Ο «Θαυμαστός Νέος Κόσμος»
Ένας νέος κόσμος ανατέλλει. Είναι ένας κόσμος δύσκολος, επικίνδυνος και απαιτητικός. Ένας κόσμος με λίγους νικητές και πολλούς ηττημένους. Για να επιβιώσουμε σ’ αυτές τις νέες δύσκολες συνθήκες δεν πρέπει να καταφύγουμε στα γνωστά νεοφιλελεύθερα γιατροσόφια σχετικά με το «μαγικό χέρι της Αγοράς», που υποτίθεται πως ρυθμίζει τα πάντα, αλλά να ανακαλύψουμε ξανά τις αξίες του ανθρωπισμού, του ορθολογισμού, της αλληλεγγύης και της ανεκτικότητας, που αποτελούν και τις σωσίβιες λέμβους των ανθρώπινων κοινωνιών.
Η αλήθεια είναι πως δεν έχουμε την πολυτέλεια να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια για κανένα λάθος. Επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν αυτή τη στιγμή στην επιφάνεια του πλανήτη μας και θα φθάσουν τα εννέα δισεκατομμύρια ως τα μέσα του 21ου αιώνα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι για να επιβιώσουν χρειάζονται –το λιγότερο– νερό, τροφή, πρώτες ύλες και ενέργεια. Ο πλανήτης μας από το 1986 και μετά δεν μπορεί άλλο να καλύψει τις ετήσιες ανάγκες της ανθρωπότητας σε πρώτες ύλες και ενέργεια. Για να επιβιώσουμε λοιπόν εξαντλούμε τις πρώτες ύλες και την ενέργεια που έχει αποθηκευτεί κατά το γεωλογικό παρελθόν της Γης. Αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμη. Αν συνεχιστεί θα οδηγήσει, με μαθηματική ακρίβεια, στην εξάντληση των πόρων και, τελικά, στην αυτοκαταστροφή μας.
Η μεγαλύτερη ελπίδα υπάρχει στο μεγαλύτερο κίνδυνο
Είναι ξεκάθαρο λοιπόν πως πρέπει άμεσα να αλλάξουμε ενεργειακό μοντέλο, να σταματήσουμε να καταναλώνουμε ορυκτά καύσιμα, και να στραφούμε προς άλλες μορφές ενέργειας που είναι ανανεώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον. Αν δεν το κάνουμε θα είναι σαν να έχουμε υπογράψει τη θανατική μας καταδίκη.
Κι όμως, η μεγαλύτερη ελπίδα υπάρχει στο μεγαλύτερο κίνδυνο. Η πρόκληση την οποία αντιμετωπίζει σήμερα το ανθρώπινο είδος και ο πολιτισμός του, είναι στην ουσία μια ευκαιρία για να μετεξελιχθεί και να φθάσει σε ανώτερα επίπεδα συνειδητότητας και αυτογνωσίας –να συνειδητοποιήσει την πραγματική του θέση στο Σύμπαν και να θέσει νέους μεγαλεπήβολους στόχους. Στους δύσκολους καιρούς που έρχονται κάποιοι άνθρωποι θα διατηρήσουν την ψυχραιμία και την κριτική τους σκέψη και θα φωτίσουν έτσι το δρόμο και για τους υπόλοιπους. Θα υπενθυμίσουν στους υπόλοιπους πως δεν υπάρχουν αδιέξοδα, παρά μόνον λάθος επιλογές. Θα τους υπενθυμίσουν πως η ψύχραιμη σκέψη είναι δώρο της ωριμότητας.
Ανασφάλεια παντού
Αλλά ας σταθώ για λίγο στη μικρή μας πατρίδα, την Ελλάδα. Η Ελλάδα φαίνεται να έχει επιλέξει να είναι έξω από τις εξελίξεις, να μη συμμετάσχει στη χάραξη του μέλλοντος. Γι’ αυτό και έχει επιλέξει να μην επενδύει σημαντικά στην Παιδεία και στην Έρευνα. Υπό αυτό το πρίσμα η –έστω και επιτηδευμένη– κατάθλιψη των εφήβων EMO δεν μου είναι και τόσο ανεξήγητη. Το μέλλον δεν τους επιφυλάσσει κάτι για το οποίο θα πρέπει να αισθάνονται ιδιαίτερα αισιόδοξοι. Ως γνωστόν το 70% των Ελληνόπουλων, ηλικίας 20-30 ετών, ζουν στο πατρικό τους, πράγμα που τους καταδικάζει σε μια παρατεταμένη αντιπαραγωγική «εφηβεία». Οι λίγο μεγαλύτεροι τους, οι 30άρηδες, παρά τις σπουδές και τα πτυχία τους που «έφτυσαν αίμα» για να αποκτήσουν, έχουν καταλήξει «νεόπτωχοι των αναχρηματοδοτούμενων δανείων», που προσπαθούν να εξασφαλίσουν ένα βιοτικό επίπεδο στο οποίο δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν με την κακοπληρωμένη εργασία τους. Και οι πιο μεγάλοι, οι σαραντάρηδες και οι πενηντάρηδες, ζουν με το μόνιμο άγχος της κουτσουρεμένης σύνταξης που θα εισπράξουν γύρω στα εβδομήντα τους, η οποία σίγουρα δεν θα αρκεί ούτε καν για μια αξιοπρεπή φτώχεια.
Μια κοινωνία εθισμένη να βλέπει παντού κινδύνους
Ολόκληρη σχεδόν η ελληνική κοινωνία έχει βυθιστεί στην ανασφάλεια, θύμα ενός άτεχνα ελληνοποιημένου τουρμποκαπιταλισμού όπου όλα είναι προς πώληση και όπου «ο πρώτος είναι τα πάντα, ενώ ο δεύτερος είναι τίποτε». Την ίδια στιγμή υπάρχει μια ομάδα προνομιούχων Ελλήνων, που λαφυραγωγεί το κράτος, υπερασπίζεται με σθένος τις προσοδοφόρες θέσεις του και τα προνομιακά «μαγαζιά γωνία» που διαθέτει. Όταν κρίνουν πως τα πολύκλαυστα συμφέροντά τους απειλούνται, τότε κραυγάζουν, απειλούν και εκβιάζουν τους πάντες. Το κριτήριο τους είναι το προσωπικό τους συμφέρον και όχι το συμφέρον των πολλών ή το, καλώς εννοούμενο, συμφέρον του τόπου. Και για να παραπλανήσει τους υπόλοιπους αυτή η ομάδα των προνομιούχων φροντίζει, μέσω των πολιτικών που υποστηρίζει, να καλλιεργεί μια δαιμονολογική και φοβική προσέγγιση των εξελίξεων. Το κλασικό τους τροπάρι είναι η θυματοποίηση των Ελλήνων: η εικόνα μιας κοινωνίας εθισμένης να βλέπει παντού κινδύνους, ξένες υπονομεύσεις και την αρνητική πλευρά των προκλήσεων. Μιας κοινωνίας παραλυμένης από το φόβο.
Αν θέλουμε λοιπόν να ξεφύγουμε από αυτή την παγίδα θα πρέπει ο καθένας μας να κάνει τη «μικρή του επανάσταση», να απελευθερωθεί από τους φόβους του –ουσιαστικά από την άγνοια– κι έτσι να οδηγηθούμε σε μια μετα-φοβική κοινωνία. Είμαστε καταδικασμένοι να είμαστε ελεύθεροι. Ας μην το ξεχνάμε αυτό!
Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com), συγγραφέας και εκδότης-διευθυντής του περιοδικού ΖΕΝΙΘ.
