Γράφει ο Μάκης Σεριάτος
Υπάρχουν στιγμές που η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Απλώς ειρωνεύεται. Και μία από αυτές ήταν η στιγμή που ένας Έλληνας 2.0, στάθηκε μπροστά σε μια εξεταστική επιτροπή της Βουλής και επέλεξε να μη μιλήσει. Όχι γιατί δεν μπορούσε. Αλλά γιατί μπορούσε να μη μιλήσει.
Ας είμαστε ξεκάθαροι από την αρχή, γιατί η ασάφεια είναι το αγαπημένο καταφύγιο της υποκρισίας: Είχε απόλυτο δικαίωμα στη σιωπή. Το Σύνταγμα το προβλέπει. Ο νόμος το προστατεύει. Η νομική επιστήμη το χειροκροτεί.
Όμως η Δημοκρατία δεν είναι μόνο νομική κατασκευή. Είναι και ηθική υποχρέωση. Και κάπου εκεί αρχίζει το πρόβλημα.
Θυμάμαι τον Τόμας Μορ. Όχι σαν άγαλμα, αλλά σαν έννοια. Έναν άνθρωπο που σιώπησε απέναντι σε έναν βασιλιά που ζητούσε υποταγή. Η σιωπή του ήταν άρνηση. Ήταν σύγκρουση. Ήταν πράξη αυτοκαταστροφική, αλλά καθαρή. Δεν προστάτευε σύστημα. Δεν αγόραζε χρόνο. Δεν μετέφερε ευθύνες. Πλήρωσε με το κεφάλι του.
Σήμερα, η σιωπή δεν κόβει κεφάλια. Κόβει δρόμους προς την αλήθεια.
Η εξεταστική επιτροπή δεν είναι δικαστήριο. Δεν μοιράζει ποινές. Δεν φυλακίζει. Υπάρχει –υποτίθεται– για να φωτίζει. Για να βάζει τα γεγονότα στη σειρά. Για να επιτρέπει στην κοινωνία να καταλάβει τι ακριβώς συνέβη και ποιος έκανε τι. Όταν όμως απέναντί της υψώνεται το τείχος της «νόμιμης σιωπής», τότε ο θεσμός ακυρώνεται χωρίς να παραβιαστεί ούτε ένα άρθρο του Συντάγματος.
Και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο είδος ακύρωσης: η απολύτως νόμιμη.
Η σιωπή του συγκεκριμένου Έλληνα 2.0 δεν ήταν αντίσταση στην εξουσία. Ήταν τεχνική επιβίωσης εντός της εξουσίας. Δεν στρεφόταν εναντίον ενός αυθαίρετου μονάρχη, αλλά απέναντι σε έναν θεσμό που ήδη πάσχει από αναιμία. Δεν είχε το βάρος της θυσίας. Είχε τη λογική της διαχείρισης.
Ας μην εξιδανικεύουμε λοιπόν. Από την «ηρωική σιωπή» περάσαμε στη «στρατηγική σιωπή».
Η πρώτη γεννά μάρτυρες.
Η δεύτερη γεννά σύγχυση.
Και κάπου εδώ προκύπτει το πραγματικό ερώτημα – όχι το εύκολο, το νομικό, αλλά το δύσκολο, το πολιτικό:
Τι σημαίνει Δημοκρατία όταν όλοι έχουν δικαίωμα να σιωπούν, αλλά κανείς υποχρέωση να εξηγεί;
Οι εξεταστικές επιτροπές καταντούν τηλεοπτικά σκηνικά. Ρόλοι υπάρχουν. Κείμενο όχι. Κάμερες γράφουν. Αλήθειες όχι. Η σιωπή, που κάποτε ήταν ασπίδα του αδύναμου απέναντι στο κράτος, γίνεται σήμερα ασπίδα του συστήματος απέναντι στη λογοδοσία.
Δεν φταίει το δικαίωμα. Φταίει ότι το αφήσαμε μόνο του. Χωρίς θεσμικό αντίβαρο. Χωρίς υποχρέωση διαφάνειας. Χωρίς πολιτικό κόστος.
Ο Έλληνας 2.0 δεν έκανε κάτι παράνομο.
Ούτε κάτι ανήθικο από μόνο του.
Έκανε όμως κάτι βαθιά πολιτικό: χρησιμοποίησε ένα θεμελιώδες δικαίωμα σε έναν θεσμό που έχει ξεχάσει τον λόγο ύπαρξής του.
Και αυτό, τελικά, μας λέει λιγότερα για τον ίδιο και περισσότερα για εμάς.
Για μια Δημοκρατία που ακούει σιωπές και τις βαφτίζει διαδικασία.
Για ένα σύστημα που δεν ζητά απαντήσεις, αλλά άλλοθι.
Η εμπειρία λέει πως όταν η σιωπή γίνεται κανόνας, η αλήθεια μεταναστεύει. Και συνήθως δεν επιστρέφει ποτέ παρά μόνο σαν ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΙΚΗ κωμωδία κυρίως στα social media !
