Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Βάσεις στη σελήνη, δορυφορικά  δολοφονικά όπλα, εξόρυξη αστεροειδών. Η μάχη για το διάστημα θα μπορούσε να καθορίσει τον 21ο αιώνα – και η Κίνα προχωρά με άλματα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Είναι 2061. Η επιφάνεια της Γης είναι παγωμένη. Ο μισός πληθυσμός είναι νεκρός και οι επιζώντες ζουν σε τεράστιες υπόγειες πόλεις. Για να ξεφύγει από έναν διαστελλόμενο Ήλιο, ο πλανήτης έχει ξεκινήσει ένα διαστημικό ταξίδι. Χιλιάδες κινητήρες σύντηξης τον ωθούν έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Όσο πιο μακριά από τον Ήλιο ταξιδεύει, τόσο πιο κρύος γίνεται. Όμως η Γη πρέπει να φτάσει στο αστερισμό του Κενταύρου, όπου υπάρχει ένας τέλειος, μη διαστελλόμενος Ήλιος που θα μας επιτρέψει να επιστρέψουμε στο φυσιολογικό. «Ένα ταξίδι 4,5 ετών φωτός ξεκινά με ένα μόνο βήμα» – όπως θα (μπορούσε να) είχε πει ο Κομφούκιος.

Αυτή είναι η πλοκή μιας εντελώς παλαβής και εντελώς απολαυστικής κινεζικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας του 2019, The Wandering Earth. Η ταινία έσπασε κάθε εγχώριο ρεκόρ εισιτηρίων και παγκοσμίως έγινε η πέμπτη με τις περισσότερες εισπράξεις (μη αγγλόφωνη) ταινία όλων των εποχών. Είναι ενδιαφέρουσα σε πολλά επίπεδα, κυρίως για το τι λέει για την ήπια δύναμη και πώς η Κίνα προβάλλει την άποψή της για το διάστημα.

Ο σκηνοθέτης της ταινίας, Frant Gwo, λέει ότι Αμερικανοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας απεικονίζουν το διάστημα ως «το ατελείωτο σύνορο» – έναν νέο ορίζοντα για να αποικίσουν οι άνθρωποι. Η κινεζική αφήγηση, υποστηρίζει ο Gwo, είναι να βελτιώσει τη ζωή στη Γη χρησιμοποιώντας το διάστημα ως πόρο. «Όταν η Γη βιώνει αυτού του είδους την κρίση στις ταινίες του Χόλιγουντ, ο ήρωας βγαίνει πάντα στο διάστημα για να μας βρει ένα νέο σπίτι, κάτι που είναι μια πολύ αμερικανική προσέγγιση – περιπέτεια, ατομικισμός», ειπε ο Gwo στο The Hollywood Reporter. «Όμως στην ταινία μου, δουλεύουμε ως ομάδα για να πάρουμε μαζί μας ολόκληρη τη Γη. Αυτό προέρχεται από τις κινεζικές πολιτιστικές αξίες – την πατρίδα, την ιστορία και τη συνέχεια», συνεχίζει.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το The Wandering Earth αγκαλιάστηκε με ενθουσιασμό από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα – έγινε εν μέρει παραγωγή της κρατικής China Film Group Corporation και το Υπουργείο Παιδείας συνέστησε να προβληθεί σε σχολεία σε όλη τη χώρα. Προβλήθηκε επίσης παγκοσμίως στο Netflix και το Υπουργείο Εξωτερικών στο Πεκίνο έκανε ό,τι μπορούσε για της δώσει δημοσιότητα, με την εκπρόσωπο Hua Chunying να λέει στους δημοσιογράφους (χωρις να ερωτηθεί): «Ξέρω ότι η πιο καυτή ταινία τώρα είναι το The Wandering Earth. Δεν ξέρω αν την έχετε παρακολουθήσει ή όχι. Θα το συνιστούσα».

Η ταινία  συμβαδίζει τέλεια με την πολιτική ατζέντα του Xi Jingping. Το Πεκίνο γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ και άλλες χώρες θεωρούν τις αυξανόμενες διαστημικές της ικανότητες ως απειλή. Η ταινία της επιτρέπει να δηλωσει στο ξένο κοινό ότι δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από τις δραστηριότητές της, ενώ ταυτόχρονα τονώνει την εγχώρια εθνική υπερηφάνεια και το  ενδιαφέρον.

Ο Κινέζος πρόεδρος έχει, από καιρό, προωθήσει την ιδέα ότι το διαστημικό πρόγραμμα της Κίνας – το οποίο ελέγχεται εξ ολοκλήρου και άμεσα από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό – δεν αποτελεί απειλή για κανέναν και ότι επιδιώκει να εργαστεί σε διεθνή πλαίσια και για το καλό της ανθρωπότητας. Είναι όμως αλήθεια αυτό; Πώς οι αστρικές φιλοδοξίες της Κίνας θα διαμορφώσουν το μέλλον της παγκόσμιας πολιτικής; Οι ηγέτες της Κίνας βλέπουν το διάστημα ως αναπόσπαστο μέρος των μελλοντικών τους σχεδίων. Ο Πρόεδρος Xi πιστεύει ότι η Κίνα πρέπει να έχει περισσότερο ηγετικό ρόλο στον κόσμο και η χώρα ακολουθεί μια «τεχνο – εθνικιστική» προσέγγιση στον εκσυγχρονισμό, πιστεύοντας ότι πρέπει να είναι τεχνολογικός ηγέτης για να επιτύχει τους στόχους της.

