Η κρίση στη Μονή του Σινά, η οποία έχει ιστορική και θρησκευτική σημασία, είναι αποτέλεσμα αρκετών παραγόντων, που σχετίζονται με τις πολιτικές και θρησκευτικές αντιπαραθέσεις, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ορισμένοι από τους κύριους παράγοντες που κρύβονται πίσω από την κρίση αυτή σχετίζονται με :
1. Πολιτική Αστάθεια στην Αίγυπτο: Η περιοχή του Σινά είναι στρατηγικής σημασίας και η πολιτική αστάθεια στην Αίγυπτο μετά την Αραβική Άνοιξη το 2011 έχει επηρεάσει άμεσα την περιοχή. Η παρουσία εξτρεμιστικών ομάδων, όπως το ISIS, έχει προκαλέσει συγκρούσεις και δυσκολίες στην προστασία των θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων, όπως η Μονή του Σινά.
2. Εθνοθρησκευτική Τάση: Η Μονή του Σινά ανήκει στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία και βρίσκεται σε μια περιοχή όπου οι μουσουλμάνοι και οι χριστιανοί, αν και συνυπάρχουν για αιώνες, συχνά αντιμετωπίζουν εντάσεις λόγω θρησκευτικών διαφορών και εξωτερικών πιέσεων.
3. Διεθνείς Παράγοντες: Η Μονή του Σινά είναι επίσης ένα σύμβολο για πολλές θρησκευτικές ομάδες σε διεθνές επίπεδο, και η προστασία της έχει γίνει αντικείμενο ενδιαφέροντος και από πολιτικά κέντρα εξουσίας, καθώς και από θρησκευτικές οργανώσεις. Κάποιες φορές, τα συμφέροντα αυτών των εξωτερικών παραγόντων μπορεί να επηρεάσουν τις εσωτερικές ισορροπίες στην περιοχή.
4. Πολιτιστική και Θρησκευτική Κληρονομιά: Η Μονή του Σινά είναι από τις παλαιότερες και πιο σημαντικές χριστιανικές μονές στον κόσμο, και η διατήρηση της ακεραιότητάς της είναι μια σταθερή πηγή ανησυχίας για τη διεθνή κοινότητα. Η κρίση μπορεί να ενταθεί από τον φόβο για απώλεια της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η κρίση της Μονής του Σινά (ή Μονή Αγίας Αικατερίνης) συνδέεται με τη σύγκρουση μεταξύ των θρησκευτικών και πολιτικών συμφερόντων στην περιοχή του Αγίου Όρους και της Βόρειας Ελλάδας, ενώ εμπλέκονται σε αυτήν και Μητροπόλεις που ανήκουν στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
1. Μονές του Αγίου Όρους:
Στην κρίση αυτή εμπλέκονται κυρίως οι Μονές του Αγίου Όρους που σχετίζονται με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και την διαχείριση των εκκλησιαστικών υποθέσεων στη Σινά. Μερικές από τις πιο σημαντικές Μονές του Αγίου Όρους που συμμετέχουν ή είναι επηρεασμένες από αυτή την κρίση είναι:
- Η Μονή Χιλανδαρίου (Η μοναστική κοινότητα του Αγίου Όρους, που ανήκει στο Πατριαρχείο Σερβίας, έχει εκκλησιαστικές σχέσεις με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων).
- Η Μονή Βατοπαιδίου (Πολύ ισχυρή και με μεγάλη επιρροή στις εκκλησιαστικές πολιτικές του Αγίου Όρους).
- Η Μονή Σταυρονικήτα (Εμπλέκεται επίσης σε ζητήματα διοικητικής φύσης μεταξύ Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και Οικουμενικού Πατριαρχείου).
