Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Οι ορθόδοξες ενορίες στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες δυτικές χώρες αντιμετώπισαν ένα ασυνήθιστο φαινόμενο: οι εκκλησίες δεν χωρούν τους πιστούς και δεν υπάρχουν αρκετές θέσεις στάθμευσης. Ο αριθμός των νέων ενοριτών έχει αυξηθεί αρκετές φορές σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό έγινε αντιληπτό από τα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης και το συνέδεαν με… τη «ρωσική προπαγάνδα».
Ωστόσο, ο πραγματικός λόγος ίσως εντελώς διαφορετικός καθώς πιστοί, κληρικοί και θρησκευόμενοι σχολιαστές μίλησαν στο RIA Novosti για αυτό.
Αρσενικό και μη αρσενικό
«Νεαροί Αμερικανοί εντάσσονται σε ρωσικές εκκλησίες που τους υπόσχονται «γελοία επίπεδα αρρενωπότητας»», αναφέρει ένας τίτλος στην ιστοσελίδα του BBC. Το άρθρο αναφέρεται στα διαδικτυακά κηρύγματα του Πατέρα Μωυσή ΜακΦέρσον, ηγούμενος της εκκλησίας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Εκτός Ρωσίας (ROCOR) στο Τζόρτζταουν του Τέξας.
Στο βίντεο, ο ιερέας εξηγεί πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ένας πραγματικός Ορθόδοξος άνδρας. Χρησιμοποιεί memes για να δείξει το επιχείρημά του.
«Αν βάψεις τα γένια σου, χρησιμοποιήσεις ισιωτική μαλλιών, κάνεις κερί ή αποτρίχωση με κερί στα φρύδια σου, η μοίρα σου είναι να ζεις στο υπόγειο της μαμάς σου και να δημοσιεύεις φωτογραφίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδεικνύοντας τον γελοίο σωματότυπο ή την εμφάνισή σου», λέει ο Πατέρας Μωυσής σε ένα από τα βίντεο.
Κατατάσσει τα βιντεοπαιχνίδια, την ενασχόληση με φανταστικά σύμπαντα ή τις αθλητικές μεταδόσεις μεταξύ των ανάξιων δραστηριοτήτων. Επικρίνει επίσης την «ανεπαρκώς αρρενωπή» σωματική διάπλαση: «Αν οι μηροί σας είναι τόσο λεπτοί που μπορείτε να σταυρώσετε τα πόδια σας, τότε κάτι δεν πάει καλά με εσάς».
Ο ίδιος περνάει πολύ χρόνο στο γυμναστήριο. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δείχνει πώς σηκώνει βάρη, κάνοντας τον σταυρό του πριν από κάθε προσέγγιση. Επιδεικνύει τους τεράστιους δικέφαλους μύες του – τα χέρια του είναι καλυμμένα με τατουάζ τα οποία είχε κάνει πριν ο Μωυσής γίνει ιερέας.
Ταυτόχρονα, διανέμει ειδική βιβλιογραφία μέσω του ιστολογίου του, όπως ένα βιβλίο με συνταγές που βοηθούν στη διατήρηση της φόρμας κατά τη διάρκεια της Ορθόδοξης νηστείας.
Σύμφωνα με το BBC, ο ιερέας έχει προετοιμάσει 75 άτομα για βάπτισμα τους τελευταίους έξι μήνες. Το εκκλησίασμα έχει τριπλασιαστεί σε μέγεθος μέσα σε ενάμιση χρόνο. Έρχονται κυρίως νέοι άνδρες που «δεν αισθάνονται άνετα με τη ζωή στη σύγχρονη Αμερική». «Η κοινωνία είναι πολύ σκληρή μαζί μας – μας λέει συνεχώς ότι κάνουμε λάθος. Θέλουμε να είμαστε οι στυλοβάτες της οικογένειας, αλλά αυτή η επιθυμία θεωρείται πλέον τοξική», αναφέρει η ιστοσελίδα, επικαλούμενη έναν από τους νεοφώτιστους ενορίτες της Εκκλησίας της Παναγίας.
Βρετανοί δημοσιογράφοι συνδέουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την Ορθοδοξία, μεταξύ άλλων, με τη μορφή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος συχνά επιδεικνύει τη θρησκευτικότητά του – στέκεται με ένα κερί στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρος το Πάσχα και βυθίζεται σε μια παγωμένη κολυμβήθρα. «Η Ρωσία θεωρείται από ορισμένους ανθρώπους στην Αμερική και σε άλλες χώρες ως το τελευταίο προπύργιο του αληθινού Χριστιανισμού», γράφει το BBC.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους ίδιους τους κληρικούς και τους ειδικούς, η νέα δημοτικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει βαθύτερους λόγους.