Ο Πρόεδρος Μάο είχε μια άποψη παρόμοια με του Xi. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 η Κίνα αποφάσισε να επενδύσει σε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και διαστημική τεχνολογία, παρά το γεγονός ότι ήταν μια φτωχή και κυρίως αγροτική χώρα. Εκεί που η Αμερική είχε τον Wernher von Braun και η Ρωσία τον Sergei Korolev, ο «πατέρας των κινεζικών πυραύλων» ήταν ο Qian Xuesen, ο οποίος πέρασε δεκαετίες στις Ηνωμένες Πολιτείες στο MIT και στο Caltech, όπου ήταν μέλος μιας ομάδας με το παρατσούκλι «The Suicide Squad», χάρη στις  εκρηκτικές απόπειρες κατασκευής πυραύλου μέσα στην πανεπιστημιούπολη. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Qian εργάστηκε για την απάντηση της Αμερικής στους πυραύλους V-1 και V-2 της Γερμανίας και μέχρι το τέλος του πολέμου θεωρήθηκε ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στην πρόωση αεριωθούμενων. Εργάστηκε ακόμη και μαζί με τον von Braun στο Manhattan Project για την ανάπτυξη της πρώτης ατομικής βόμβας.

 Όμως όλα αυτά δεν μέτρησαν καθόλου. Το 1949, καθώς το Κομμουνιστικό Κόμμα καταλάμβανε τον έλεγχο της Κίνας, οι Αμερικανοί κατηγόρησαν τον Qian ότι ήταν συμπαθών του κομμουνισμού. Του αφαιρέθηκε η άδεια ασφαλείας και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Όταν τελικά του επετράπη να αναχωρήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1955, έφυγε για την Κίνα, λέγοντας στους δημοσιογράφους ότι δεν θα ξαναπατούσε ποτέ το πόδι του στις ΗΠΑ. Κράτησε τον λόγο του. Ήταν μια μεγάλη απώλεια της Αμερικής και κέρδος της Κίνας.

Ενώ οι κομμουνιστές εδραίωναν τον έλεγχό τους στην Κίνα στα μέσα του 20ού αιώνα, οι Αμερικανοί και οι Σοβιετικοί ξόδευαν δισεκατομμύρια στον Διαστημικό Αγώνα. Οι Κινέζοι ανησυχούσαν περισσότερο για τις τεχνολογικές εξελιξεις και λιγότερο για την προσωρινή κατάκτηση πρωτοπορείας στην κούρσα του διαστήματος. Όσο μεγαλύτεροι και μεγαλύτερου βεληνεκούς ήταν οι πύραυλοι, τόσο περισσότερο το Πεκίνο φοβόταν ότι θα μπορούσαν να στρατιωτικοποιηθούν και να χρησιμοποιηθούν εναντίον της Κίνας. Έτσι, ο Qian ξεκίνησε την εκπαίδευση μιας γενιάς επιστημόνων που βοήθησαν στην ανάπτυξη της πυρηνικής βόμβας της Κίνας και του συστήματος βαλλιστικών πυραύλων Dongfeng της χώρας.

Το 1956, στο πνεύμα της «αδελφικής βοήθειας», οι Σοβιετικοί έδωσαν στον Qian τα σχέδια για τους πυραύλους R-1 τους και έστειλαν ειδικούς στο Πεκίνο για να ξεκινήσουν το κινεζικό βαλλιστικό πρόγραμμα. Ένας χώρος δοκιμών κατασκευάστηκε στην έρημο Γκόμπι και δεκάδες Κινέζοι φοιτητες στάλθηκαν στη Μόσχα για εκπαίδευση. Οι Κινέζοι ήθελαν πρόσβαση σε πιο σύγχρονους πυραύλους, αλλά οι Ρώσοι ήταν απρόθυμοι να επιτρέψουν τη μεταφορά της τελευταίας τεχνολογίας τους σε άλλη χώρα. Οι Κινέζοι φοιτητες κατέφυγαν στην αντιγραφή απόρρητων εγγράφων και στην προσέγγιση των καθηγητών τους για περισσότερη γνώση.

Μέχρι το 1960, οι σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ρωσίας είχαν επιδεινωθεί και η συνεργασία διακόπηκε. Όμως ο Qian κατάφερε να χρησιμοποιήσει αυτή την ταχεία απορρόφηση της τεχνικής γνώσης για να επιβλέψει την εκτόξευση του πρώτου δορυφόρου της Κίνας και έθεσε τα θεμέλια για το κινεζικό διαστημικό πρόγραμμα, καθώς και την τεχνολογία βαλλιστικών πυραύλων. Η ιστορία πρόκειται για μια προειδοποίηση για την απόρριψη της μεταφορας  επιστημονικής γνώσης που βασίζεται σε αδύναμες υποψίες για την πρόθεση χρήσης της. Ο πρώην υπουργός Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, Dan Kimball, δήλωσε ότι η αντιμετώπιση του Qian από την Αμερική ήταν «το πιο ανόητο πράγμα που έκανε ποτέ αυτή η χώρα».

