«Έζησα αυτό το δράμα, όχι ως απλός θεατής, αλλά ως κάποιος επιφορτισμένος με την ευθύνη της οργάνωσης, της περίθαλψης και της εγκατάστασης των προσφύγων. Στη Μακεδονία, στη Θράκη, στην παλιά Ελλάδα ή στα νησιά, είχα να εξετάσω επί τόπου τα πολυάριθμα προβλήματα που δημιούργησε αυτή η τραγωδία».
Αποσπάσματα των απομνημονευμάτων του Αλέξανδρου Αναστάσιου Πάλλη, πολιτικού και συγγραφέα, γιου του λογοτέχνη Αλέξανδρου Πάλλη, στα οποία περιγράφεται το προσφυγικό δράμα ως συνέπεια της Μικρασιατικής Καταστροφής, παρέθεσε ο Σερ Μάικλ Λουέλιν Σμιθ πρώην πρέσβης της Βρετανίας στην Αθήνα και επισκέπτης καθηγητής στον King’s College του Λονδίνου και του St. Antony College της Οξφόρδης ως κεντρικός ομιλητής επιστημονικού συνεδρίου που διοργανώνουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Ιστορικό Αρχείο της Alpha Bank στη Θεσσαλονίκη με θέμα «Οι πρόσφυγες του 1922: Μια κρίσιμη συνιστώσα της Νεοελληνικής Ιστορίας του 20ού αιώνα».
Επισημαίνοντας ότι ο Αλέξανδρος Πάλλης ήταν μία προσωπικότητα που είχε συμμετοχή στη διαχείριση των προσφυγικών ζητημάτων και έγραψε γι’ αυτά στα απομνημονεύματά του και σε ακαδημαϊκά άρθρα, ο Σερ Μάικλ Λουέλιν Σμιθ τόνισε ότι ο γεννημένος στην Ινδία διπλωμάτης, υπηρέτησε στην Ελλάδα σε μία περίοδο διαδοχικών πολέμων και προσφυγικών μετακινήσεων.
Η λίστα των αξιωμάτων στα οποία διορίστηκε δείχνει πως ήταν σε σπάνια θέση να ακολουθεί τις πορείες των προσφύγων μόλις άρχιζαν, υπογράμμισε ο Σερ Μάικλ Λουέλιν Σμιθ, αναφέροντας ότι ο Αλέξανδρος Πάλλης διετέλεσε μεταξύ άλλων, γενικός γραμματέας της Επιτροπής Περίθαλψης και Εγκατάστασης Προσφύγων, γενικός γραμματέας της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας και μέλος της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής Πληθυσμών της Συνθήκης της Λωζάνης.
Ο Σερ Μάικλ Λουέλιν Σμιθ, συγγραφέας του έργου «Το όραμα της Ιωνίας» και της μονογραφίας για τον Βενιζέλο «Venizelos: The Making of a Greek Statesman 1864-1914» συνέστησε τα απομνημονεύματά του Αλέξανδρου Πάλλη «Ξενητεμένοι Έλληνες» ένα σπάνιο, υπέροχο βιβλίο, όπως το χαρακτήρισε, το οποίο δεν είναι διαθέσιμο, να επανεκδοθεί και να μεταφραστεί.
Η αναζήτηση των επιδράσεων που άσκησε η εγκατάσταση των προσφυγικών πληθυσμών στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία, τον πολιτισμό και την ιδεολογία του ελληνικού κράτους, καθώς και η διεθνής διάσταση της ανταλλαγής των πληθυσμών μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι τα θέματα που εξετάζονται στο επιστημονικό συνέδριο «Οι πρόσφυγες του 1922: Μια κρίσιμη συνιστώσα της Νεοελληνικής Ιστορίας του 20ού αιώνα» που διοργανώνεται από σήμερα έως το Σάββατο 10 Δεκεμβρίου στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ, με ομιλητές και ομιλήτριες ιστορικούς, ανθρωπολόγους, αρχιτέκτονες και πολιτικούς επιστήμονες.
