Αντίο στον Νιόνιο μας

Φωτογραφίες – Βίντεο: Νίκος Χριστοφάκης

Επιμέλεια: Σπυριδωνία Κρανιώτη

Σε κλίμα οδύνης τελέστηκε στη Μητρόπολη Αθηνών η εξόδιος ακολουθία του Διονύση Σαββόπουλου, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 81 ετών, αφήνοντας πίσω του τεράστια παρακαταθήκη, αλλά κι ένα δυσαναπλήρωτο κενό.

Η σορός του βρισκόταν από τις 8:30 έως τις 11:30 στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, όπου πλήθος κόσμου, πολιτικοί, καλλιτέχνες, συγγενείς και φίλοι, απεύθυναν το τελευταίο «αντίο» στον ανεπανάληπτο δημιουργό που σφράγισε την ελληνική μουσική.

Επικήδειους εκφώνησαν μεταξύ άλλων ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ο γιος του, ο εγγονός του, ο Σταμάτης Φασουλής, η γιατρός Α. Κοτανίδου και ο Α. Κυριστόπουλος.

Κυριάκος Μητσοτάκης – Νίκος Χαρδαλιάς

Στον επικήδειό του ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε με συγκίνηση για τον Δ. Σαββόπουλο, χαρακτηρίζοντάς τον «Χρονογράφο του νεοελληνικού ταξιδιού επί μισό αιώνα».

Ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι «η κληρονομιά του Σαββόπουλου δεν αποτελεί μόνο τεράστιο κεφάλαιο της καλλιτεχνικής μας ιστορίας αλλά και κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης. Προσέθεσε ότι ο Διονύσης Σαββόπουλος συμβάδισε με τη ζωή της χώρας στις χαρές, ενώ προειδοποιούσε στις “ανηφόρες”, έχοντας πάντα τη δική του άποψη για τα πράγματα “ανοιχτή αλλά ποτέ αιχμάλωτη δογμάτων”. Έφερε το ροκ κοντά στο λαϊκό και το δημώδες, έτσι και στο κοινωνικό πεδίο, από τις οραματικές ιδέες της Αριστεράς συναντήθηκε με τον ρεαλισμό της φιλελεύθερης σκέψης» είπε και ανέφερε στίχους από τον «Άγγελο Εξάγγελο» που -όπως συμπλήρωσε- τους ξεχώρισε επειδή αποτελούν ευθύ και δημόσιο λόγο που γεφυρώνουν τον κόσμο της Τέχνης με τον πραγματισμό της πολιτικής.

«Μια απόδειξη όπου η καλλιτεχνική ευαισθησία γίνεται πολύ πιο περιγραφική και πολύ πιο ισχυρή από κάθε πολιτικό επιχείρημα», προσέθεσε ο κ. Μητσοτάκης χαρακτηρίζοντας τον εκλιπόντα «αιρετικό στα σχόλιαά του» που δεν αρνήθηκε «ποτέ την πρόκληση της αμφισβήτησης», και «πατριώτη που αγαπούσε τον τόπο του ειλικρινά, μιλώντας με τη βραχνή φωνή πότε του αφηγητή, και πότε του επικριτή κάθε λάθους, του κράτους ή του πολίτη, ώστε η στάση του να μετατρέπεται σε έναν αόρατο συντελεστή στην εξίσωση της Δημοκρατίας».

«Δεν ήταν μόνο η δημόσια συμπεριφορά του Διονύση» -είπε ο Πρωθυπουργός- «που ένωνε στο πρόσωπό του την Τέχνη με την πολιτική», επισημαίνοντας ότι δεν δέχθηκε ποτέ δημόσιες θέσεις και αξιώματα, αλλά ήταν «και το μήνυμα της ενότητας και της κοινότητας των Ελλήνων που διέτρεχε το έργο και τη δράση του».

Ο κ. Μητσοτάκης αποχαιρέτησε τον Διονύση Σαββόπουλο με ένα «μεγάλο ευχαριστώ στο όνομα τόσων γενεών», που σφράγισε η διαδρομή του.

Από την πλευρά της η Κατερίνα Σακελλαροπούλου αναφέρθηκε στην κοινή τους καταγωγή από την πόλη της Θεσσαλονίκης λέγοντας: «Βαπτίστηκες στην ποιητικότητα και την πνευματικότητά της. Στις πολυπολιτισμικές της παραστάσεις, τα βιώματα και τα τραύματά της, σε αυτή την πόλη της βαριάς και γλυκιάς συνάμα έμπνευσης. Της δικής μας πόλης, της γενέθλιας γης και της αναφοράς μας της κοινής. Ίσως αυτή η μνήμη, οι αφηγήσεις των πρώτων και των νεανικών χρόνων, που προλάβαμε να μοιραστούμε, να σε έκαναν να με αποκαλείς “η καινούργια παιδική μου φίλη».

