Η δημιουργικότητα είναι από τα πιο σημαντικά «εργαλεία» που μπορεί να έχει κανείς στη ζωή του. Είναι μια θεμελιώδης ανθρώπινη ικανότητα. Το να είσαι δημιουργικός σημαίνει να τολμάς να βγεις έξω από τα συνηθισμένα, να δοκιμάσεις κάτι διαφορετικό, να φέρεις στον κόσμο μια καινούρια ιδέα. Και ναι, αυτό συχνά φέρνει αντιδράσεις – οι άλλοι μπορεί να σε επικρίνουν, γιατί κάνεις κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Όμως αυτή είναι η ουσία: η δημιουργικότητα γεννιέται εκεί ακριβώς όπου δεν υπάρχει προηγούμενο.
Τι γίνεται, όμως, αν δεν νιώθεις δημιουργικός; Αν πιστεύεις πως «αυτό δεν είναι το δυνατό σου σημείο»; Και πράγματι, η λέξη «δημιουργικότητα» συχνά μας τρομάζει. Τη συνδέουμε με καλλιτέχνες, συγγραφείς και ποιητές, ζωγράφους, μουσικούς. Κι έτσι, αν δεν μπορούμε να γράψουμε ένα μυθιστόρημα ή να παίξουμε πιάνο, βιαζόμαστε να συμπεράνουμε: «Δεν είμαι δημιουργικός.»
Η αλήθεια, όμως, είναι πως η δημιουργικότητα δεν είναι ένα έμφυτο χάρισμα που είτε το έχεις είτε όχι. Είναι μια δεξιότητα που μπορεί να καλλιεργηθεί, σαν μυς που δυναμώνει όσο περισσότερο τον χρησιμοποιείς. Γιατί η αλήθεια είναι πως όλοι είμαστε δημιουργικοί. Η δημιουργικότητα δεν είναι κάτι που έχουν λίγοι «εκλεκτοί», αλλά μια θεμελιώδης ανθρώπινη ιδιότητα. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν είσαι δημιουργικός· το πραγματικό ερώτημα είναι πού εκδηλώνεται η δική σου δημιουργικότητα.
Συχνά οι φοιτητές μου μού λένε: «Δεν είμαι δημιουργικός άνθρωπος. Δεν ξέρω πώς να σκεφτώ δημιουργικά, ούτε καν πώς να γράψω μια εργασία με τρόπο πρωτότυπο». Κι όμως, αν σταθούμε λίγο και παρατηρήσουμε τη ζωή, θα δούμε ότι το να είσαι άνθρωπος σημαίνει, από μόνο του, να είσαι δημιουργικός. Κάθε μητέρα στον κόσμο είναι δημιουργική – κυριολεκτικά έφερε στη ζωή έναν νέο άνθρωπο. Κάθε πατέρας που συνέβαλε σε αυτή τη διαδικασία είναι επίσης δημιουργικός. Μα και πέρα από τη γέννηση, σκέψου έναν γονιό που μεγαλώνει το παιδί του με λιγοστά μέσα, προσπαθώντας να μην του λείψει τίποτα σημαντικό· αυτός είναι ίσως ένας από τους πιο δημιουργικούς ανθρώπους που θα συναντήσεις ποτέ.
Κι αν κοιτάξεις τη δική σου καθημερινότητα, θα δεις μικρές και μεγάλες εκφάνσεις δημιουργικότητας: στον τρόπο που λύνεις ένα πρόβλημα στη δουλειά, στο πώς στηρίζεις έναν φίλο, στο πώς «εφευρίσκεις» λύσεις όταν τα μέσα είναι περιορισμένα. Δεν χρειάζεται να γράψεις συμφωνίες ή να σκαλίσεις μάρμαρο για να είσαι δημιουργικός. Για κάποιους, η δημιουργικότητα εμφανίζεται με τρόπους που αναγνωρίζονται και επιβραβεύονται κοινωνικά. Για άλλους, παίρνει πιο ταπεινές, καθημερινές μορφές. Και οι δύο όψεις είναι εξίσου πολύτιμες.
Ομολογώ πως κι εγώ για πολλά χρόνια δεν θεωρούσα τον εαυτό μου δημιουργικό. Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα, χωρίς γνωριμίες και με πολύ περιορισμένες ευκαιρίες, συχνά ένιωθα άχρηστη. Και επειδή δεν μπορούσα να τραγουδήσω, να ζωγραφίσω ή να χορέψω, πίστευα πως η δημιουργικότητα είναι κάτι ξένο για μένα. Όλα αυτά άλλαξαν όταν ξεκίνησα το διδακτορικό μου. Προσπαθώντας να γράψω από το μηδέν ένα αυθεντικό βιβλίο, ανακάλυψα πως η ίδια η διαδικασία της έρευνας ήταν πράξη δημιουργικότητας. Οι συνεντεύξεις με γυναίκες που βασίζονταν περισσότερο στη διαίσθησή μου παρά σε «κανόνες», η εμπιστοσύνη στις δικές τους καρδιές, η σύνθεση όλων των δεδομένων σε μια νέα αφήγηση, η αναζήτηση νοήματος μέσα από χαοτικό υλικό – όλα αυτά με έκαναν να συνειδητοποιήσω ότι ήμουν πολύ πιο δημιουργική από όσο νόμιζα.
Σήμερα, βλέπω πως κάθε συνεδρία με τους πελάτες μου είναι μια πράξη δημιουργικότητας. Κάθε φορά που προσπαθώ να συνδέσω έναν άνθρωπο με τις δικές του δυνάμεις, να ακούσω την ιστορία του και να βρω έναν νέο τρόπο να τη φωτίσω, γεννιέται κάτι καινούργιο που πριν δεν υπήρχε.
Γι’ αυτό θέλω να σου πω: σταμάτα να αναρωτιέσαι αν είσαι δημιουργικός. Είσαι. Το ζητούμενο δεν είναι να «γίνεις» δημιουργικός, αλλά να ανακαλύψεις πού και πώς εκδηλώνεται η δική σου δημιουργικότητα.
Ίσως η δική σου δημιουργικότητα να είναι στη δουλειά σου, στον τρόπο που οργανώνεις μια ομάδα ή βρίσκεις νέες λύσεις. Ίσως να είναι στο σπίτι σου, στο πώς φροντίζεις την οικογένειά σου ή μετατρέπεις τα απλά καθημερινά πράγματα σε μικρές γιορτές. Ίσως να είναι στις φιλίες σου, στην ικανότητά σου να κάνεις τους άλλους να γελούν ή να νιώθουν ασφαλείς.
Γι’ αυτό, το κάλεσμά μου για σήμερα είναι το εξής: πάρε λίγο χρόνο και αναλογίσου πού εμφανίζεται η δημιουργικότητά σου. Τι διαφορά κάνει για σένα; Και τι διαφορά κάνει για τους ανθρώπους γύρω σου;
Κι αν υπάρχει ένα μήνυμα που θα ήθελα να κρατήσεις, είναι αυτό: Μην αναρωτιέσαι αν έχεις δημιουργικότητα. Απλώς ψάξε πού κρύβεται η δική σου.
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
MSc Psychology (c.) (Brunel University of London)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF)
