες ή την γονιδιακή θεραπεία της Verve Therapeutics για τη μείωση της χοληστερόλης με τροποποίηση ενός γονιδίου που ονομάζεται PCSK9. Το πρώτο αληθινό φάρμακο κατά της γήρανσης είναι πολύ πιθανό να στοχεύει σε μια συγκεκριμένη ασθένεια που σχετίζεται με την ηλικία και προκαλείται από μια συγκεκριμένη διαδικασία της, αντί της γήρανσης συνολικά. Όμως, η επιτυχία ενός φαρμάκου που στοχεύει μια πτυχή της γήρανσης σε κλινικές δοκιμές, θα μας επιτρέψει να εξετάσουμε αυτόν τον υψηλότερο στόχο στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.
Το 2023, η πρώιμη επιτυχία αυτών των θεραπειών θα μπορούσε να ξεκινήσει τη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιατρική από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών. Αντί να πηγαίνουμε στο γιατρό όταν είμαστε άρρωστοι και να υφιστάμεθα προβλήματα που σχετίζονται με την ηλικία, όπως ο καρκίνος και η άνοια στα τελευταία τους στάδια, όταν είναι πολύ δύσκολο να διορθωθούν, θα επεμβαίνουμε προληπτικά για να σταματήσουμε αυτές τις αρρώστιες εξαρχής – και εάν αυτά τα ποντίκια που υπεραποδίδουν στον διάδρομο μας λένε κάτι – θα μειώσουμε την αδυναμία και άλλα προβλήματα ηλικίας που δεν εμπίπτουν πάντα σε ιατρική διάγνωση.
Πηγή: Fast Company