Το 1967, ο Μάο έδωσε εντολή να στείλει η χώρα έναν Κινέζο αστροναύτη (ταϊκοναύτη) στο διάστημα και επιλέχθηκαν οι πρώτοι υποψήφιοι για εκπαίδευση. Όμως το πρόγραμμα ακυρώθηκε όταν η χώρα βυθίστηκε στο χάος της Πολιτιστικής Επανάστασης, κατά την διάρκεια της οποίας πολλοί επιστήμονες φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Ο Zhao Jiuzhang, επικεφαλής του δορυφορικού προγράμματος της Κίνας, καταγγέλθηκε ως «αντεπαναστάτης» και ξυλοκοπήθηκε από τους Κόκκινους Φρουρούς. Πιστεύεται ότι πνίγηκε στη λίμνη της Μεγάλης Ειρήνης του Πεκίνου.

Παρά τις αποτυχίες αυτές, τον Απρίλιο του 1970 η Κίνα έγινε η πέμπτη χώρα που έβαλε δορυφόρο σε τροχιά (μετά τη Σοβιετική Ένωση, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και την Ιαπωνία). Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Κίνα εκτόξευε δορυφόρους σε τακτική βάση και πρόσφερε τις εγκαταστάσεις της σε άλλες χώρες. Το 2003, έγινε η τρίτη χώρα που έστειλε άνθρωπο στο διάστημα σε αυτό που η China Daily ονόμασε «The Great Leap Skyward».

Στη συνέχεια, το 2007 η Κίνα κατέστρεψε σκόπιμα έναν από τους δικούς της μετεωρολογικούς δορυφόρους σε μια δοκιμή ενός διαστημικού πυραύλου γνωστού ως όχημα κινητικής θανάτωσης (KKV). Άλλες χώρες τρομοκρατήθηκαν από την αφθονία των διαστημικών απορριμμάτων που προέκυψε, αλλά εντυπωσιάστηκαν – και ανησύχησαν – με το εντυπωσιακό κατόρθωμα των Κινέζων. Ταξιδεύοντας με περίπου 29.000 χλμ την ώρα, σε μόλις ένα δευτερόλεπτο πριν την πρόσκρουση, το KKV έκανε τρεις αστραπιαίες ρυθμίσεις στην τροχιά του για να χτυπήσει κατακέφαλα τον δορυφόρο μήκους 2 μέτρων.

Αν και Κινέζοι αξιωματούχοι αρνήθηκαν ότι η δοκιμή ήταν μέρος ενός διαστημικού αγώνα εξοπλισμών, υπήρξαν ισχυρισμοί ότι το Πεκίνο προωθεί την έρευνα σε επίγεια όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας που έχουν σχεδιαστεί για να χτυπήσουν εχθρικούς στόχους στο διάστημα. Υπάρχουν επίσης αναφορές για θολωτά κτίρια με συρομενες στέγες σε απομακρυσμένα μέρη της Κίνας που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν έτσι ώστε να στοχεύσουν δορυφόρους από το έδαφος.

Τις πρώτες δεκαετίες, το διαστημικό πρόγραμμα της Κίνας επικεντρωνόταν κυρίως στις στρατιωτικές της φιλοδοξίες, εκτός από τη χρήση δορυφόρων για την παρακολούθηση του καιρού και – καθώς η χώρα άρχισε την εκβιομηχάνιση – για να αποφασίζει πού θα τοποθετήσει δρόμους και σιδηροδρόμους. Σε αυτόν τον αιώνα, ωστόσο, το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί το διάστημα σαν ένα τρόπο εδραίωσης της Κίνας ως στρατιωτικού, τεχνολογικού και οικονομικού ηγέτη.

Στις αρχες του 2022, το Πεκίνο δημοσίευσε το διαστημικό του πρόγραμμα «Προοπτική», ξεκινώντας με μια φράση του Προέδρου Xi: «Η εξερεύνηση του απέραντου σύμπαντος, η ανάπτυξη της διαστημικής βιομηχανίας και η προωθηση της Κίνας σε διαστημική δύναμη είναι το αιώνιο όνειρό μας». Υπάρχουν σχέδια για επανδρωμένα διαστημόπλοια επόμενης γενιάς, προσγείωση ανθρωπου στη Σελήνη, διεθνή ερευνητικό σταθμό στη Σεληνη, ανίχνευση αστεροειδών και εξερεύνηση στο βαθύ διάστημα.

Το όραμα της αποστολής της Κίνας είναι η «ελεύθερη πρόσβαση και αποτελεσματική χρήση και διαχείριση του χώρου». Τα μέρη της «ελεύθερης πρόσβασης» και της «αποτελεσματικής διαχείρισης» είναι μια προειδοποιητική βολή προς τους  Αμερικανούς και οποιονδηποτε προσπαθεί να αρνηθεί στην Κίνα τη θέση της στους ουρανούς. Το 2019, ο επικεφαλής του Προγράμματος Εξερεύνησης Σελήνης της Κίνας, Ye Peijian, δήλωσε: «Αν δεν πάμε εκεί τώρα, παρόλο που είμαστε ικανοί να το κάνουμε, τότε θα κατηγορηθούμε από τους απογόνους μας. Εάν πάνε άλλοι εκεί, τότε θα κανουν κατάληψη και δεν θα μπορούμε να πάμε – ακόμα κι αν το θέλουμε. Αυτός είναι επαρκής λόγος».

