Η εντατική άντληση υπόγειων υδάτων μέσω γεωτρήσεων στη Μεσαρά, τη σημαντικότερη αγροτική περιοχή της Κρήτης, έχει οδηγήσει σε σοβαρές αλλοιώσεις των υδροφόρων στρωμάτων και σε ανησυχητικές ενδείξεις εδαφικών υποχωρήσεων. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η στάθμη των υπόγειων υδάτων έχει πέσει περίπου 50 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, ακόμη και ύστερα από περιόδους έντονων βροχοπτώσεων. Παράλληλα, έχουν εντοπιστεί καθιζήσεις σε συγκεκριμένα σημεία της περιοχής.
Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε αποτελεί την πιο συστηματική μέχρι σήμερα αποτύπωση της κατάστασης. Στην περιοχή καταγράφηκαν περίπου 1.400 γεωτρήσεις, ενώ πραγματοποιήθηκε παρακολούθηση δεδομένων από δίκτυο 767 σταθμών την περίοδο 2021-2023.
Η Μεσαρά, ως ο μεγαλύτερος και πιο εντατικά καλλιεργούμενος κάμπος της Κρήτης, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα υπόγεια ύδατα για την άρδευση, ιδιαίτερα των εκτεταμένων ελαιώνων, που καλύπτουν το 41% της υπό μελέτη περιοχής. Παρά το γεγονός ότι στη Μεσαρά βρίσκεται το 30%-40% των γεωτρήσεων του νησιού, δεν υπάρχει ενιαίο σχέδιο διαχείρισής τους, με αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη επέκτασή τους.
Η υπεράντληση οδήγησε σε σημαντική υποχώρηση των υδροφόρων στρωμάτων. Παρότι η κατασκευή του φράγματος Φανερωμένης (1999-2005) είχε προσωρινά θετική επίδραση, τα υπόλοιπα έργα ταμίευσης δεν απέδωσαν αντίστοιχα αποτελέσματα, λόγω της συνεχιζόμενης υπερεκμετάλλευσης.
Η πτώση της στάθμης προκαλεί συμπίεση του εδάφους, καθώς η απουσία νερού μειώνει την άνωσή του, οδηγώντας σε εδαφικές υποχωρήσεις, φαινόμενο που δεν εξελίσσεται ομοιόμορφα. Αν και δεν έχουν εντοπιστεί σημαντικές καταβυθίσεις σε μεγάλους οικισμούς, προβλήματα παρατηρούνται σε δρόμους και μικρότερους οικισμούς, κυρίως στα δυτικά και νοτιοδυτικά τμήματα της λεκάνης.
Οι επιστήμονες προτείνουν μέτρα όπως στοχευμένες μειώσεις υδροληψίας στις πιο επιβαρυμένες περιοχές, συστηματική αδειοδότηση και παρακολούθηση βαθιών γεωτρήσεων, καθώς και προγράμματα τεχνητού εμπλουτισμού των υδροφόρων στρωμάτων, είτε μέσω διοχέτευσης νερού από γεωτρήσεις είτε μέσω λεκανών κατάκλισης και μικρών φραγμάτων.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εξελίσσεται αργά, άρα υπάρχει ακόμη περιθώριο αντιμετώπισης, υπό την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ορθολογικής διαχείρισης και θα υπάρξει σωστή ενημέρωση των κατοίκων και των παραγωγών.
Πηγή: Nea Kriti