Όπως είπε η κ. Σακελλαροπούλου «Το φορτηγό πέρασε από την εθνική και σε πήγε μακριά, στα πέρα μέρη, και έτσι ξεκίνησε το δικό σου και μαζί το δικό μας ταξίδι. Τραγούδησες για μας, για τον λαό, το έθνος και την ιστορία, την παράδοση και το μοντέρνο, την ταυτότητά μας, τη σύνθεση ανατολής και δύσης. Αλλά και για τη μικρή μας τη ζωή, για τον καθένα μας προσωπικά. Τόσες μουσικές, τόσοι στίχοι, πάντα τα σκεφτόσουν ενιαία, έλεγες, σαν σύνολο και μετά άνθιζε ο καρπός της δημιουργίας, της ιδιοφυίας. Με τα τραγούδια σου ερωτευθήκαμε, πονέσαμε, χαρήκαμε, λυτρωθήκαμε. Συνδεθήκαμε με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Άγγιξες τις ψυχές μας με τρόπο ανεξίτηλο, η φωνή σου θα αντηχεί για πάντα μέσα μας και η μνήμη σου θα ζει σε κάθε νότα και σε κάθε λέξη που μας άφησες. Το έργο σου δεν είναι μόνο μια μουσικά αποτυπωμένη, πολιτική και πολιτισμική ιστορία του τόπου μας. Είναι μια σπουδή ποιητική, μια γλώσσα σαββοπουλική, τολμηρή και τρυφερή, ανατρεπτική και θεραπευτική, που μιλά της καθεμιάς γενιάς, καινούργιας και παλιάς».

Προσέθεσε ακόμα ότι «έγινες, ήσουν και παρέμεινες μέχρι το τέλος αληθινός, όπως υποσχέθηκες όταν άφηνες πίσω σου τη Θεσσαλονίκη. Δεν λύγισε ποτέ ο λόγος σου, ούτε επί χούντας, στη φυλακή, απέναντι στα σκοτάδια και τη λογοκρισία. Δεν σύρθηκες από το κοινό σου, ήσουν πάντα μπροστά, ακόμη και απέναντί του. Πέρασες από τον θρίαμβο στην αποδοκιμασία, όταν ενόχλησες με την κριτική σου ματιά. Στάθηκες όμως όρθιος με αξιοπρέπεια, με το κεφάλι ψηλά, και επέστρεψες, μας ξανακέρδισες. Με την Άσπα πάντα δίπλα σου να λάμπει και να σε στηρίζει».

«Και ήρθαν τα χρόνια τα τελευταία, με τη δοκιμασία της υγείας, αλλά και τον δικό σου τρόπο του αποχαιρετισμού, τις γεμάτες κόσμο και ρυθμό συναυλίες, το βιβλίο του απολογισμού και της συμφιλίωσης. Με τις φιλόξενες βραδιές, τους φίλους και τις αναμνήσεις. Με την πληρότητα της ζωής, την παρουσία σου να μας γεμίζει και να μας φωτίζει. Και την πίστη σου ότι “όλα είναι εδώ, τίποτα δεν χάνεται. Κι αυτοί που έφυγαν, εδώ είναι. Καταγόμαστε από τόπους φωτός”.

Θα στην προσέχουμε την Άσπα, να είσαι ήσυχος. Καλό ταξίδι, Διονύση αγαπημένε» κατέληξε στον επικήδειό της η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Ο επικήδειος λόγος της Α. Κοτανίδου

«Δυστυχώς για εμένα σε γνώρισα πολύ αργά και σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Όσοι όμως σε γνωρίσαμε, νιώθουμε τυχεροί που περπατήσαμε μαζί σου, έστω για λίγο, στο δρόμο της ζωής».

Ο Σταμάτης Φασουλής για Σαββόπουλο: Δεν ξέρω αν χωρίς εσένα θα ήταν τόσο πλούσιο το ελληνικό τραγούδι

«Αν και εδώ ήρθα μιλώντας σου για τελευταία φορά, τουλάχιστον παρόντος σου, ήρθα για να λυθεί μια παρεξήγηση των τελευταίων ημερών. Ακούω παντού, ακούμε όλοι δηλαδή ότι το τραγούδι φεύγοντας ο Διονύσης έγινε πιο φτωχό. Λάθος. Ο Διονύσης αφήνει, μάλλον εσύ αφήνεις ένα ελληνικό τραγούδι, όχι πλούσιο, πάμπλουτο. Δεν ξέρω αν χωρίς εσένα θα ήταν τόσο πλούσιο. Εκεί θα ήταν λίγο πιο φτωχό, για να μην πω περισσότερο»

Γ. Σκαμπαρδώνης για Διονύση Σαββόπουλο: Σου μεταφέρω την οδύνη και τον σεβασμό της Θεσσαλονίκης

«Αγαπητέ Διονύση, έρχομαι από τη Θεσσαλονίκη και σου μεταφέρω την οδύνη και τον σεβασμό της. Η μητέρα πόλη σε αποχαιρετά. Με τα ανεμισμένα της κάστρα που έψαλες, τα καΐκια, τα βεγγαλικά, τις χορωδίες, το πλήθος που βλέπει οπτασίες. Η γειτονιά σου, η Ανάληψη, σου γνέφει. Εκεί κοντά που είδες για πρώτη φορά τον Τσιτσάνη να κρατάει ένα μικρό βιολί και να πετάει δέκα πόντους πάνω από το έδαφος. Οι παλιοί σου φίλοι, ο Μπάμπης ο Καλλιπολίτης, ο Τάκης ο Σιμώτας, οι παιδικοί σου φίλοι σε πικροχαιρετούν».

Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης για Σαββόπουλο: Χωρίς εσένα, άλλο θα ήταν το τραγούδι μας, άλλοι θα ήμασταν κι εμείς – Aνέβασες το επίπεδο της χώρας συνολικά

«Η πρώτη μεγάλη συναυλία που παρακολούθησα ήταν δική σου όταν με πήγε ο πατέρας μου στο κεντρικό στάδιο της Λευκωσίας να σε δω την εποχή που η Κύπρος έκειτο μακράν και δεν πάταγε καλλιτέχνης στο νησί. Έτσι ήρθες κι έστησες γιορτή. Σου άρεσαν οι γιορτές, τα μπουλούκια, τα συμπόσια, τα πανηγύρια, οι φιέστες, οι επέτειοι … Προετοιμαζόμουν και τα περίμενες σαν παιδάκι που ανυπομονεί για τα Χριστούγεννα. Σε αποχαιρετούμε σήμερα σαν έναν άνθρωπο σημαντικό για το τραγούδι και τον πολιτισμό, σημαντικό για τη σκέψη, το αίσθημα και την αισθητική μας, δηλαδή για ολόκληρη τη ζωή μας. Χωρίς εσένα άλλο θα ήταν το τραγούδι μας, άλλοι θα ήμασταν κι εμείς».

Η Δήμητρα Γαλάνη για τον Διονύση Σαββόπουλο: Ήξερες ακριβώς τι θα παίξεις για τα παιδιά που θα έρθουν και θα κατανοούν όλο και καλύτερα την κάθε πολύτιμη λέξη σου

«Ήξερες ακριβώς τι θα παίξεις για τα παιδιά που θα έρθουν και που θα κατανοούν όλο και καλύτερα την κάθε πολύτιμη λέξη σου. Για να μαθαίνουν πού πατούν και πού πηγαίνουν, ποια είναι η ταυτότητά τους και για ποιο λόγο πρέπει να συνεχίσουν να αγαπούν και να είναι περήφανοι για αυτή τη γλώσσα, για ό, τι ελληνικό υπάρχει ακόμα, μέσα μας και γύρω μας. Για αυτόν τον πολιτισμό που τόσο αγάπησες και τραγούδησες, για αυτή την ταλαίπωρη πατρίδα τελικά».

Ο γιος του Κορνήλιος Σαββόπουλος: Προσπαθούσε να μας πει ότι το άυλο και το υλικό έρχονται ταυτόχρονα

«Εμένα ξηλώθηκε να μου πληρώσει την εκπαίδευσή μου όταν σπούδασα στην Αμερική κι από την άλλη είχε μια πνευματικότητα και αναχωρούσε και πήγαινε στο Πήλιο για εννιά μήνες. Κατάλαβα το μήνυμα που πήγε να μας περάσει, είναι ότι είμαστε αυτό που είμαστε με το σπίτι μας, το αυτοκίνητό μας, τα ρούχα μας, και ταυτόχρονα είμαστε κάτι έξω από αυτό το υλικό, παραδίπλα. Η πνευματική μεριά και η υλική μεριά τρέχουν ταυτόχρονα. Εμείς έχουμε την τάση να τα ξεχνάμε. Αλλά προσπαθούσε να μας πει ότι το άυλο και το υλικό ήταν ταυτόχρονα».

Εγγονός Σαββόπουλου, Διονύσης: Ένιωθα κόμπο στον λαιμό μου από συγκίνηση κάθε φορά που ήμουν μαζί
«Μέσα από όλα, η μελαγχολία μας κάνει να αγαπάμε και να νιώθουμε ενωμένοι. Η ψυχή σου μένει μαζί μας. Σ’ αγαπώ πολύ».

Α. Κυριτσόπουλου για Διονύση Σαββόπουλο: Τα τραγούδια σου έχουν φως, αναβλύζουν ζωή

Όταν βγήκε η σορός από την εκκλησία η μπάντα του ΠΝ παιάνισε τη «Συννεφούλα» και το «Μη μιλάς άλλο για αγάπη» με τον κόσμο να χειροκροτά και να τραγουδά τα λόγια των αγαπημένων του τραγουδιών. Υπό τους αγαπημένους αυτούς ήχους και σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης ξεκίνησε η αυτοκινητοπομπή για το Α’ Νεκροταφείο.

Η νεκρώσιμη πομπή έφθασε λίγο μετά τις 15:15 στο Α’ Νεκροταφείο, συνοδευόμενη με τα τραγούδια του αγαπημένου Νιόνιου.

«Συννεφούλα», «Ας κρατήσουν οι χοροί», «Μη μιλάς άλλο γι’ αγάπη», μερικά από τα τραγούδια που ακούγονταν στον αέρα, σε όλη τη διάρκεια της ταφής.