Σε έγγραφο προς τον ΟΗΕ εκφράζεται ρητά η έκκληση προς τα Ηνωμένα Έθνη να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο «στη διαχείριση των υποθέσεων του απώτερου διαστήματος». Επισημαίνεται ότι από το 2016 η Κίνα έχει υπογράψει διαστημικές συμφωνίες ή μνημόνια συνεννόησης με 19 χώρες και περιοχές και τέσσερις διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων του Πακιστάν, της Σαουδικής Αραβίας, της Αργεντινής, της Νότιας Αφρικής και της Ταϊλάνδης. Δίνει έμφαση στη συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, τη Σουηδία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Διατυμπανίζει ότι παρέσχε την δυνατότητα εκτόξευσης δορυφόρων σε μια σειρά χωρών και άνοιξε τις εγκαταστάσεις της σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως το Λάος και η Μιανμάρ.

Όλα αυτά είναι αντίθετα σε αυτό που το Πεκίνο θεωρεί ως προσπάθεια των ΗΠΑ να κυριαρχήσουν στη διακυβέρνηση του διαστήματος. Τα τελευταία 40 χρόνια, έγιναν προσπάθειες για συνεργασία με την Αμερική. Στις αρχές του 1984, ο Πρόεδρος Reagan πρόσφερε μια θέση στο διαστημικό λεωφορείο των ΗΠΑ σε έναν ταϊκοναύτη. Το 1986, μια ομάδα Κινέζων επιστημόνων επρόκειτο να επισκεφθεί το κέντρο επανδρωμένων διαστημικών σκαφών του Χιούστον ως μέρος των προετοιμασιών, αλλά η επίσκεψη ακυρώθηκε μετά την έκρηξη του διαστημικού λεωφορείου Challenger.

Το 2011, το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών ενέκρινε την τροποποίηση Wolf, η οποία περιορίζει την δυνατότητα της NASA να συνεργάζεται με κινεζικούς οργανισμούς και επιστήμονες. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα έχει μείνει έξω από τις Συμφωνίες του προγράμματος  Άρτεμις, μιας μη δεσμευτικής συνθήκης που επιδιώκει να διέπει την ειρηνική εξερεύνηση του διαστήματος. Το σκεπτικό του Ρεπουμπλικανου μέλους του Κογκρέσου  Frank Wolf ήταν ότι η σχέση μεταξύ της εξερεύνησης του διαστήματος, της τεχνολογικής προόδου και του στρατού της Κίνας ήταν τέτοια που οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να διακινδυνεύσουν τη συνεργασία με τον ενισχυομενο αντίπαλό τους. Συγκεκριμένα, η ανησυχία αφορούσε την πιθανότητα κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας από υπολογιστές της NASA και την κοινή έρευνα ΗΠΑ – Κίνας, την οποία το Πεκίνο εφάρμοζε σε ευαίσθητες στρατιωτικές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των βαλλιστικών πυραύλων.

Είναι γνωστό ότι οι Κινέζοι χάκερ έχουν εισέλθει σε συστήματα υπολογιστών στο Υπουργείο Άμυνας, στο γραφείο του Υπουργού Άμυνας, στο Ναυτικό Πολεμικό Κολέγιο των ΗΠΑ, στο Πεντάγωνο, σε ένα εργαστήριο πυρηνικών όπλων και στον Λευκό Οίκο. Έχει επίσης αποκαλυφθεί πιο παραδοσιακή δραστηριότητα κατασκοπείας. Το 2008, ο Shu Quan-sheng,  Αμερικανός φυσικός που ζει στη Βιρτζίνια, καταδικάστηκε επειδή μετέφερε πληροφορίες σχετικά με τις δεξαμενές υγρού υδρογόνου ενός αμερικανικού πυραύλου, στο Πεκίνο. Το 2010, ο Dongfan Chung, πρώην μηχανικός της Boeing, καταδικάστηκε επειδή έδωσε στην Κίνα περισσότερες από 300.000 σελίδες ευαίσθητων πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων για το διαστημικό λεωφορείο των ΗΠΑ.

Η Κίνα αντέδρασε στον αποκλεισμό κατασκευάζοντας έναν αντίπαλο για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), δημιουργώντας στρατηγικές επιστημονικές σχέσεις με πολλές χώρες και χτίζοντας μια εγχώρια διαστημική βιομηχανία που μοιάζει τουλάχιστον τόσο προχωρημενη όσο αυτή των ΗΠΑ – όλα χωρίς συνεισφορά ή παρακολούθηση από τους Αμερικανούς.

Το 2014, η Κίνα ολοκλήρωσε το νέο, παράκτιο διαστημικό λιμάνι της στο Wenchang, ειδικά για τους πυραύλους Changzheng μεγαλύτερης διαμέτρου, οι οποίοι εκτοξεύονται πάνω από το νερό. Το 2016, δύο ταϊκοναύτες πέρασαν ένα μήνα στον διαστημικό σταθμό Tiangong 2, αφού το σκάφος τους έδεσε επιτυχώς. Το 2019, η Κίνα άνοιξε νέους δρόμους όταν το άνευ πληρώματος Chang’e 4 έγινε το πρώτο διαστημόπλοιο που προσγειώθηκε στην μακρινή πλευρά του φεγγαριού και το 2020 ο τελευταίος δορυφόρος BeiDou τέθηκε σε λειτουργία, ολοκληρώνοντας ένα δίκτυο πλοήγησης για να αμφισβητήσει το αμερικανικό Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού (GPS).

