Η Ανί Ερνό, βραβευμένη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2022, και η Ροζ-Μαρί Λαγκράβ, κοινωνιολόγος με μεγάλη απήχηση, γεννήθηκαν στη Νορμανδία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940. Η συνάντηση και ο ζωηρός διάλογος αναμεταξύ τους στο βιβλίο «Μια συνομιλία», μετάφραση Κατερίνα Σπυροπούλου, Δαίδαλος, δεν αποτελεί προϊόν της τύχης.
Η Ερνό στράφηκε από πολύ νωρίς με την πεζογραφία της σε ένα είδος εξιστόρησης του εαυτού και η Λαγκράβ συνέδεσε από νέα την επιστημονική έρευνα με τα προσωπικά και τα οικογενειακά της δεδομένα. Το νήμα της αυτοβιογραφίας, όπως το πιάνουν αμφότερες στα βιβλία τους, έχει αρχίσει να ξετυλίγεται από καιρό τόσο στη λογοτεχνία όσο και στις κοινωνικές επιστήμες και έχει έρθει πλέον η ώρα να δούμε τον τρόπο με τον οποίο φέρνει κοντά τις τελευταίες με τον κόσμο της τέχνης της γραφής, όπως ονομάζει η Ερνό τη μυθοπλαστική αφήγηση.
Έχοντας αποσπάσει το Νόμπελ καθώς και πλήθος διεθνή λογοτεχνικά βραβεία, η Ερνό επηρεάστηκε βαθιά από την κοινωνιολογική σκέψη του Πιερ Μπουρντιέ (Pierre Bourdieu) και τα μυθιστορήματά της δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο απομακρύνθηκε από την επαρχία και από τη χαμηλή κοινωνική της τάξη χωρίς να διαγράψει ποτέ το παρελθόν της. Η Λαγκράβ χρημάτισε διευθύντρια σπουδών στην École des hautes études en sciences sociales και το έργο της επικεντρώνεται στη λογοτεχνία αγροτικής θεματολογίας, στις εργαζόμενες γυναίκες στην ύπαιθρο, στο τέλος του κομμουνισμού στην Κεντρική Ευρώπη και, τα τελευταία χρόνια, στη σχέση μεταξύ λογοτεχνίας, ηλικιωμένων, φύλου και σεξουαλικότητας. Δεν ξέχασε με τη σειρά της ποτέ την κοινωνική της καταγωγή, ούτε τις συνθήκες που ευνόησαν την κοινωνική της κινητικότητα.
«Μια συνομιλία»
Η Ερνό και η Λαγκράβ συζητούν για τη θρησκεία και για τον καθολικισμό, για τη σημασία και για το βάρος της εκπαίδευσης, για την ηλικία, για τα γηρατειά και για τον θάνατο, εκείνο, όμως, το οποίο τις απασχολεί πρωτίστως είναι η εξέλιξη της εικόνας της γυναίκας στις κοινωνικές σχέσεις, ο φεμινισμός και οι καθημερινές πρακτικές του δραστηριότητες, όπως και το τι ακριβώς σημαίνει η στροφή της λογοτεχνίας και των κοινωνικών επιστημών προς τον εαυτό. Με προέλευση από μεσαίου μεγέθους οικογένειες, οι δύο συγγραφείς μιλούν για τις τεράστιες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στον τόπο στον οποίο μεγάλωσαν και στον κόσμο στον οποίο κατέληξαν μέσω της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, εξηγώντας ότι επιστροφή στο προσωπικό παρελθόν δεν σημαίνει παράδοση στο εγώ και στην εξατομίκευση, αλλά μάλλον το ακριβώς αντίθετο: τη συγκέντρωση της συγγραφικής προσοχής και της επιστημονικής έρευνας στη διαπλοκή του ατόμου με την κοινωνία και στο πώς ο συλλογικός και ο ατομικός πόλος αλληλοεπηρεάζονται διαρκώς.
Οι συνομιλήτριες μιλούν επίσης για τους ρόλους που αναλαμβάνουν οι γυναίκες στο κέντρο και στην περιφέρεια, για το πώς βάρυνε η γυναικεία ταυτότητα στον επαγγελματικό χώρο και στον κοινωνικό τους περίγυρο, για τις διεκδικήσεις τους στη δημόσια σφαίρα, αλλά και για το πώς έτεινε να διαμορφωθεί η σεξουαλική και η ερωτική τους ζωή όταν άρχισαν να μπαίνουν σε πρωτόφαντα κοινωνικά δίκτυα. Η Ερνό και η Λανγκβάρ δεν αξιοποιούν απλώς την ατομική τους εμπειρία στο κοινό τους βιβλίο, αναδεικνύοντας το σημαντικότερο: καμία επιστήμη και καμία τέχνη δεν μένουν χωρίς εξωτερικό πρόσημο πολλώ δε μάλλον όταν χρειάζεται να υποβάλλονται κάθε τόσο σε αμοιβαίο έλεγχο, όπως σε τολμηρό και κατά το δυνατόν απροκατάληπτο αυτοέλεγχο.