2. Μητροπόλεις της Βορείου Ελλάδος:
Στις Μητροπόλεις της Βορείου Ελλάδος που ενδέχεται να εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην κρίση της Μονής του Σινά περιλαμβάνονται:
- Μητρόπολη Θεσσαλονίκης: Η μεγαλύτερη και πιο σημαντική Μητρόπολη στη Βόρεια Ελλάδα, η οποία έχει εκκλησιαστική και πολιτική επιρροή στις υπόλοιπες περιοχές.
- Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης: Εμπλέκεται και αυτή λόγω των σχέσεων με την εκκλησιαστική τάξη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
- Μητρόπολη Δράμας: Με ισχυρές παραδόσεις και πολιτιστικές σχέσεις με το Άγιον Όρος, έχει ενδιαφέρον στις εκκλησιαστικές διεργασίες.
- Μητρόπολη Καστοριάς: Συνδέεται με τις πολιτικές και εκκλησιαστικές συμμαχίες που υπάρχουν στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας.
Η διαμάχη της Μονής του Σινά, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της διαχείρισης των μοναστηριακών περιουσιών, της εκκλησιαστικής εξουσίας και των σχέσεων με τα Πατριαρχεία, ενδέχεται να έχει συνέπειες για τις Μητροπόλεις αυτές και τις σχέσεις τους με τα λοιπά εκκλησιαστικά κέντρα στην περιοχή.
Βασικοί παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάζουν την κρίση:
Διαμάχες εξουσίας: Η σύγκρουση αφορά τις σχέσεις του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων με άλλες εκκλησιαστικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Μητροπόλεων της Ελλάδας.
Εκκλησιαστική διαχείριση των μοναστηριών: Ζητήματα διαχείρισης περιουσιών, εδαφών και ιστορικών κτημάτων του Σινά και του Αγίου Όρους.
Διπλωματικές σχέσεις: Οι πολιτικές και διπλωματικές σχέσεις της Ελλάδας με άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής μπορεί να επηρεάσουν τις εκκλησιαστικές σχέσεις και τις αποφάσεις για την κρίση.
Εν κατακλείδι, η κρίση της Μονής του Σινά είναι αποτέλεσμα πολλών εκκλησιαστικών, πολιτικών και ιστορικών παραμέτρων, με σημαντική εμπλοκή και του Αγίου Όρους και των Μητροπόλεων της Βορείου Ελλάδος.
Ποιοι Μοναχοί εμπλέκονται στην υπόθεση
Όπως σημειώνει η «Καθημερινή» στην ηλεκτρονική της έκδοση της 28/08/2025 «στους μοναχούς που στις αρχές Αυγούστου κινήθηκαν κατά του αρχιεπισκόπου Δαμιανού με σκοπό την καθαίρεσή του από τη θέση του ηγουμένου της μονής αποδίδεται ως κίνητρο η ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών. Ιδιαίτερα για τον ιερομόναχο Νήφωνα Καράφαλη, που θεωρείται ένας εκ των πρωτεργατών των κινήσεων αυτών, αποδίδεται ότι λειτούργησε με κίνητρο την προσωπική φιλοδοξία να είναι εκείνος που θα διαδεχθεί τον αρχιεπίσκοπο Δαμιανό.
Κομβικός ρόλος σε όσα διαδραματίστηκαν το τελευταίο διάστημα αποδίδεται και στον Ησύχιο Μοχάμεντ, τον εκ Θεσσαλονίκης προερχόμενο μοναχό που ο αρχιεπίσκοπος Δαμιανός είχε ορίσει σκευοφύλακα της μονής, ο οποίος θεωρείται ότι κινείται κυρίως στο παρασκήνιο, ενώ απορίες έχει προκαλέσει το γεγονός ότι δεν έχει ενοχληθεί από τις αιγυπτιακές Αρχές, παρά το γεγονός ότι η βίζα του έχει λήξει εδώ και εννέα μήνες, όπως αναφέρουν πηγές της μονής.