«Κάθε εβδομάδα νέοι άνθρωποι»
Πριν από περίπου δύο χρόνια, ο Πατέρας Άντριου Στίβεν Ντέμικ, εφημέριος μιας ενορίας ROCOR στην Πενσυλβάνια, βρέθηκε να προετοιμάζει περισσότερους ανθρώπους για βάπτισμα από ό,τι είχε προετοιμάσει σε όλα τα 11 χρόνια του εκεί. Με την πάροδο του χρόνου, ο αριθμός των νέων προσώπων συνέχισε να αυξάνεται. Ο Πατέρας Άντριου έγραψε γι’ αυτό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έλαβε έναν απίστευτο αριθμό απαντήσεων από σχεδόν κάθε πολιτεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και άλλες χώρες, από Αυστραλία μέχρι Μπαχάμες. Παντού, το ποίμνιο μεγάλωνε ραγδαία.
«Νέοι κατηχούμενοι φτάνουν σχεδόν κάθε εβδομάδα. Έπρεπε να επεκτείνουμε τις εγκαταστάσεις για να χωρέσουν όλοι κατά τη διάρκεια των λειτουργιών. Το πάρκινγκ είναι πλέον πονοκέφαλος», αναφέρει ο Ντέμικ σε ένα βίντεο στο YouTube.
Μεταξύ των νεοφερμένων υπάρχουν και κορίτσια. Πολλά εντάσσονται με ολόκληρες τις οικογένειές τους. Σχεδόν όλοι οι νεοφώτιστοι είναι νέοι. Ωστόσο, το τελευταίο γεγονός εξηγείται εύκολα.
«Η αλήθεια είναι ότι σχεδόν όλοι όσοι αλλάζουν θρησκεία έστω και μία φορά στη ζωή τους το κάνουν πριν από την ηλικία των σαράντα. Δηλαδή, οι άνθρωποι γενικά έχουν την τάση να αλλάζουν πράγματα όσο είναι νέοι», λέει ο ιερέας.
Επιπλέον, ο Ντέμικ διαπίστωσε ότι και άλλες χριστιανικές εκκλησίες βιώνουν παρόμοιες εισροές, με αποτέλεσμα όσο πιο συντηρητική είναι η εκκλησία, τόσο περισσότερα νέα μέλη έχει.
Λατρεία εν μέσω πανδημίας
Υποστήριξε ότι η πανδημία COVID-19 είχε με κάποιο τρόπο πυροδοτήσει τις αλλαγές. Όλοι έμειναν κλειδωμένοι στα σπίτια τους και οι κοινωνικοί δεσμοί διακόπηκαν. Ένας σημαντικός αριθμός πιστών δεν επέστρεψε ποτέ στις ενορίες του. Ως αποτέλεσμα, ο ιερέας αναφέρει στοιχεία ότι κατά το έτος μετά το lockdown, το 12% των Αμερικανών άλλαξε θρησκεία, εκ των οποίων μόνο ένα μικρό ποσοστό ασπάστηκε την Ορθοδοξία.
Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε αύξηση των αρνητικών κοινωνικών φαινομένων – ψυχικές ασθένειες, διαζύγια, αυτοκτονίες. Επίσης, κυρίως μεταξύ των νέων.
«Αν φανταστούμε την ανθρωπότητα ως έναν κύκλο, τότε οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται κάπου κοντά στο κέντρο, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που στέκονται στα όρια που είναι πολύ διαφορετικά. Η πανδημία ώθησε πολλούς ανθρώπους πέρα από τα όρια», όπως ερμηνεύει ο ιερέας τα δεδομένα.
«Είναι περίεργο, αλλά μου άρεσε»
Μεταξύ εκείνων των οποίων η πνευματική αναζήτηση τους οδήγησε στην ορθόδοξη κοινότητα ήταν η οικογένεια της Μαρίας από τον Καναδά. Αυτή και ο σύζυγός της έχουν πέντε παιδιά. Και οι δύο σύζυγοι μεγάλωσαν σε θρησκευόμενες οικογένειες, αλλά δεν είχαν δεσμούς με τη Ρωσία ή άλλες ορθόδοξες χώρες. Εκείνη μεγάλωσε σε προτεσταντική οικογένεια (και οι δύο γονείς ήταν πάστορες), εκείνος σε καθολική οικογένεια.
Η πανδημία τους βρήκε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κοινών θρησκευτικών αναζητήσεων. Το θέμα περιπλέχθηκε από το lockdown – οι περισσότερες εκκλησίες ήταν κλειστές. Αναζήτησαν συναντήσεις στο σπίτι. Μια μέρα επισκέφτηκε τη μικρότερη αδερφή της, η οποία παραδέχτηκε ότι παρακολουθούσε ορθόδοξες λειτουργίες και την κάλεσε να συμμετάσχει.
Άρχισε να μελετά την Ορθόδοξη διδασκαλία για να εξηγήσει στην αδερφή της με παραδείγματα γιατί έκανε λάθος. Αλλά απροσδόκητα η ίδια εμπνεύστηκε από τη νέα ομολογία.
«Αποδείχθηκε ότι η Ορθοδοξία δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που, κατά τη γνώμη μου, άλλα δόγματα είναι ανίκανα να απαντήσουν. Είπα στον άντρα μου τι είχα μάθει και συμφώνησε μαζί μου. Ωστόσο, υπήρχαν πολλά πράγματα που μας φαίνονταν ακόμα πολύ παράξενα: η λατρεία των εικόνων και των ιερέων, τα κομψά άμφια, οι προσευχές στους αγίους, ο σεβασμός στην Θεοτόκο», αναφέρει η Μαρία.
Λίγους μήνες αργότερα, η μικρότερη αδερφή της βαφτίστηκε μαζί με την οικογένειά της, η οποία περιλάμβανε επίσης πέντε παιδιά.
Το μυστήριο έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στα παιδιά της Μαρίας. Στο σπίτι έψαλλαν το «Κύριε, ελέησον!» και έκαναν τον σταυρό τους, και ζήτησαν να πάνε ξανά σε ορθόδοξη εκκλησία. Τα παιδιά ήταν τα πρώτα που δέχτηκαν την ορθόδοξη διδασκαλία. Πήγαιναν στην εκκλησία, τους άρεσαν οι λειτουργίες.
«Τελικά άρχισα να νιώθω όλο και πιο άνετα», λέει. «Κανείς δεν με έκρινε επειδή απλώς καθόμουν και παρακολουθούσα. Όλοι ήταν φιλικοί. Άλλες γυναίκες με βοηθούσαν με τα παιδιά. Ήταν οικογένεια!»
Ο ενσυναισθητικός ιερέας διευκολύνει αυτή τη διαδικασία. Συμβουλεύει να τελείται το βάπτισμα μόνο όταν όλη η οικογένεια είναι έτοιμη γι’ αυτό. Δεν είναι απαραίτητο να τηρούνται αμέσως αυστηρά οι νηστείες και να παρακολουθείται όλη η λειτουργία με πέντε παιδιά. Μπορείτε να κάνετε ένα βήμα πίσω και να ξεκινήσετε με αυτό που είναι ρεαλιστικά εφικτό σε αυτό το στάδιο.
Μια λίμνη, όχι ένας ωκεανός
Στη Ρωσία, η τάση γίνεται θετικά αντιληπτή, αλλά φαίνεται ότι δεν πιστεύουν ότι θα οδηγήσει σε κάτι πραγματικά μεγάλης κλίμακας.
«Ως ιερέας, χαίρομαι, φυσικά, που οι Ορθόδοξοι αυξάνονται, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θέτουμε τους αριθμούς σε μια προοπτική. Ακόμα κι αν μια μικρή λίμνη διπλασιαστεί σε μέγεθος, θα εξακολουθεί να είναι μια μικρή λίμνη. Δεν είναι ωκεανός», εξηγεί ο πατέρας Τζόζεφ Γκλίσον, ένας Αμερικανός που μετακόμισε στη Ρωσία τη δεκαετία του 2010 και έγινε εφημέριος μιας εκκλησίας στην περιοχή Γιαροσλάβλ.
Σημειώνει ότι υπάρχουν πολύ λίγοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στις ΗΠΑ – μόνο περίπου το ένα τοις εκατό, περίπου ο ίδιος αριθμός Προτεσταντών στη Ρωσία. Ταυτόχρονα, στη Δυτική Ευρώπη, για παράδειγμα στην Αυστρία, τη Γερμανία και την Ισπανία, το ποσοστό των Ορθοδόξων είναι πολύ υψηλότερο: στην Ισπανία – περισσότερο από τρία τοις εκατό, στη Γερμανία – περίπου τρεισήμισι, στην Αυστρία περισσότερο από επτά.
Ο θρησκευτικός μελετητής και αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Ευρώπης της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, Ρόμαν Λούνκιν, πιστεύει ότι το αναπτυξιακό δυναμικό της Ορθοδοξίας στην Αμερική είναι περιορισμένο. Ο ειδικός υπενθύμισε ότι στην Αμερική υπάρχουν περιοδικό κύμα θρησκευτικής αναβίωσης.
Όποιοι όμως και αν είναι οι λόγοι για τη δημοτικότητα της Ορθοδοξίας – η πανδημία, η συντηρητική στροφή ή και τα δύο – η εκκλησία δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία να κάνει τους νεοφερμένους πραγματικούς Χριστιανούς, λέει ο πατέρας Άντριου Στίβεν Ντέμικ.
«Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να τους υποδεχτούμε. Μην είστε σαν τον μεγαλύτερο αδελφό στην ιστορία του ασώτου υιού. Μην είστε σαν εκείνον τον τύπο. Να είστε σαν τον πατέρα», λέει στους ιερείς. Και, γυρίζοντας προς τους νεοφερμένους, προσθέτει: «Καλώς ήρθατε σπίτι».
