Το Υπουργείο Πολιτισμού, από την ηγεσία του οποίου αξίζει να θυμίσουμε πως πέρασαν δύο πρωθυπουργοί των τελευταίων ετών, ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς, αλλά και ένας αρχηγός κόμματος, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, είναι προφανές πως δεν απολαύει της αντιμετώπισης που του αρμόζει. Και οι τρεις όχι μόνο δεν κατάφεραν να λύσουν κάποια από τα σοβαρά προβλήματα στον χώρο του πολιτισμού, αλλά δεν έθεσαν καν τις βάσεις για την απρόσκοπτη και ορθή λειτουργία του.
Είναι γεγονός και γνωστό τοις πάσι πως δεν είναι λίγοι οι λαοί που «ζηλεύουν» την πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μας, την ιστορία, και τον πολιτισμό μας.
Η παράδοσή μας στο θέατρο, τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία είναι τεράστια και υψίστης σημασίας, όχι μόνο για εμάς τους Έλληνες, αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Και πριν κάποιοι από εσάς, καλοθελητές, βιαστείτε να με χαρακτηρίσετε σοβινιστή, θα ήθελα να σας τονίσω πως μόνο σοβινιστής δεν είμαι. Δεν μπορώ, όμως, να επιτρέψω στον εαυτό μου, με την όποια νοημοσύνη διαθέτω, να ανεχθώ την «κατάργηση» της πολιτιστικής μου κληρονομιάς.
Εδώ και 2.500 χρόνια τα διαχρονικά μηνύματα που εκφράζονται μέσα από τα έργα των Αισχύλου, Ευριπίδη, Σοφοκλή, Αριστοφάνη, πλημμυρίζουν από συγκίνηση όλους τους ανθρώπους της Γης, αφού γίνονται κοινωνοί των πανανθρώπινων αξιών που μεταφέρουν οι τραγικοί ποιητές μας και υιοθετούν τα οικουμενικά μηνύματά τους!
Υπάρχει άνθρωπος που μπορεί να αρνηθεί πως ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Χατζιδάκης, ο Θεοδωράκης, ο Αγγελόπουλος, ο Γαβράς ο Κακογιάννης ο Κούνδουρος, ο Κουν, ο Μητρόπουλος, η Κάλλας, και πολλοί άλλοι που αυτή τη στιγμή μου διαφεύγουν δεν άγγιξαν με τα έργα τους και την τέχνη τους ψυχές ανθρώπων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη; Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει το αντίθετο; Μπορεί κανείς να αρνηθεί το γεγονός πως μια τόσο μικρή χώρα όπως η Ελλάδα έχει προσφέρει τα μέγιστα στον πολιτισμό, τις τέχνες, τα γράμματα και τις επιστήμες, στην εξέλιξη επί της ουσίας του πλανήτη;
Για όποιον έχει την τύχη να ταξιδεύει έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και να συναναστρέφεται με άλλους λαούς και κουλτούρες, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί πως η «ταυτότητα» του Έλληνα ορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την πολιτιστική κληρονομιά που κουβαλάει στις πλάτες του, μια κληρονομιά «βαριά» όση και η ιστορία του.
Εδώ και δεκαετίες ακούγαμε πολιτικές εξαγγελίες και βαρύγδουπες δηλώσεις για την ελληνική βαριά βιομηχανία του τουρισμού και του πολιτισμού, που συνιστούν τα σημαντικότερα εξαγώγιμα προϊόντα και θα έπρεπε να αποτελούν την εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό.
Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης όμως, όλα αυτά μένουν στα λόγια. Δηλώσεις που έγιναν απλώς για να γίνουν, κούφια λόγια, όπως λέει ο σοφός λαός. Θα μου πείτε, βέβαια, και σε ποιο επίπεδο τα λόγια δεν ήταν κούφια και έγιναν πράξεις; Δεν θα διαφωνήσω μαζί σας, απεναντίας, θα συμφωνήσω και θα προσθέσω πως, αν όχι σε όλα, σίγουρα στα περισσότερα, αλλά αυτό δεν πρέπει να αποτελεί άλλοθι, ούτε η οικονομική κρίση πρέπει να αποτελεί άλλοθι.
Όλα αυτά τα αναφέρω διότι, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου που παρουσιάσθηκε από το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και αφορά στο Υπουργείο Πολιτισμού, τα σημεία που εγείρουν ερωτήματα είναι πολλά.
Κύριο και σημαντικότερο κατά την άποψή μου είναι αυτό που επί της ουσίας μετατρέπει το Υπουργείο Πολιτισμού σε Γενική Γραμματεία. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, οι οποίες σέβονται τον εαυτό τους και οι οποίες είναι ξεκάθαρο σε όλους πως δεν έχουν τη δική μας πολιτιστική κληρονομιά και παράδοση σε όλες τις μορφές τεχνών, αναπαραστατικών και εικαστικών, τα Υπουργεία Πολιτισμού αποτελούν όχι μόνο τον κινητήριο μοχλό διαφύλαξης της παράδοσής τους, αλλά και τον μηχανισμό με τον οποίο στις περισσότερες των περιπτώσεων εμφανίζουν το «πρόσωπό τους» στον υπόλοιπο κόσμο.