Ίσως το μεγαλύτερο ορόσημο την τελευταία δεκαετία ήταν η περιφορά, η προσγείωση και στη συνέχεια η ανάπτυξη ενός ρόβερ στον Άρη. Η αποστολή Tianwen-1 έφτασε στον πλανήτη τον Φεβρουάριο του 2021 και πέρασε τρεις μήνες ψάχνοντας για την κατάλληλη τοποθεσία για να προσγειωθεί. Στις 14 Μαΐου, το αεροσκάφος άφησε το όχημα σε τροχιά και έκανε μια ομαλή προσγείωση. Το ρόβερ Zhurong (Θεός της Φωτιάς) κυκλοφόρησε στη συνέχεια στο έδαφος του Άρη για να πραγματοποιήσει γεωλογικές έρευνες, να αναζητήσει νερό και να εκπέμψει πίσω ήχο και εικονα.

Όλα αυτά αποτελούν πηγή μεγάλης υπερηφάνειας στην Κίνα και είναι συνυφασμένα με τη μυθολογία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Οι πύραυλοι Changzheng (Long March) της Κίνας πήραν το όνομά τους από μια διάσημη στρατιωτική υποχώρηση κατά τη διάρκεια του κινεζικού εμφυλίου πολέμου το 1934-5, όταν ο Κόκκινος Στρατός κάλυψε 9.000 χιλιόμετρα σε ανώμαλο έδαφος. Βοήθησε τον Μάο να έρθει στην εξουσία και να νικήσει τις αντικομμουνιστικές δυνάμεις. Είναι μέρος των θεμελιωδών μύθων του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος και χρησιμοποιείται συχνά ως παράδειγμα ηρωικής θυσίας για την επίτευξη μεγαλείου. Η χρήση του όρου για τους πυραύλους που ωθούν την Κίνα στο μεγαλείο στο διάστημα, είναι βαθιά συμβολική.

Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα έχει αμβλύνει την δημόσια προπαγάνδα για την ανωτερότητα του κομμουνισμού και αντ’ αυτού έχει ενστερνιστεί στοιχεία εθνικισμού και μύθου από μια παλαιότερη ιστορική συλλογική μνήμη. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην ονομασία των διαστημικών αποστολών και εξοπλισμού. Το διαστημικό σκάφος που περιστράφηκε γύρω από τη Σελήνη το 2007 ονομάστηκε Chang’e 1 από μια όμορφη νεράιδα που – στην κινεζική λαογραφία – έκλεψε το ελιξίριο της αθανασίας από τον σύζυγό της, το ήπιε, πέταξε στο φεγγάρι και έγινε ουράνια θεά. Εν τω μεταξύ, στον Διαστημικό Σταθμό Tiangong, οι ταϊκοναύτες, που ταξιδεύουν σε αυτόν με μια κάψουλα Shenzhou («Θείο Σκάφος»), βρίσκονται στο «Ουράνιο Παλάτι», που πήρε το όνομά του από την κατοικία του Ουράνιου Κυβερνήτη που κατέχει την ανώτατη εξουσία πάνω στο σύμπαν στην κινεζική μυθολογία.

Η λέξη «taikonaut» είναι μια σύζευξη μανδαρινικών και ελληνικών, από το taikong, που σημαίνει «κόσμος» και το naut, στα ελληνικά για τον «ναύτη». Αυτά τα ονόματα είναι σημαντικά. Σηματοδοτούν στον κόσμο ότι το διάστημα δεν είναι μόνο ο τομέας των Αμερικανών και των Ευρωπαίων και ότι για κάθε Άρτεμις υπάρχει ένα Chang’e.

Το 1995, ένας κινεζικός πύραυλος εξερράγη μετά την απογείωση και σκότωσε τουλάχιστον έξι ανθρώπους στο έδαφος. Οι ακριβείς λεπτομέρειες του τι συνέβη είναι ακόμη άγνωστες – μια υπενθύμιση ότι η Κίνα παραμένει από πολλές απόψεις μια κλειστή κοινωνία. Παρά αυτή την κληρονομιά της μυστικότητας, ωστόσο, είναι πλέον γνωστό ότι οι δυνατότητες εκτόξευσης της χώρας επεκτείνονται. Η Κινεζική Εθνική Διαστημική Διοίκηση (CSNA) έχει τώρα αρκετές τοποθεσίες εκτόξευσης σε ολόκληρη τη χώρα, από την εγκατάσταση Taiyuan στην έρημο Γκόμπι, η οποία εκτοξεύει μερικούς από τους μετεωρολογικούς δορυφόρους της Κίνας αλλά αποτελεί επίσης μέρος του διηπειρωτικού συστήματος βαλλιστικών πυραύλων της, έως το Κέντρο Εκτόξευσης Δορυφόρου Xichang στην επαρχία Σιτσουάν και στην πιο σύγχρονη τοποθεσία διαστημικής εκτόξευσης Wenchang στο νησί Χαϊνάν στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά ταϊκοναυτών στον κινεζικό διαστημικό σταθμό και για μεγαλύτερες αποστολές χωρίς πλήρωμα.