Επίσης, κομβικός ρόλος αποδίδεται στον Πάμφιλο Γιαπιτζάκη, ο οποίος, ενώ από το 2017 πήρε απολυτήριο από τη Μονή Σινά και είναι πλέον μοναχός της Μονής Μεγίστης Λαύρας, εμφανίζεται να συμμετέχει στις κινήσεις κατά του αρχιεπισκόπου Δαμιανού».
Χρονικό της ηγουμενίας του Δαμιανού Α΄ στο Σινά
· 1935 – Γέννηση του Δαμιανού (κοσμικό όνομα Δημήτριος Σαμαρτζής) στη Σάμο.
· 1950 – Σπουδάζει θεολογία και εκκλησιαστικά γράμματα. Εντάσσεται στη μοναχική ζωή του Σινά.
· 1960–1970 Διακονεί σε διάφορα καθήκοντα στη Μονή, ως μοναχός και αργότερα σε διοικητικές θέσεις.
· 1974 – Εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Σινά, Φαράν και Ραϊθώ και ταυτόχρονα ηγούμενος της Ι. Μονής Αγίας Αικατερίνης
Σύμφωνα με επιβεβαιωμένες πληροφορίες ρόλο κλειδί στην εκλογή του Δαμιανού στο αξίωμα του Ηγουμένου της Μονής διαδραμάτισε ο αδελφός του Λουκάς Σαμαρτζής, ανώτατο τότε στέλεχος των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών, τότε ΚΥΠ.
· 1974–2000 – Αναδεικνύεται σε σημαντική μορφή της Ορθοδοξίας στην περιοχή.
Το διάστημα αυτό διατηρεί στενές σχέσεις με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.
Στηρίζει τις επιστημονικές μελέτες και τις αναστηλωτικές εργασίες των χειρογράφων και των μνημείων της Μονής.
2000–2020 – Ηγείται σε μια περίοδο δύσκολη, λόγω της γενικότερης αστάθειας στην Αίγυπτο και στη Μέση Ανατολή.
Διατηρεί σχέσεις με την αιγυπτιακή πολιτεία για την ασφάλεια της Μονής. Ενισχύει τον διεθνή διάλογο γύρω από το Σινά.
2020 – Λόγω γήρατος και ασθενειών, περιορίζει τις εμφανίσεις του, αλλά παραμένει κανονικός ηγούμενος και αρχιεπίσκοπος.
Η επεισοδιακή Ηγουμενία – Από την ΕΟΚΑ Β στο Γιομ Κιπούρ.
Εντυπωσιακές πληροφορίες αναφέρει δημοσίευμα των Νέων .
Το δημοσίευμα αφορά λεπτομέρειες για την εκλογή του Δαμιανού, την ανάμιξη της ΕΟΚΑ Β και του Μακαρίου στην υπόθεση αλλά για τον ρόλο του Χρυσοστόμου, τότε απλού Μοναχού με διασυνδέσεις και με διασφαλισμένη την στήριξη από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ.
Πρόκειται για τον Χρυσόστομο Ζακύνθου, αργότερα Τιτουλάριο Μητρόπολης Δωδώνης και γενικά εξαιρετικά δραστήριο και πολιτικά ενεργό Ιεράρχη. Ο Χρυσόστομος τότε, το 1974 κονταροχτυπήθηκε με τον Δαμιανό για την Ηγουμενία της Μονής του Σινά.
Διαβάζουμε στα «ΝΕΑ»:
«Ως «ιεράρχη με μεγάλα χαρίσματα» χαρακτηρίζουν έγκριτοι εκκλησιαστικοί κύκλοι τον 91χρονο καθηγούμενο της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά και Αρχιεπίσκοπο Σινά, Φαράν και Ραϊθώ, Δαμιανό Σαμαρτζή. «Ικανότατος, εύστροφος και διοικητικά πρωτοπόρος» ως προκαθήμενος της Αυτόνομης Εκκλησίας του Όρους Σινά διαποιμένει τη Μονή και τα δεκάδες μετόχια της από την Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, έως τη Μόσχα και την Κύπρο, επί 52 συναπτά έτη, μέσα σε ένα δύσκολο περιβάλλον, γεμάτο προκλήσεις αλλά και παγίδες.