«Δεν θα μπορούσε τη φετινή χρονιά να λείπει από το ημερολόγιο του ΑΠΘ, ένα Συνέδριο για τη Μικρασιατική Καταστροφή και του προσφυγικού κύματος. Πρόκειται για μία τομή της νεότερης ελληνικής ιστορίας, το βαθύ τραύμα της οποίας καλούμαστε να διαχειριστούμε μέχρι σήμερα. Η Μικρασιατική Καταστροφή ομογενοποίησε σε μεγάλο βαθμό την πληθυσμιακή σύσταση της χώρας» υπογράμμισε ο πρύτανης του ΑΠΘ, Νίκος Παπαϊωάννου.
«Ήταν μία διεργασία βίαιη που ξερίζωσε πληθυσμούς και πολιτισμούς, των οποίων η μετεγκατάσταση και επιβίωση στην Ελλάδα προκάλεσε εξαιρετικά σύνθετα ζητήματα σε κάθε επίπεδο, διπλωματικό, πολιτικό κοινωνικό, οικονομικό και ιδεολογικό» ανέφερε ο κ. Παπαϊωάννου προσθέτοντας ότι οι επιλογές που έγιναν και οι λύσεις που δόθηκαν τότε, επαναπροσδιόρισαν το ελληνικό κράτος.
«Ήταν και είναι μία τομή της ιστορίας μας, μία τομή ματωμένη, αλλά και μία αφετηρία εξελίξεων που συνεχίζονται έως τις μέρες. Μία εξ αυτών αφορά το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, η ίδρυσή του οποίου είναι άρρηκτα και τραγικά συνδεδεμένη με το όνομα του Ιόνιου Πανεπιστημίου στη Σμύρνη. Οι σχετικές διαβουλεύσεις είχαν εκκινήσει από το 1920, με πρωτοβουλία του Βενιζέλου και την ενεργό συμμετοχή του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή. Επρόκειτο για ένα ίδρυμα με σαφή προσανατολισμό στις θετικές επιστήμες, που επρόκειτο να αποτελέσει λίκνο των ελληνικών επιστημών σε ολόκληρη την καθ’ ημάς Ανατολή. Το όραμα είχε βίαιο τέλος, ανάλογα με αυτό της πόλης της Σμύρνης. Λίγα όμως χρόνια μετά, αναβίωσε στη Θεσσαλονίκη, την προσφυγομάνα πλέον, με σαφή στροφή στις θεωρητικές επιστήμες. Κατά έναν τρόπο, είναι και το Αριστοτέλειο παιδί της προσφυγιάς, και κουβαλά τη μνήμη των προγόνων του» επισήμανε.
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Alpha Bank, Βασίλης Ράπανος, τόνισε ότι για το θέμα του συνεδρίου έχουν γραφτεί πολλά – εξαιρετικές επιστημονικές εργασίες, αλλά και υπέροχα μυθιστορήματα και ποιήματα, που ακόμα και σήμερα μας συγκινούν, αφού θυμίζουν τη μεγάλη τραγωδία του ξεριζωμού μιας Ελλάδας που άνθησε για αιώνες στη Μικρασία και τον Πόντο. Πιο χαρακτηριστική εικόνα, είναι εκείνη που αποτυπώνει με τους στίχους του ο Μάνος Ελευθερίου στο τραγούδι «στη Σμύρνη και στο Αϊβαλί» ανέφερε. Ήταν αυτονόητο για την Alpha Bank, μέσα στο πλαίσιο των ποικίλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσει κάθε χρόνο, να μην παραγνωρίσει το κορυφαίο γεγονός στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, την άφιξη των προσφύγων που αποτελεί την απαρχή προσπάθειας συγκρότησης ενός σύγχρονου κράτους.
«Δεν θα μπορούσε να παραγνωρίσει επίσης, ότι η Θεσσαλονίκη δέχθηκε ένα πολύ μεγάλο αριθμό προσφύγων, που δικαιολογημένα ο αείμνηστος Γιώργος Ιωάννου την αποκάλεσε “πρωτεύουσα των προσφύγων” στον ελλαδικό χώρο. Είναι επομένως η πλέον κατάλληλη πόλη για να φιλοξενήσει μία εκδήλωση που τιμά την επέτειο της άφιξης των προσφύγων στον ελλαδικό χώρο» είπε ο κ. Ράπανος και ανακοίνωσε ότι από του χρόνου, το σύνολο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων της Alpha Bank θα τεθεί υπό την οργανωτική σκέπη του Πολιτιστικού Ιδρύματος της, το οποίο είναι έτοιμο να λειτουργήσει.