Μια νέα εγκατάσταση εκτόξευσης ολοκληρώνεται στο ανατολικό λιμάνι της πόλης Ningbo, περίπου δυόμισι ώρες οδικώς από τη Σαγκάη. Μέσα σε λίγα χρόνια, αναμένεται να εκτοξεύει 100 εμπορικούς πυραύλους ετησίως σε αυτό που ονομάζεται  «ταχέως επαναλαμβανόμενες» εκτοξεύσεις. Όπως το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ, το Ningbo βρίσκεται στην ακτή, που σημαίνει ότι οι πύραυλοι δεν χρειάζεται να πετούν πάνω από τη στεριά και έχει ένα ευνοϊκό γεωγραφικό πλάτος για γρήγορη έξοδο από την ατμόσφαιρα.
Τοπικοί αξιωματούχοι θέλουν το Ningbo να είναι γνωστό ως η Διαστημική Πόλη της Κίνας. Απέχει μόλις λίγα μίλια από ένα σύμπλεγμα βιομηχανιών εμπορικής εκτόξευσης κοντά στις εκβολές του ποταμού Yangtze, με πρόσβαση σε ένα τεράστιο λιμάνι και σε άλλες βιομηχανίες με επίκεντρο το διάστημα, στη Σαγκάη. Η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία της χώρας, η Geely, έχει την έδρα της εκεί και επενδύει σε μεγάλο βαθμό σε δορυφορικό σχεδιασμό και βιομηχανίες που σχετίζονται με την αεροδιαστημική. Το 2022, χρησιμοποίησε την εγκατάσταση Xichang για να εκτοξεύσει εννέα δικούς της δορυφόρους σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη ως το πρώτο στάδιο ενός δικτύου για την παροχή ακριβέστερης πλοήγησης σε αυτόνομα οχήματα.

Όλα αυτά αποτελούν μέρος της αναπτυσσόμενης εμπορικής διαστημικής βιομηχανίας στην Κίνα. Παραμένει πίσω από τις ΗΠΑ όσον αφορά την ιδιωτική χρηματοδότηση, αλλά οι εταιρείες είναι πρόθυμες να επενδύσουν, ειδικά στην εκτόξευση δορυφόρων πριν η χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη καταστεί πλήρης. Το ΚΚΚ άρχισε να ενθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις το 2014, αλλά όπως συμβαίνει με όλες τις κινεζικές επιχειρήσεις, ο δεσμός με το κράτος είναι ισχυρότερος από ό,τι στις περισσότερες χώρες. Υπάρχουν τώρα περισσότερες από 100 ιδιωτικές εταιρείες που σχετίζονται με το διάστημα στην Κίνα, αλλά πολλές είναι spinoff από τον κυβερνητικό τομέα. Για παράδειγμα, ο κατασκευαστής πυραύλων ExPace, που εδρεύει στο συγκρότημα Διαστημικής Βιομηχανίας της Γουχάν, είναι θυγατρική της κρατικής εταιρείας China Aerospace Science and Industry Corporation.

Άλλοι έχουν μεγαλύτερη απόσταση από το κράτος: η i-Space, για παράδειγμα, ήταν η πρώτη ιδιωτική κινεζική εταιρεία που έβαλε δορυφόρο σε τροχιά όταν εκτόξευσε τον πύραυλο Hyperbola-1 το 2019. Ωστόσο, ακολούθησαν δύο αποτυχίες το 2021. Άλλες έχουν επίσης βιώσει σοβαρές αναποδιές. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, η κυβέρνηση επιτρέπει σιγά-σιγά τη μεταφορά κρατικής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, που είχε περιοριστεί στο παρελθόν, στον τομέα ως μέρος μιας εθνικής στρατηγικής πολιτικο – στρατιωτικής συγχώνευσης. Αυτό συνδέει το κράτος, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα κορυφαία ερευνητικά πανεπιστήμια της χώρας σε ομάδες τεχνολογικής αριστείας με πιο επίσημο τρόπο από ό,τι στις ΗΠΑ. Σε μια πολύ ανταγωνιστική αγορά, ορισμένες από τις νέες εταιρείες είναι βέβαιο ότι θα αποτύχουν, αλλά αυτό που είναι εξίσου σίγουρο είναι ότι ορισμένες θα προχωρήσουν για να γίνουν ισχυροί εθνικοί, και πιθανότατα παγκόσμιοι, παίκτες.

Σε όλα αυτά, η Κίνα θα βοηθηθεί από ένα τεράστιο εργατικό δυναμικό. Μακροπρόθεσμα δημογραφικά προβλήματα διαφαίνονται, αλλά προς το παρόν η χώρα μπορεί ακόμα να συγκεντρώσει τεράστιους αριθμούς επιστημόνων και μηχανικών – μόνο το Αεροναυτικό Ινστιτούτο του Πεκίνου έχει 23.000 φοιτητές. Κάθε χρόνο αυτού του αιώνα, η Κίνα αύξησε τον αριθμό των μηχανικών που αποφοιτούν, ενώ στις ΗΠΑ σημειώνεται μείωση από έτος σε έτος.