«Επί των ημερών του το Σινά είχε μέχρι και στόλο»
«Αν δεν ήταν ο “παππούς” σήμερα δεν θα υπήρχε καν Μονή στο Σινά για να ασχολούμαστε» τονίζει αγιορείτης μοναχός που μόνασε για μεγάλο διάστημα στην έρημο. «Δεν ήταν πάντα υπέργηρος… Επί των ημερών του το Σινά είχε ακόμα και πλοία που έκαναν μεταφορές εμπορευμάτων από την Καλκούτα, στην Κύπρο, μέχρι πάνω την Πόλη. Και ξέρετε κάτι; Με σημαία του Σινά! Πόσοι γνωρίζουν σήμερα ότι το Σινά είχε μέχρι και εμπορικό στόλο που εκυμαίνετο από 5 έως και 10 εμπορικά πλοία που διέσχιζαν θάλασσες και ωκεανούς;». Το παράπονο του Αγιορείτη μεγάλο για τα όσα αρνητικά ψιθυρίζονται σε Αθήνα και αλλαχού για τον άγιο Σινά, κυρίως σχετικά με το προχωρημένο της ηλικίας του. «Οι Αιγύπτιοι κάποτε τον είχαν ως ήρωα επειδή πήρε με παρρησία το μέρος τους στη διένεξη του Γιομ Κιπούρ, αλλά και αργότερα στη δεκαετία του ’90»!
Κορυφαία στιγμή για τον Αρχιεπίσκοπο Δαμιανό ήταν το 2001. Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, πριν από 24 χρόνια, ο Δαμιανός ήταν 66 ετών και ήδη 28 χρόνια προκαθήμενος της Σιναϊτικής Εκκλησίας και διοργάνωσε έναν λαμπρό εορτασμό προς τιμήν της 3.300ής επετείου του Μωσαϊκού Νόμου και της 2.000ής επετείου του Χριστιανισμού! Τους εορτασμούς τίμησαν με την παρουσία τους τόσο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος όσο και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Θεόδωρος Β’. Η παρουσία των δύο κεφαλών της Ορθοδοξίας ήταν ένδειξη τιμής και αναγνώρισης των προσπαθειών του Δαμιανού για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του Σινά. Επί δεκαετίες γινόταν πρωτοποριακό έργο με την ψηφιακή επεξεργασία αρχαίων χειρογράφων από την πλούσια μοναστηριακή βιβλιοθήκη της Αγίας Αικατερίνης.
Τα προβλήματα υγείας
Ομως πλέον, άρχισε να διανύει την 9ή δεκαετία της ζωής του. Τα τελευταία χρόνια αντιμετώπισε κατά διαστήματα διάφορα προβλήματα υγείας. Τελευταίο δημόσιο επεισόδιο το 2022, πριν από τρία χρόνια, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Ευρωσιναϊτικό Κέντρο Μελετών Τραγάνας. Ο ιεράρχης επισκέφτηκε την πόλη της Αταλάντης στην οποία μεγάλωσε με την ευκαιρία της εορτής της Αγίας Αικατερίνης, όπου μαζί με τον μητροπολίτη Φθιώτιδας, Συμεών Βολιώτη, τέλεσαν τη θεία λειτουργία.
Κάποια στιγμή ο Αρχιεπίσκοπος ανέφερε, «έχω πρόβλημα σήμερα. Δεν είμαι καλά και γι’ αυτό δεν θα πω περισσότερα». Ωστόσο μετέλαβε και στη συνέχεια μετέβη σε καρδιολόγο στο Κέντρο Υγείας Αταλάντης. Ομως ο Δαμιανός «είναι από μόνος του το Σινά», γνωρίζει και την τελευταία πέτρα της ερήμου γύρω από τη Μονή, έχει προσωπικές γνωριμίες και αλληλοκατανόηση με τους βεδουίνους που μέχρι σήμερα εστιάζοντο σε οικήματα της Μονής, των οποίων αμφισβητήθηκε η κυριότητα από αιγυπτιακής πλευράς. Διαθέτει γύρω του μια σοβαρή ομάδα συνεργατών, κληρικών και μη, οι οποίοι τον στηρίζουν στο έργο του με όλες τους τις δυνάμεις.
