Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι επιστήμονες παρακολουθούν έναν μεγάλο πλανήτη αερίου που αντιμετωπίζει μεγάλη αβεβαιότητα καθώς περιφέρεται πολύ κοντά σε ένα νεαρό άστρο – μια σχέση που δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στο παρελθόν.
Αυτός ο εξωπλανήτης, όπως ονομάζονται οι πλανήτες πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, περιφέρεται τόσο κοντα γύρω από το άστρο του που φαίνεται να πυροδοτεί εκλάμψεις από την αστρική επιφάνεια – μεγαλύτερες από οποιαδήποτε παρατηρούμενη στον ήλιο – φτάνοντας πολλά εκατομμύρια χιλιόμετρα στο διάστημα και πιθανώς απογυμνώνοντας μεγάλο μέρος της ατμόσφαιρας του άτυχου πλανήτη.
Το φαινόμενο φαίνεται να προκαλείται από την αλληλεπίδραση του πλανήτη με το μαγνητικό πεδίο του άστρου, σύμφωνα με τους ερευνητές. Το άστρο ανήκει στο είδος που είναι γνωστό ότι ευνοεί τις εκρήξεις, ειδικά όταν είναι νέο.
«Ένα νεαρό άστρο αυτού του τύπου είναι ένα θυμωμένο θηρίο, ειδικά αν κάθεται κανείς τόσο κοντά του όσο αυτός ο πλανήτης», λέει η αστροφυσικός του Ολλανδικού Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας Ekaterina Ilin, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature.
Το άστρο, που ονομάζεται HIP 67522, έχει ελαφρώς μεγαλύτερη μάζα από τον ήλιο και βρίσκεται περίπου 407 έτη φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Κενταύρου. Ένα έτος φωτός είναι η απόσταση που διανύει το φως σε ένα έτος, η οποία είναι 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα.
Αυτό το άστρο και ο πλανήτης του, καθώς και ένας δεύτερος μικρότερος πλανήτης αερίου που εντοπίστηκε επίσης σε αυτό το πλανητικό σύστημα, είναι – πρακτικά νεογέννητα. Ενώ ο ήλιος και οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος είναι ηλικίας περίπου 4,5 δισεκατομμυρίων ετών, αυτό το άστρο είναι περίπου 17 εκατομμυρίων ετών, με τους πλανήτες του να είναι λίγο νεότεροι.
Ο πλανήτης, που ονομάζεται HIP 67522 b, έχει διάμετρο σχεδόν όσο το μέγεθος του Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, αλλά με μόνο το 5% της μάζας του. Αυτό τον καθιστά έναν από τους πιο φουσκωτούς γνωστούς εξωπλανήτες, με συνοχή που θυμίζει μαλλί της γριάς.
Περιφέρεται πέντε φορές πιο κοντά στο άστρο του από ό,τι ο Ερμής – ο πιο εσωτερικός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος σε τροχιά γύρω από τον ήλιο – και χρειάζεται μόνο επτά ημέρες για να ολοκληρώσει μια τροχιά.
Η έκλαμψη είναι μια έντονη έκρηξη ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που προέρχεται από το εξώτατο μέρος της ατμόσφαιρας ενός άστρου, που ονομάζεται κορώνα. Με ποιο μηχανισμό λοιπόν το HIP 67522 b προκαλεί τις τεράστιες εκλάμψεις του άστρου; Καθώς περιφέρεται, προφανώς αλληλεπιδρά με το μαγνητικό πεδίο του άστρου – είτε μέσω του δικού του μαγνητικού πεδίου είτε ίσως μέσω της παρουσίας αγώγιμου υλικού όπως ο σίδηρος στη σύνθεση του πλανήτη.
«Δεν ξέρουμε με βεβαιότητα ποιος είναι ο μηχανισμός. Πιστεύουμε πως είναι εύλογο ότι ο πλανήτης κινείται εντός του μαγνητικού πεδίου του άστρου και πυροδοτεί ένα κύμα που ταξιδεύει κατά μήκος των γραμμών του μαγνητικού πεδίου προς το αστρο. Όταν το κύμα φτάσει στην αστρικη κορώνα, πυροδοτεί εκλάμψεις σε μεγάλους βρόχους μαγνητικού πεδίου που αποθηκεύουν ενέργεια, η οποία απελευθερώνεται από το κύμα», λέει η Ilin. «Καθώς κινείται μέσα στο πεδίο σαν μια βάρκα σε μια λίμνη, δημιουργεί κύματα στο πέρασμά του», προσθέτει η Ilin. «Οι εκλάμψεις που προκαλούν αυτά τα κύματα όταν πέφτουν στο αστρο είναι ένα νέο φαινόμενο. Αυτό είναι σημαντικό γιατί δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ πριν, ειδικά στην ένταση που ανιχνεύθηκε».
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι είναι ένας συγκεκριμένος τύπος κύματος που ονομάζεται κύμα Alfvén – που πήρε το όνομά του από τον Σουηδό φυσικό του 20ου αιώνα και βραβευμένο με Νόμπελ Hannes Alfvén – που διαδίδεται λόγω της αλληλεπίδρασης των μαγνητικών πεδίων.
Οι εκλάμψεις μπορεί να θερμανθούν και να διογκώσουν την ατμόσφαιρα του πλανήτη, η οποία κυριαρχείται από υδρογόνο και ήλιο. Η προσβολή από αυτές τις εκλάμψεις θα μπορούσε να απομακρύνει ελαφρύτερα στοιχεία από την ατμόσφαιρα και να μειώσει τη μάζα του πλανήτη για ίσως μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. «Εκείνη την εποχή, θα έχει χάσει τα περισσότερα αν όχι όλα τα ελαφρά στοιχεία του και θα γίνει αυτό που ονομάζεται υπο-Ποσειδώνας – ένας πλανήτης αερίου μικρότερος από τον Ποσειδώνα», προσθέτει η Ilin, αναφερόμενη στον μικρότερο από τους πλανήτες αερίου του ηλιακού μας συστήματος.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν παρατηρήσεις από δύο διαστημικά τηλεσκόπια: το TESS της NASA, συντομογραφία του Transiting Exoplanet Survey Satellite, και το CHEOPS της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, συντομογραφία του ExOPlanet Satellite.
Η κατάσταση του HIP 67522 b απεικονίζει τις πολλές συνθήκες υπό τις οποίες υπάρχουν οι εξωπλανήτες. «Σίγουρα η κατάσταση του εξωπλανήτη δεν είναι προστατευμένη νεότητα. Αλλά δεν είμαι λυπημένη γι’ αυτό. Απολαμβάνω την ποικιλομορφία σε όλα τα πράγματα της φύσης, και αυτό που θα γίνει τελικά αυτός ο πλανήτης – ίσως ένας υπο-Ποσειδώνας πλούσιος σε βαρέα στοιχεία που δεν εξατμίστηκαν – δεν είναι λιγότερο συναρπαστικό από αυτό που παρατηρούμε σήμερα».
Πηγή: Fast Company
