Στα πιο ακραία και αφιλόξενα βάθη του Γαλαξία μας, εκεί όπου η ύλη δοκιμάζεται στα όριά της και οι νόμοι της φυσικής μοιάζουν να «λυγίζουν», οι αστρονόμοι εντόπισαν έναν κόσμο που μοιάζει περισσότερο με επιστημονική φαντασία παρά με πλανήτη. Έναν παραμορφωμένο, καυτό και εξαιρετικά αλλόκοτο εξωπλανήτη, με πιθανή «βροχή» διαμαντιών στην ατμόσφαιρά του.
Η ανακάλυψη αυτή φέρει την υπογραφή του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb και ήδη αναγκάζει την επιστημονική κοινότητα να επανεξετάσει θεμελιώδεις παραδοχές για τη φύση και την εξέλιξη των πλανητικών συστημάτων.
Ο εξωπλανήτης PSR J2322-2650b δεν είναι απλώς ένας ακόμη «θερμός Δίας». Αν και η μάζα του είναι συγκρίσιμη με εκείνη του γιγάντιου πλανήτη του Ηλιακού μας Συστήματος, οι ομοιότητες σταματούν εκεί. Πρόκειται για έναν κόσμο που αψηφά τις καθιερωμένες κατηγορίες, τόσο ως προς τη σύστασή του όσο και ως προς τις συνθήκες υπό τις οποίες υπάρχει.
Η ατμόσφαιρά του είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη. Κυριαρχείται από ήλιο και άνθρακα, ενώ στοιχεία που θεωρούνται τυπικά για αέριους γίγαντες απουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό. Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι ακραίες πιέσεις και θερμοκρασίες επιτρέπουν τον σχηματισμό νεφών άνθρακα, τα οποία ενδέχεται να συμπυκνώνονται σε μικροσκοπικούς κρυστάλλους — διαμάντια που πέφτουν σαν νιφάδες μέσα στην καυτή ατμόσφαιρα του πλανήτη. Ένα φαινόμενο που μέχρι πρόσφατα ανήκε αποκλειστικά στη σφαίρα της θεωρίας και της φαντασίας.
Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το σχήμα του πλανήτη. Ο PSR J2322-2650b δεν είναι σχεδόν καθόλου σφαιρικός. Οι τεράστιες παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκεί πάνω του το άστρο γύρω από το οποίο περιφέρεται τον έχουν παραμορφώσει δραματικά, χαρίζοντάς του μια επιμήκη μορφή που θυμίζει λεμόνι. Το άστρο αυτό δεν είναι συνηθισμένο: πρόκειται για μια πάλσαρ, ένα εξαιρετικά πυκνό άστρο νετρονίων, κατάλοιπο μιας βίαιης έκρηξης υπερκαινοφανούς.
Ο πλανήτης κινείται σε απόσταση μόλις 1,6 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από την πάλσαρ, ολοκληρώνοντας μία πλήρη τροχιά σε μόλις 7,8 ώρες. Η εγγύτητα αυτή μετατρέπει τον κόσμο αυτό σε έναν πραγματικό κοσμικό φούρνο. Οι θερμοκρασίες στην επιφάνειά του κυμαίνονται από περίπου 650 βαθμούς Κελσίου έως και πάνω από 2.000 βαθμούς, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ακραίο και αφιλόξενο, αλλά ταυτόχρονα ανεκτίμητο για την επιστημονική έρευνα.
Το σύστημα στο οποίο ανήκει ο PSR J2322-2650b εντάσσεται στη σπάνια κατηγορία των λεγόμενων «Μαύρων Χηρών». Σε αυτά τα συστήματα, η πάλσαρ απογυμνώνει σταδιακά τον συνοδό της, αφαιρώντας ύλη μέσω έντονης ακτινοβολίας και ισχυρής βαρυτικής έλξης. Από τους χιλιάδες εξωπλανήτες που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα, αυτός είναι ο μοναδικός γνωστός πλανήτης τύπου θερμού Δία που περιφέρεται γύρω από πάλσαρ — μια κοσμική εξαίρεση.
Η προέλευση και η εξέλιξή του δεν μπορούν να εξηγηθούν από τους γνωστούς μηχανισμούς πλανητικού σχηματισμού. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ίσως πρόκειται για το απομεινάρι ενός άστρου που υπέστη δραματική μεταμόρφωση ή για έναν πλανήτη που αλλοιώθηκε ριζικά από τη βίαιη παρουσία της πάλσαρ. Όποια κι αν είναι η απάντηση, η ύπαρξή του υποχρεώνει την αστροφυσική να επανεξετάσει τις θεωρίες της για το πώς μπορούν να γεννηθούν — και να επιβιώσουν — πλανήτες σε τέτοια ακραία περιβάλλοντα.
Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαιώνει τον ρόλο του James Webb όχι απλώς ως εργαλείου παρατήρησης, αλλά ως καταλύτη επιστημονικών ανατροπών. Την ίδια στιγμή, η NASA σχεδιάζει ήδη το επόμενο κεφάλαιο της διαστημικής εξερεύνησης με νέα τηλεσκόπια, όπως το Nancy Grace Roman Space Telescope και το Habitable Worlds Observatory, που φιλοδοξούν να συνεχίσουν την αποκάλυψη ενός σύμπαντος πολύ πιο παράξενου, βίαιου και απρόβλεπτου απ’ όσο είχαμε ποτέ φανταστεί.
