Σημαντικά άλματα στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής καταγράφει η Ελλάδα, καθώς το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ» –η διαφορά μεταξύ του θεωρητικά αναμενόμενου και του πραγματικά εισπραχθέντος ΦΠΑ– υποχώρησε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Για το 2024, οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τοποθετούν το ποσοστό κάτω από το 10%, και συγκεκριμένα στο 9%, για πρώτη φορά κοντά ή και χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Σύμφωνα με τη νέα έκθεση «VAT gap in Europe Report 2025», η μείωση αυτή μεταφράζεται σε ετήσια εξοικονόμηση περίπου 2,7 δισ. ευρώ, δηλαδή πρόσθετα έσοδα για το κράτος χωρίς καμία αύξηση φορολογικών συντελεστών, αποκλειστικά μέσω της περιστολής της φοροδιαφυγής.
Τα βασικά ευρήματα της Έκθεσης 2023:
Το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 11,4%, από 12,4% το 2022 και 24% το 2019. Σε πέντε χρόνια, η μείωση φτάνει το 55%, δηλαδή 12,6 ποσοστιαίες μονάδες.
Σύγκλιση με την ΕΕ:
Οι απώλειες ΦΠΑ το 2023 πλησίασαν τον πανευρωπαϊκό μέσο όρο (9,5%), ενώ το 2019 ήταν υπερδιπλάσιες (24% έναντι 11,1%).
2024 (προκαταρκτικά στοιχεία):
Το κενό ΦΠΑ εκτιμάται στο 9%, κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο της τελευταίας διετίας. Πρόκειται για συνολική πτώση 15 ποσοστιαίων μονάδων ή σχεδόν 60% σε σχέση με το 2019.
Πρωταθλήτρια Ευρώπης στη μείωση του κενού ΦΠΑ
Με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2019–2023, η Ελλάδα καταγράφει τη μεγαλύτερη μείωση κενού ΦΠΑ μεταξύ των κρατών-μελών και των υπό ένταξη χωρών.
Χώρες με τις μεγαλύτερες μειώσεις από το 2019:
Ελλάδα: –12,7 ποσοστιαίες μονάδες (24,0% το 2019 → 11,4% το 2023)
Ουκρανία: –11 μονάδες (28,5% → 17,5% το 2021, χωρίς στοιχεία 2022–2023 λόγω πολέμου)
Τσεχία: –6,6 μονάδες (14,6% → 8,0%)
Αυστρία: –5,8 μονάδες (6,8% → 1,0%)
Ολλανδία: –4,2 μονάδες (11,2% → 7,0%)
Κροατία: –3,7 μονάδες (11,4% → 7,7%)
Σλοβενία: –3,5 μονάδες (8,4% → 4,9%)
Ουγγαρία: –3,0 μονάδες (10,4% → 7,4%)
Κύπρος: –3,0 μονάδες (6,3% → 3,3%)
Αν συνυπολογιστεί και η εκτίμηση για το 2024, η Ελλάδα μειώνει το κενό ΦΠΑ από 24% το 2019 σε 9% το 2024, επίδοση που την τοποθετεί πολύ μπροστά από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ.
2,7 δισ. ευρώ περισσότερα στα κρατικά ταμεία κάθε χρόνο
Σε απόλυτους αριθμούς:
2019: Απώλειες ΦΠΑ 4,87 δισ. ευρώ
2023: Απώλειες 2,53 δισ. ευρώ
2024: Απώλειες 2,12 δισ. ευρώ
Αυτό σημαίνει ότι:
Το 2023 εισέρρευσαν στα δημόσια ταμεία επιπλέον 2,3 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2019. Το 2024, τα ετήσια οφέλη ανέρχονται σε 2,7 δισ. ευρώ. Τα ποσά αυτά συνέβαλαν ουσιαστικά στη διεύρυνση του πρωτογενούς πλεονάσματος των τελευταίων ετών.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι τα έσοδα αυτά είναι μόνιμου και επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα, γεγονός που επιτρέπει στην Ελλάδα να τα επιστρέφει στην κοινωνία και την οικονομία μέσω αυξήσεων μισθών και μόνιμων παροχών, χωρίς να παραβιάζονται οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες που ισχύουν από το 2024.
Τι είναι και τι δεν είναι το «κενό ΦΠΑ»
Η Κομισιόν διευκρινίζει ότι το κενό ΦΠΑ δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τη φοροδιαφυγή. Περιλαμβάνει επίσης:
νόμιμες φοροαπαλλαγές,
μειωμένους συντελεστές,
εξαιρέσεις που προβλέπει η Εθνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία
Το λεγόμενο «κενό πολιτικής ΦΠΑ» στην Ελλάδα ανήλθε το 2023 στο 57,1% του θεωρητικά ιδανικού εσόδου. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη και με μηδενική φοροδιαφυγή, το Δημόσιο θα εισέπραττε περίπου τα μισά από τα δυνητικά έσοδα, λόγω μειωμένων συντελεστών και απαλλαγών.
Προοπτικές για ακόμη μεγαλύτερη μείωση το 2025–2026
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η πτωτική πορεία θα συνεχιστεί, χάρη:
στην ενίσχυση των ψηφιακών ελεγκτικών εργαλείων (διασύνδεση POS–ταμειακών, myDATA),
στην καθολική αποδοχή ηλεκτρονικών πληρωμών μέσω IRIS,
και στις νέες μειώσεις συντελεστών ΦΠΑ κατά 30% που τίθενται σε ισχύ από 1ης Ιανουαρίου σε επιπλέον 20 νησιά του Αιγαίου
Η Ελλάδα εισέρχεται έτσι σε μια νέα φάση δημοσιονομικής σταθερότητας, όπου η αύξηση των εσόδων προέρχεται όχι από υψηλότερους φόρους, αλλά από τη συστηματική μείωση της φοροδιαφυγής.