Στο εγγύς μέλλον, το Πεκίνο σκοπεύει να αναπτύξει περαιτέρω το δορυφορικό σύστημα πλοήγησης BeiDou, έχοντας δει την ώθηση 1,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που έχει δώσει το GPS στην οικονομία των ΗΠΑ από τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Oι Αμερικανοί αγρότες το χρησιμοποιούν για να σχεδιάσουν την καλύτερη χρήση της γης τους, οι υπηρεσίες παράδοσης κατευθύνονται πιο αποτελεσματικά στις πόλεις, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μπορούν να επισημάνουν χρονικές συναλλαγές και οι πλοιοκτήτες μπορούν να παρακολουθούν τους στόλους τους. Η κρυπτογραφημένη στρατιωτική εφαρμογή του BeiDou είναι πιο ακριβής από την πολιτική έκδοση και θα χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση των κινήσεων του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού και των ενόπλων δυνάμεων άλλων χωρών.

Η Κίνα σκοπεύει επίσης να εκτοξεύσει τουλάχιστον 1.000 δορυφόρους την επόμενη δεκαετία. Θα προσφέρει όλο και περισσότερο τις υπηρεσίες της σε αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν την πολυτέλεια να εκτοξεύουν πυραύλους ή να κατασκευάζουν δικούς τους δορυφόρους. Αυτό θα χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των διμερών δεσμών, σε μια προσπάθεια να απομακρυνθούν αυτα τα κράτη από την επιρροή των ΗΠΑ. Οι δορυφόροι που χρησιμοποιούνται για επιστημονικές ανακαλύψεις είναι πιθανό να έχουν κάποιους αξιοσημείωτους θριάμβους για να ανταγωνιστούν εκείνους του τηλεσκοπίου Hard X-Ray Modulation Telescope, του πρώτου δορυφόρου αστρονομίας ακτίνων Χ της Κίνας, που παρατηρεί μαύρες τρύπες και έχει ανακαλύψει το ισχυρότερο μαγνητικό πεδίο στο σύμπαν.

Οι υψηλότεροι στόχοι περιλαμβάνουν την προσγείωση σε αστεροειδείς, για την εξόρυξή τους. Μερικοί από αυτούς τους βράχους έχουν πλάτος δεκάδων χιλιομέτρων και περιέχουν μέταλλα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων που απαιτούνται για την τεχνολογία του 21ου αιώνα. Μία από τις πολλές εταιρείες startup της Κίνας, η Origin Space, έχει ήδη εκτοξεύσει ένα πρωτότυπο ρομπότ για να συλλαμβάνει και να καταστρέφει διαστημικά συντρίμμια και σκοπεύει να το αναπτύξει ώστε να μπορεί να εξορύσσει αστεροειδείς.

Υπάρχει επίσης ο στόχος της αποστολής ενός άλλου ανιχνευτή στον Άρη. Το να φτάσουμε εκεί είναι αρκετά δύσκολο, αλλά η Κίνα, μαζί με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, εργάζονται σε σχέδια για να εξορύξουν δείγματα εδάφους και πετρωμάτων και να τα επαναφέρουν στη Γη. Η ιδέα είναι να στείλουν τελικά ανιχνευτές στον Δία και τον Κρόνο.

Ίσως το έργο με τη μεγαλύτερη πολιτική σημασία είναι οι προσεληνωσεις της Κίνας στο φεγγάρι. Το 2021, η Κίνα και η Ρωσία υπέγραψαν ένα μνημόνιο συμφωνίας για την κατασκευή από κοινού μια βάσης στη Σελήνη που θα ονομάζεται Διεθνής Σεληνιακός Σταθμός Έρευνας (ILRS). Προβλέπει τρεις φάσεις: πρώτον, αναγνωριστικές πτήσεις έως το 2026, συμπεριλαμβανομένων τριών αποστολών με πλήρωμα. Μετά, προσγείωση στη Σελήνη  και τελικά μια «επιστροφή». Προορισμός είναι ο νότιος πόλος επειδή οι παγωμένοι κρατήρες του είναι πιθανή πηγή νερού και (κατ επέκταση) ενέργειας.

Όταν η Κίνα προσελήνωσε ένα μη επανδρωμένο σκάφος στην πιο μακρινή πλευρά της Σελήνης  το 2019, τοποθέτησε την κινεζική σημαία στο έδαφος και άρχισε να σκάβει τους  βράχους σε μια περιοχή που εξετάζει το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει ως βάση. Ορισμένες αναφορές υποδηλώνουν ότι η Κίνα θέλει μια μόνιμη παρουσία στη Σελήνη ως το 2028, αλλά αυτό φαίνεται πέρα ​​από φιλόδοξο. Το 2030 είναι πιο ρεαλιστικό -και εξίσου εντυπωσιακό.

Η πρώτη δομή που θα κατασκευαστεί θα επιτρέψει εξόρυξη προκειμένου να εξάγει πόρους που θα επιτρέψουν στη βάση να αναπτυχθεί – κεντρικό στοιχείο σε αυτό είναι το νερό, εξ ου και ο νότιος πόλος. Η Μόσχα και το Πεκίνο λένε ότι σκοπεύουν να ανοίξουν πλήρως η βάση μέχρι το 2035. Συγκριτικά, το πρόγραμμα Artemis υπό την ηγεσία των ΗΠΑ είναι πιο ασαφές σχετικά με το χρονοδιάγραμμά του.

