Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, ζήτησε την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ, δηλώνοντας ότι η χώρα του αντιμετωπίζει την πιο σοβαρή κρίση από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ προβλέπει:
«Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θέλουσι συσκέπτεσθαι από κοινού οσάκις κατά την γνώμην οιουδήποτε εξ αυτών απειλείται η εδαφική ακεραιότης ή πολιτική ανεξαρτησία ή ασφάλεια ενός οιουδήποτε των Μερών».
Η έκκληση αυτή έγινε μετά το μπαράζ παραβιάσεων του πολωνικού εναέριου χώρου από ρωσικά drones.
Ανέφερε ότι η Πολωνία χρειάζεται περισσότερα από απλές εκφράσεις αλληλεγγύης και ζήτησε άμεση διαβούλευση με τους συμμάχους της Συμμαχίας για την αξιολόγηση της απειλής.
Οι πρεσβευτές των κρατών μελών του ΝΑΤΟ αναμένεται να συναντηθούν την Τετάρτη για να εξετάσουν την κατάσταση και να διαβουλευτούν για τα επόμενα βήματα, σύμφωνα με διπλωμάτες που επικαλείται το Reuters.
Αξιοσημείωτο είναι ότι το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ επιτρέπει σε οποιοδήποτε κράτος μέλος να ζητήσει διαβουλεύσεις όταν θεωρεί ότι απειλείται η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του.
Ωστόσο, οι αποφάσεις λαμβάνονται ομόφωνα και η ενεργοποίηση του άρθρου δεν σημαίνει αυτόματη δράση από τη Συμμαχία, παρά μόνο έναν μηχανισμό διαβούλευσης.
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, επικοινώνησε με τον Πολωνό πρόεδρο, Αντρέι Ντούντα, και εξέφρασε την πρόθεση της Συμμαχίας να παρακολουθήσει στενά την κατάσταση και να συνεχίσει τις διαβουλεύσεις για να διαπιστωθούν τα ακριβή γεγονότα πίσω από την έκρηξη.
Στη συνέχεια, η Πολωνία ανέφερε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της τέθηκαν σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας, καθώς η κατάσταση παραμένει τεταμένη και η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις.
Οι αποφάσεις του ΝΑΤΟ λαμβάνονται με συναίνεση, έπειτα από εκτενή διαβούλευση μεταξύ των κρατών μελών.
Η διαδικασία αυτή επιτρέπει στους Συμμάχους να ανταλλάσσουν απόψεις και να συζητούν θέματα προτού καταλήξουν σε συμφωνία και δράση.
Η συνεργασία και η αμοιβαία κατανόηση αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της λειτουργίας του ΝΑΤΟ, με το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC) να αποτελεί το κεντρικό όργανο για την πολιτική διαβούλευση.
Σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, τα κράτη μέλη μπορούν να φέρουν υπόψη του NAC οποιοδήποτε θέμα που επηρεάζει την εδαφική ακεραιότητα, την πολιτική ανεξαρτησία ή την ασφάλειά τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το Συμβούλιο συνεδριάζει για να εξετάσει τις απειλές και να αποφασίσει για την κατάλληλη αντίδραση.
Η διαβούλευση στο Συμβούλιο γίνεται σε τακτική βάση και εκτός του NAC, και επεκτείνεται σε διάφορες επιτροπές και ομάδες εργασίας του ΝΑΤΟ.
Από την ίδρυση της Συμμαχίας το 1949, το Άρθρο 4 έχει επικληθεί επτά φορές, όπως μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, καθώς και κατά τη διάρκεια άλλων κρίσεων, όπως οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Τουρκία το 2015 ή η ένταση στην Ουκρανία το 2014.
Κάθε φορά, η διαδικασία διαβούλευσης έφερε τη Συμμαχία πιο κοντά σε κοινές αποφάσεις και μέτρα υποστήριξης.
Από τη δημιουργία του ΝΑΤΟ, η διαβούλευση και η συναίνεση αποτέλεσαν τον πυρήνα των διαδικασιών του.
Ενώ η ανάγκη για συντονισμένη δράση ήταν ξεκάθαρη από την αρχή, η αναβάθμιση και η εμβάθυνση των διαβουλεύσεων υπήρξε μια εξελικτική διαδικασία.
Από το 1949 έως το 1956, δημιουργήθηκαν οι πρώτοι μηχανισμοί διαβούλευσης, ενώ από το 1956 και μετά, οι πολιτικές πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ διευρύνθηκαν για να περιλάβουν συνεργασίες σε εξωτερικές πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές δράσεις.