Οσο ταραχώδης και ενδιαφέρουσα έχει υπάρξει η αρχιεπισκoπία του Δαμιανού, εξίσου έμπλεη διπλωματικών και πολιτικών παρασκηνίων υπήρξε και η εκλογή του. Εξελέγη Αρχιεπίσκοπος στις 23 Δεκεμβρίου 1973, δύο μήνες ακριβώς μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ μεταξύ Αιγυπτίων – Ισραηλινών και έναν μήνα μετά την πτώση του δικτάτορα Παπαδοπούλου στην Αθήνα από τον αποκαλούμενο «αόρατο δικτάτορα», Ιωαννίδη, φανατικό αντι-Μακαριακό που οδήγησε Ελλάδα και Κύπρο στην τραγωδία του Ιουλίου του 1974. Αρχιεπίσκοπος τότε, ολίγων ημερών ακόμα στην Αθήνα, ο από Ιωαννίνων Σεραφείμ Τίκας (1974-1998).
Ο Μακάριος και η ανάμειξη της χουντικής ΚΥΠ
Μέσα σε αυτό το κλίμα διεξήχθησαν οι αρχαιρεσίες. Διεκδικητές δύο φιλόδοξοι αρχιμανδρίτες: ο 38χρονος Δαμιανός Σαμαρτζής και ο 34χρονος Χρυσόστομος Συνετός, μοναχός τότε στο Μετόχι του Σινά στα Γιάννενα, πρόσωπο εμπιστοσύνης του Σεραφείμ, μετέπειτα μητροπολίτης Ζακύνθου και Στροφάδων Νήσων και σήμερα, τιτουλάριος μητροπολίτης Δωδώνης και επικεφαλής της Διοικούσας Επιτροπής του Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων (θρησκευτικός τουρισμός). Στην εκλογή αναμείχθηκε μέχρι και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ενεργώντας υπέρ της υποψηφιότητας του κ. Χρυσοστόμου. Ομως μοναχός της αδελφότητας, για τον οποίο ελέγετο ότι ήταν μέλος της ΕΟΚΑ Β’, έκανε σκληρό αγώνα κατά του Χρυσοστόμου, ο οποίος και έχασε την αρχικώς διαφαινόμενη πλειοψηφία που διέθετε.
Επειτα από 52 χρόνια κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα τη μια ή την άλλη εκδοχή. Ομως τα γεγονότα, σύμπτωση ή μη, είναι συγκεκριμένα: Σαν προάγγελος της επερχόμενης εθνικής τραγωδίας της Κύπρου, ένας μοναχός που φέρεται να συνδέεται με την ΕΟΚΑ Β’, τη σκληρή χουντική έκδοση των κυπρίων αγωνιστών, αντιπολιτεύεται επιτυχώς την υποψηφιότητα του ευνοούμενου του Μακαρίου.
Αμέσως μετά την εκλογή του Δαμιανού, ο Σεβασμιώτατος πρώην Ζακύνθου με τη γνωστή παρρησία που τον διέκρινε πάντα, τάχθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό του Δαμιανού, αναφωνώντας: «Ολοι με τον Δαμιανό. Δεν θα κάνουμε αντιπολίτευση». Και πολλά χρόνια αργότερα, όταν ήταν μητροπολίτης στη Ζάκυνθο έστρεψε μεγάλη χρηματική ενίσχυση της Περιφέρειας, ύψους 2 εκατ. ευρώ, στο μετόχι της Αγίας Αικατερίνης στη Ζάκυνθο!
