Επιμέλεια: Γιάννης Παναγιωτακόπουλος
Τις προθέσεις της Αθήνας για τη σύγκληση μιας ευρύτερης συνάντησης των παράκτιων κρατών της Ανατολικής Μεσογείου ξεκαθάρισε χθες η ελληνική κυβέρνηση, δίνοντας σάρκα και οστά στην πρόταση που ανέφερε πρόσφατα στη Βουλή ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Πρόκειται για μια επαναδιατύπωση παλαιότερης πρότασης του Ρετζέπ Νταγίπ Ερντογάν, που απ’ ότι φαίνεται αποτελεί και θέληση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο, οι όροι που θέτει η Άγκυρα -και εμμέσως αποδέχονται οι ΗΠΑ- πιθανόν να μπλοκάρουν και πάλι τη διαδικασία.
Όπως τόνισε ο πρωθυπουργός στη Βουλή, η Ελλάδα επιδιώκει «συνεννόηση με όλους τους γείτονες, με απόλυτο σεβασμό στη διεθνή νομιμότητα και το Δίκαιο της Θάλασσας». Παράλληλα, προανήγγειλε την πρόθεση της χώρας να καλέσει «όλα τα παράκτια κράτη της περιοχής» σε ένα κοινό φόρουμ, όπου θα συζητηθούν ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος. «Η Ελλάδα δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από τον διάλογο, όταν αυτός διεξάγεται στη βάση των κανόνων του διεθνούς δικαίου», υπογράμμισε.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, το προτεινόμενο σχήμα θα περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Κύπρο, την Τουρκία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη, με πέντε βασικές θεματικές ενότητες: το μεταναστευτικό, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τη συνδεσιμότητα, τις οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών και την πολιτική προστασία. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών έχει ήδη αναλάβει να διερευνήσει τη σκοπιμότητα και τις προοπτικές μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, καθώς και τη δυνατότητα να αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα.
Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να έχουν δείξει ενδιαφέρον για την προώθηση ενός διαλόγου ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία, Λιβύη και Αίγυπτο, θεωρώντας ότι οι συμφωνίες που έχουν συναφθεί μεταξύ αυτών των χωρών αποτελούν τη ρίζα της περιπλοκότητας στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών — με αιχμή τόσο το τουρκολιβυκό μνημόνιο, όσο και τη μερική συμφωνία ΑΟΖ Ελλάδας–Αιγύπτου.
Η Αθήνα επιμένει ότι η Κύπρος δεν μπορεί να αποκλειστεί από τη διαδικασία, καθώς διαθέτει νόμιμα και αναγνωρισμένα δικαιώματα στην περιοχή, τα οποία το τουρκολιβυκό μνημόνιο αγνοεί πλήρως.
Από την πλευρά της, η Άγκυρα αντέδρασε όπως αναμενόταν: τάσσεται υπέρ μιας τετραμερούς συζήτησης χωρίς τη συμμετοχή της Κύπρου, υποστηρίζοντας ότι η εμπλοκή της θα περιπλέξει περαιτέρω τη διαδικασία, καθώς δεν αποτελεί μέρος των υφιστάμενων συμφωνιών. Παράλληλα, η τουρκική κυβέρνηση ζητά, εάν τελικά συμμετάσχει η Λευκωσία, να εκπροσωπηθεί και το ψευδοκράτος των καταχωμένων από την Τουρκία εδαφών της Μεγαλονήσου, αίτημα που η Αθήνα απορρίπτει κατηγορηματικά, καθώς θα συνιστούσε έμμεση αναγνώρισή του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιδέα μιας Διάσκεψης των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου είχε διατυπωθεί για πρώτη φορά από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος είχε μιλήσει για «δίκαιο διαμοιρασμό του ενεργειακού πλούτου» στην περιοχή.
Το επόμενο διάστημα αναμένεται αυξημένη διπλωματική κινητικότητα, καθώς τα εμπλεκόμενα κράτη θα τοποθετηθούν επίσημα επί της ελληνικής πρωτοβουλίας, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση που θα τηρήσει η Τουρκία, η οποία, σύμφωνα με διπλωματικές εκτιμήσεις, εμφανίζεται ενοχλημένη από την πρωτοβουλία της Αθήνας, υποστηρίζοντας ότι η πρόταση για διάσκεψη ήταν αρχικά του ίδιου του Τούρκου προέδρου.