Η οικοδόμηση μιας βάσης στη Σεληνη θα εξιτάρει τη φαντασία μιας γενιάς με τον τρόπο που έκαναν οι προσεληνωσεις το 1969. Απόρροια αυτου θα είναι ο θαυμασμός της τεχνολογικής ευφυΐας και εξίσου σημαντικό, της αποφασιστικότητας του κράτους ή των κρατών που θα το κάνουν πρώτοι. Δεν πρόκειται απλώς για «τοποθέτηση  σημαίας»: Είναι για την κατάληψη των «υψηλών συνόρων» τόσο για στρατιωτικό όσο και για εμπορικό πλεονέκτημα. Το βραβείο είναι τα πιθανά πλούτη της σελήνης και η ικανότητα να χρησιμοποιείται ως βαρυτικό σημείο για την ανάπτυξη στρατιωτικών δορυφόρων που θα ήταν δύσκολο να ανιχνευθούν από τους ανταγωνιστές.

Περαιτέρω απαιτήσεις κυριότητας τύπου «γεωγραφίας του διαστήματος», θα γίνουν κατα τη διάρκεια της δεκαετίας. Η Κίνα είναι ήδη η μόνη χώρα που λειτουργεί τον αποκλειστικά δικό της διαστημικό σταθμό, το Tiangong 3.Το Tiangong δεν είναι στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όπως θα ηταν μια βάση στην Σελήνη, αλλά σε αστρο – πολιτικούς όρους, για την Κίνα, το να κατέχει τον μόνο αποκλειστικά δικό της διαστημικό σταθμό, αποτελεί μια σημαντική δηλωση. Ο ISIS αποτελεί «πρόγραμμα συνεργασίας» της Ρωσίας, χωρών της ΕΕ, Ιαπωνίας, ΗΠΑ, Καναδά.

Το Tiangong ανήκει στην και λειτουργεί αποκλειστικά από την Κίνα και αναμένεται να είναι σε λειτουργία έως το 2037, περίπου. Οι εκδόσεις 1 και 2, που κατασκευάστηκαν μεταξύ 2011 και 2016, ήταν δοκιμαστικές. Η τρίτη, η οποία είναι σχεδόν τρεις φορές βαρύτερη και πολύ μεγαλύτερη – αν και έχει μόνο τρεις μονάδες, ενώ ο ISS έχει 16. Επί του σκάφους, οι ταϊκοναύτες ερευνούν διαστημική ιατρική, βιοτεχνολογία, εσωτερική καύση σε συνθήκες μικροβαρύτητας, φυσική υγρών, τρισδιάστατη εκτύπωση, ρομποτική, κατευθυνόμενες ενεργειακές δέσμες και τεχνητή νοημοσύνη.

Καθώς ο ISS πλησιάζει στον παροπλισμό, το αργότερο μέχρι το 2030, ένα μικρό παράθυρο μπορεί να ανοίξει για την Κίνα. Το πρόγραμμα Artemis περιλαμβάνει το Lunar Gateway – έναν μικρό σταθμό που περιστρέφεται γύρω από τη Σεληνη και λειτουργεί ως κόμβος για να επιτρέψει σε διαστημόπλοια, πληρώματα, μονάδες προσγείωσης και ρόβερ να ανεφοδιάζονται κατά τη διάρκεια συχνών ταξιδιών. Ωστόσο, τυχόν σοβαρές καθυστερήσεις στην κατασκευή του Gateway θα αφήσουν το Tiangong ως τον μόνο σταθμό  ανοιχτό για τους επισκέπτες, και αυτό θα είναι μια απόδειξη της φιλοξενίας, του πνεύματος συνεργασίας και της ηγεσίας της Κίνας. Το Πεκίνο έχει ήδη δηλώσει ότι ελπίζει να φιλοξενήσει επισκέψεις διεθνών αστροναυτών και θέλει να συνεργαστεί «με όλες τις χώρες του κόσμου που είναι αφοσιωμένες στην ειρηνική χρήση του διαστήματος».

Η Κίνα και οι ΗΠΑ φαίνονται προορισμένες να περάσουν την επόμενη δεκαετία ως επί το πλείστον απομονωμένες η μία από την άλλη όσον αφορά την επιστήμη και τη μηχανική υψηλής τεχνολογίας – δύο τομείς που είναι κρίσιμοι για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στη Γη και σε αυτό το πιο εχθρικό περιβάλλον, το διάστημα. Η συνεργασία είναι δυνατή. Η αντικατάσταση της τροποποίησης Wolf θα βοηθούσε. Ακόμη και όταν αυτό έχει διευθετηθεί, επειδή η τροπολογία αφορά συγκεκριμένα τη NASA, τα Υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών των ΗΠΑ, έχουν χώρο να διερευνήσουν διμερείς δρόμους αμοιβαίου οφέλους.

Η άμβλυνση των διαφορών  μεταξύ των Αμερικανών και των Σοβιετικών, βοηθήθηκε από  την «χειραψία του Σογιούζ/Απόλλων στο διάστημα». Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ στον ISS ήταν μια γέφυρα πάνω στην οποία έπρεπε τουλάχιστον να προσπαθήσουν να οικοδομήσουν μια καλύτερη σχέση. Η επιστροφή στο φεγγάρι προσφέρει παρόμοια ευκαιρία για τις ΗΠΑ και την Κίνα. Αλλά το αν οποιαδήποτε πλευρά είναι σε θέση ή επιθυμεί να κάνει αυτό το άλμα στο διάστημα μπορεί να εξαρτηθεί από τη σχέση τους στη Γη.
 

Πηγή: Wired
 

σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης