Η αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη Συρία και στο Ιραν, δημιούργησε κλίμα αισιοδοξίας σε διεθνές επίπεδο. Πάντως, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα αλλάξουν πολλά στο χώρο της Μέσης Ανατολής, όπου Σαουδική Αραβία και Τουρκία ακολουθούν, συχνά, κοινές πολιτικές.
Τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο σημειώθηκαν πολλές αλλαγές στην αμερικανική πολιτική για την Εγγύς και Μέση Ανατολή. Το κυριότερο γεγονός ήταν η απόφαση των ΗΠΑ να μην προχωρήσουν -προς το παρόν- σε στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία. Κατόπιν ήρθε και η χαλάρωση της στάσης των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. Οι αλλαγές αυτές προκάλεσαν την αντίδραση των κυριότερων συμμάχων των ΗΠΑ στην περιοχή – της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας.
Η Σαουδική Αραβία αυτοπροβάλλεται ως ηγέτιδα δύναμη των Σουνιτών. Από το 2011, μετά το ξεκίνημα της «Αραβικής Άνοιξης», η χώρα πρόσφερε υποστήριξη στα σουνιτικά ισλαμιστικά κινήματα που ανήλθαν στην εξουσία. Το Ριάντ υποστήριξε εξαρχής την ένοπλη σουνιτική αντιπολίτευση, αμέσως μετά το ξέσπασμα των συγκρούσεων στη Συρία. (Ο Άσαντ είναι Αλαουίτης ή Αλεβίτης).
Για τη στάση της απέναντι στο σιιτικό Ιράν, η Σαουδική Αραβία μαζί με τις άλλες Μοναρχίες του Περσικού κόλπου, έχουν ενώσειτις δυνάμεις τους στο Συμβούλιο Συνεργασίας αραβικών κρατών του Περσικού, αντιμετωπίζοντας το Ιράν ως απειλή, από τον καιρό ακόμη της Ισλαμικής επανάστασης του 1979.
Σ.Αραβία και Τουρκία vs Ιράν
Η Τουρκία τηρεί σε μεγάλο βαθμό μια στάση ανάλογη με τη σαουδαραβική, στην εμφύλια σύγκρουση στη Συρία και τη δημιουργία μιας συμμαχίας των σουνιτικών κρατών.
Εδώ βέβαια τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα, με την ανάμειξη των Σιιτών που υποστηρίζουν το καθεστώς Άσαντ, μαζί με τους Χεσμπολά του Λιβάνου. Μια και είναι τόσο δυσδιάκριτες για τους δυτικούς οι σχέσεις ανάμεσα στα ισλαμικά δόγματα.
Παράλληλα, ένα μέρος του πολιτικού κατεστημένου της Τουρκίας, καθοδηγούμενο από την ιδεολογία του νεοθωμανισμού, δεν ξεχνά ότι η Συρία επί 400 χρόνια αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Το Ιράν αποτελεί για την Τουρκία έναν ανταγωνιστή για τον έλεγχο της περιοχής και επομένως, τυχόν αποδυνάμωση του Ιράν -το οποίο είναι σύμμαχος της Συρίας- ευνοεί τα γεωπολιτικά συμφέροντά της.
Σημαντικό ρόλο στην πολιτική της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας απέναντι στο Ιράν διαδραματίζει ο παράγοντας της σύγκρουσης μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, η οποία οξύνθηκε μετά την έναρξη του εμφυλίου στη Συρία.
Η θέση της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας απέναντι στη Συρία συνέπιπτε σε μεγάλο βαθμό με τη στρατηγική της Αμερικής, των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ και του Ισραήλ. Η απομάκρυνση του καθεστώτος Άσαντ, συμμάχου του Ιράν, θα άνοιγε το δρόμο για ένα πλήγμα κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, την εξουδετέρωση του λιβανικού σιιτικού κινήματος της Χεζμπολά που υποστηρίζει τη συριακή κυβέρνηση, καθώς και τη μείωση στο ελάχιστο της επιρροής του Ιράν στο πολυδισσπασμένο Ιράκ.
Ορισμένα από τα κράτη μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας αραβικών κρατών του Περσικού ήταν διατεθειμένα ακόμη και να αναλάβουν το οικονομικό κόστος της επίθεσης των ΗΠΑ στη Συρία.
Η αλλαγή της στάσης των ΗΠΑ
Η παραίτηση των ΗΠΑ από το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία ανέτρεψε τα σχέδια αυτά. Ήρθε κατόπιν η χαλάρωση της στάσης των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν μετά την εκλογή του Ιρανού προέδρου, Χασάν Ροχανί, και τις δηλώσεις του ότι επιθυμεί να συνεργαστεί με τη Δύση στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος της χώρας του. Αποκορύφωμα η διάσκεψη των πέντε του συμβουλίου ασφαλείας, της Γερμανίας και της Ρωσίας με τον ιρανό υπουργό Εξωτερικών στη Γενεύη. Και η αναβολή των επαφών για λίγες ημέρες, εντός του Νοεμβρίου.
Οι τάσεις αλλαγής της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη Συρία και στο Ιράν έχουν προκαλέσει απογοήτευση και εκνευρισμό, κατά πρώτο λόγο στη σαουδαραβική ηγεσία, αλλά και στην Τουρκία.
Πρώτο αποτέλεσμα ήταν η απόρριψη από την Σαουδική Αραβίατης πρότασης να καταστεί μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Επίσης, πολλά ΜΜΕ, επικαλούμενα δηλώσεις του αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών της Σ.Αραβίας, μετέδωσαν ότι η χώρα αυτή είναι πιθανό να αναθεωρήσει τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ σε ορισμένους τομείς, προβαίνοντας σε μείωση στις αγορές όπλων και στις εξαγωγές ενεργειακών πόρων.
Όσον αφορά στην Τουρκία, πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η αντίδρασή της εκδηλώθηκε με την ανακοίνωση της πρόθεσής της να αγοράσει σύγχρονα αντιαεροπορικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς από την Κίνα. Παρόλα αυτά, είναι ακόμη νωρίς να γίνει λόγος για ριζικές αλλαγές. Πάντως, τα πράγματα περιπλέονται καθώς οι ΗΠΑ έχουν ρόλο εγγυητή για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας και των χωρών-μελών του Συμβουλίου του Περσικού, ενώ στο Μπαχρέιν βρίσκεται και η κύρια βάση του αμερικανικού 5ου στόλου.
Πολλοί επιχειρηματίες, καθώς και εκπρόσωποι της πολιτικής και οικονομικής ελίτ, μεταξύ αυτών και μέλη των δυναστειών που κυβερνούν σε χώρες του Συμβουλίου των χωρών του Κόλπου, έχουν στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Δύση.
Με αυτά τα δεδομένα, είναι πολύ δύσκολο να ασκήσει η Σαουδική Αραβία εντελώς ανεξάρτητη πολιτική στην περιοχή, και ιδιαίτερα κατά των αμερικανικών συμφερόντων.
Πληροφορίες από Gazeta.ru
Επιμέλεια Κ. Μπετινάκης
