Μία ομάδα Ελλήνων επιστημόνων του Μετσόβιου Πολυτεχνείου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της Οξφόρδης και του Μπρίστολ κατάφεραν να μετρήσουν με σχετική ακρίβεια την ροή μάγματος (λιωμένων πετρωμάτων) στον κώνο του ενεργού ηφαιστείου της Σαντορίνης.
Το φαινόμενο μελετάται εκ του σύνεγγυς από το 2011 οπότε και ενεργοποιήθηκαν παράλληλα συστήματα ελέγχου της προόδου του φαινομένου. Ήδη από το καλοκαίρι του 2011 εγκαταστάθηκε στο νησί και κατά μήκος της κορυφογραμμής ειδικό δίκτυο σεισμογράφων προκειμένου να αποτυπώνεται διαρκώς η όποια σεισμική δραστηριότητα.
Η ειδική μελέτη που εκπονήθηκε και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Geoscience κατέληξε στο συμπέρασμα πώς η ροή μάγματος στον «θάλαμο» του ηφαιστείου της Σαντορίνης κατά τους τελευταίου μήνες αντιστοιχεί σε 10 – 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί με την σειρά της από το 10%-50% (κατά προσέγγιση πάντα) του συνολικού μάγματος το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει έκρηξη στο ηφαίστειο.
«Το ενεργό ηφαίστειο είτε βρίσκεται σε φάση πιθανής έκρηξης ή σε φάση πλήρωσης του θαλάμου (dome) με μάγμα. Επισημαίνεται πως οι μεγάλες εκρήξεις του συγκεκριμένου ηφαιστείου έχουν μία περιοδικότητα της τάξης των 10.000 με 30.000 χρόνων. Η πιο γνωστή εξαιρετικά ισχυρή έκρηξη (7 σε κλίμακα ισχύος) καταγράφεται το 1614-1613 προ Χριστού και σε αυτήν την δραστηριότητα αποδίδεται η καταστροφή του Μινωϊκού Πολιτισμού στην Κρήτη και βεβαίως στην Θήρα. Η τελευταία έκρηξη κατεγράφη το 1955 (σχετικά μικρή έκρηξη) οπότε και ενεφανίσθη στην καλντέρα η νέα Καμένη. Η παλαιά Καμένη ανυψώθηκε κατά την έκρηξη του 1570 μ.Χ..
Οι επιστήμονες μελέτησαν τα πετρώματα που εκτοξεύτηκαν κατά την μεγάλη έκρηξη του 1614 π.χ. Με την μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα χρονολογήθηκαν τα πετρώματα αυτά. Παρά λοιπόν την μεγάλη περιοδικότητα (10.000 – 30.000 χρόνια) μεταξύ των εξαιρετικά ισχυρών εκρήξεων, η συμπλήρωση του θαλάμου του κώνου του ηφαιστείου συντελέστηκε μέσα σε μόλις 100 χρόνια.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν πώς η Σαντορίνη κατά τους τελευταίους μήνες έχει ανυψωθεί κατά 14 εκατοστά. Η ανύψωση του νησιού οφείλεται στο μάγμα που έχει συσσωρευτεί στον κώνο και που πιέζει τα πετρώματα προς τα πάνω. Στην παρούσα φάση παρατηρείται ένας μικρότερος ρυθμός ροής μάγματος στο θάλαμο του κώνου του ηφαιστείου ενώ παρατηρείται και μείωση της σεισμικής δραστηριότητας.
Μέχρι το 2011 η σεισμική δραστηριότητα περιοριζόταν στο «Κολούμπο» ηφαίστειο που βρίσκεται στη θάλασσα βόρεια – βορειανατολικά της Σαντορίνης και στην συνέχεια η δραστηριότητα αυτή στην Καλντέρα όπου και διαπιστώθηκε το «φούσκωμα» και η διαταραχή της συμπεριφοράς του ενεργού ηφαιστείου.
Παρακολουθήστε τις επιστημονικές εξηγήσεις για το φαινόμενο από το μέλος της ομάδας του Μετσόβιου, που συμμετέχει στην μελέτη του φαινομένου, Δημήτρη Παραδείση.
Κατά τους επιστήμονες είναι η πρώτη φορά παγκοσμίως που η επιστημονική κοινότητα είναι σε θέση να παρακολουθεί σχεδόν «live» την ηφαιστειακή δραστηριότητα με τέτοια ακρίβεια. Με την μέτρηση των διαφοροποιήσεων που καταγράφονται μέσω GPS έγινε εφικτή και η καταμέτρηση της ανύψωσης του νησιού κατά 14 εκατοστά.
Ακούστε πώς ο Δημήτρης Παραδείσης καθηγητής στο ΕΜΠ εξηγεί την συμπεριφορά του μάγματος.
Παρακάτω δημοσιεύονται τα επί πλέον στοιχεία με την βοήθεια χαρτών. Το κείμενο ωστόσο είναι γραμμένο στα Αγγλικά. Ο κ. Παραδείσης εξηγεί παρόλα αυτά το τι απεικονίζουν διαδοχικά οι χάρτες και σε τι φαινόμενα αντιστοιχούν τα χρώματα.
Παρατίθεται ο χάρτης του σμήνους των σημείων όπου κατεγράφησαν σεισμικές δονήσεις κατά τους τελευταίου μήνες.
Η μέση τοπογραφική καταγραφή αυτής της δραστηριότητας απεικονίζεται με την κόκκινη γραμμή που ονομάζεται και «Γραμμή Κολούμπο» (Columbo line ή Kameni line).
Η νοητή συνέχεια της γραμμής αυτής κατά τους επιστήμονες αντιστοιχεί στην κατεύθυνση εντός της οποίας θα σημειωθούν στο μέλλον σεισμικές δονήσεις.
Ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας, Δημήτρης Σακελαρίου τοποθέτησε τον Ιούλιο που μας πέρασε, ειδικές συσκευές παρακολούθησης τους φαινομένου στον βυθό της Καλντέρας. Τα ρομποτικά μηχανήματα καταγράφουν την ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα. Ακούστε τι είπε στη zougla.gr ο κ. Σακελαρίου.
Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Παπατσάκωνα