Εμείς, ωστόσο, για ακόμη μία φορά – απ’ ό,τι φαίνεται – θα πρωτοτυπήσουμε. Εκτός όμως του ότι το Υπουργείο Πολιτισμού μετατρέπεται σε Γενική Γραμματεία, εντύπωση προκαλούν, σύμφωνα με τα όσα καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι του υπουργείου, πως από το όλο σχέδιο απουσιάζει εντελώς η φύλαξη των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων (μία απόλυτα λογική κίνηση, καθώς αρχαιολογικούς θησαυρούς παγκόσμιας σημαντικότητας, οι οποίοι προφανώς χρειάζονται φύλαξη, είναι πολύ δύσκολο έως απίθανο να βρεις στην Ελλάδα). Ακόμη ένα σημείο που ειλικρινά προκαλεί εντύπωση είναι η υποβάθμιση της Διεύθυνσης Αρχαιοκαπηλίας και η απουσία υπηρεσιών όπως η ΥΣΜΑ (Υπηρεσία Μνημείων Συντήρησης Ακρόπολης). Άραγε, η Ακρόπολη δεν είναι ένα μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς;
Και όλα αυτά οι εργαζόμενοι επιμένουν πως συμβαίνουν χωρίς καμία τεκμηρίωση και κριτήριο. Αν ο ισχυρισμός τους ισχύει, κάτι μου θυμίζει, κάτι μου θυμίζει… α, ναι, το σχέδιο «Αθηνά» για την παιδεία, που συντάχθηκε κυρίως με δημοσιονομικά κριτήρια και λιγότερο με εκπαιδευτικά.
Κατά την άποψή μου η απόλυτη κατάντια ενός λαού έρχεται με την αποδόμηση της παιδείας και του πολιτισμού του. Η σημαντικότητα και η σημασία κάποιων πραγμάτων δεν μετριούνται με ευρώ και οικονομικούς δείκτες. Η σημασία τους είναι ξεχωριστή για κοινωνικούς και ψυχολογικούς λόγους.
Η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στη μέγκενη των μνημονιακών πολιτικών. Σε μία περίοδο που η ψυχολογία του λαού είναι στο ναδίρ, που βρίσκεται μέσα σε έναν κυκεώνα φόρων και χαρατσιών, στις περισσότερες των περιπτώσεων κρατιέται από την πολιτιστική του κληρονομιά. Ταυτίζεται με το παρελθόν του και ελπίζει πως με θεμέλιο λίθο αυτό μπορεί να χτίσει το μέλλον του, ο πολιτισμός και η κουλτούρα του είναι βασικά συστατικά της ταυτότητας και της ύπαρξής του.
Όσοι με γνωρίζουν ξέρουν πως δεν είμαι από τους ανθρώπους που θα υποστηρίξουν το να μείνουν όλα όπως έχουν, ούτε είμαι αρνητικός στην αναδιάρθρωση. Ίσα ίσα, που θεωρώ πως σε κάποιους τομείς είναι απαραίτητη. Τα σημερινά αποτελέσματα δεν είναι σημερινά, κάποιοι τα επέτρεψαν, τα εξέθρεψαν και τα προστάτεψαν για δεκαετίες, διότι όπως επισημαίνει ο λαός «το ψάρι βρομάει από το κεφάλι». Σίγουρα έχουμε ένα – έστω και μικρό – μερίδιο ευθύνης όλοι μας, μέσα από την ανοχή και την απάθειά μας, αυτό όμως δεν δικαιολογεί τη διαγραφή των πάντων. Η όποια αναδιάρθρωση πρέπει να γίνεται με τα σωστά κριτήρια, όταν και όπου χρειάζεται να γίνει. Πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική της πολιτικής τσουβαλοποίησης, με βάση την οποία με μία γόμα απλώς διαγράφουμε ό,τι πιστεύουμε πως πρέπει να διαγραφεί.
Πρέπει πολύ σοβαρά να καθίσουμε και να δούμε πώς θα οργανώσουμε την πολιτιστική ανασύνταξη της χώρας και όχι πώς θα την αφανίσουμε. Είμαστε μια χώρα της οποίας η κληρονομιά τής επιβάλλει να έχει ένα αυτόνομο Υπουργείο Πολιτισμού, ένα Υπουργείο Πολιτισμού που πραγματικά θα υπηρετεί τον Πολιτισμό, τις Τέχνες, που θα διαχειρίζεται την κληρονομιά αυτή και θα προστατεύει τον σύγχρονο πολιτισμό.
Αν όντως το κάνουμε έτσι, τότε μόνο θα έχουμε πραγματικό δημοσιονομικό όφελος. Αλλά μια τέτοια κατεύθυνση απαιτεί πολλή δουλειά, και σωστό σχεδιασμό, για να δώσουμε στον πολιτισμό αυτό που πραγματικά του αξίζει, χωρίς να χρειάζεται να σβήσουμε ένα κομμάτι της ταυτότητάς μας.
