Σε μια περίοδο που η Ελλάδα διατηρεί σταθερά την παρουσία της στην κορυφή του παγκόσμιου τουριστικού χάρτη, η ανάγκη για μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης αναδεικνύεται πιο επιτακτική από ποτέ.
Ειδικά τα ελληνικά νησιά —τα οποία υποδέχονται σχεδόν το ήμισυ των ξένων επισκεπτών της χώρας— καλούνται να αντιμετωπίσουν μια κρίσιμη πρόκληση: τη διατήρηση της ελκυστικότητάς τους μέσω σύγχρονων, βιώσιμων και ανθεκτικών υποδομών.
35 δισ. ευρώ επενδυτικές ανάγκες μέσα στην επόμενη δεκαετία
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας, οι επενδυτικές ανάγκες στα ελληνικά νησιά για την επόμενη δεκαετία εκτιμώνται σε περίπου 35 δισ. ευρώ.
Το ποσό αυτό αφορά αναβαθμίσεις κρίσιμων υποδομών — μεταφορές, ενέργεια, ύδρευση, διαχείριση αποβλήτων — και στοχεύει στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των τουριστικών ροών και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Η πρόκληση περιλαμβάνει και τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού διακυβέρνησης, που θα εξασφαλίζει τον σωστό σχεδιασμό, τη διάθεση των πόρων και την υλοποίηση των έργων.
Η τουριστική επιτυχία φέρνει και έντονες πιέσεις
Η Ελλάδα αποτελεί έναν κατεξοχήν νησιωτικό προορισμό. Τα νησιά της έχουν καταγράψει διπλασιασμό αφίξεων την τελευταία 15ετία, φθάνοντας τα 16 εκατομμύρια επισκέπτες το 2024, καλύπτοντας το 11% του παγκόσμιου νησιωτικού τουρισμού. Μάλιστα, επτά ελληνικά νησιά συγκαταλέγονται στους 30 πιο δημοφιλείς προορισμούς διεθνώς, μαζί με εμβληματικούς προορισμούς όπως το Μπαλί και η Χαβάη.
Ωστόσο, αυτή η επιτυχία έχει κόστος. Κατά τους μήνες αιχμής, η τουριστική πυκνότητα φτάνει τους 33 επισκέπτες ανά km² ημερησίως, όταν ο αντίστοιχος δείκτης στην υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μεσόγειο κυμαίνεται στους 2–3 επισκέπτες.
Παρ’ όλα αυτά, οι επενδύσεις σε υποδομές ανά κάτοικο, παραμένουν στα ίδια επίπεδα με την ενδοχώρα, παρά τις μοναδικές προκλήσεις των νησιών.
Πίεση σε βασικές υποδομές – 50% αύξηση πληθυσμού τους θερινούς μήνες
Η πληθυσμιακή επιβάρυνση στα νησιά είναι εντυπωσιακή: ο πληθυσμός αυξάνεται κατά μέσο όρο κατά 50% το καλοκαίρι — και σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνά το 100%. Αντίθετα, σε ηπειρωτικές τουριστικές περιοχές όπως η Χαλκιδική, η αύξηση φτάνει το 50%, ενώ ο μέσος όρος πανελλαδικά δεν υπερβαίνει το 5%.
Ταυτόχρονα, οι νησιωτικές περιοχές επιβαρύνονται με επιπλέον κόστος 15% λόγω γεωγραφικών περιορισμών, αυξημένων αναγκών για εφεδρείες, και έλλειψης οικονομιών κλίμακας.
Το επενδυτικό κενό και οι ανάγκες χρηματοδότησης
Σήμερα, οι ετήσιες επενδύσεις στα νησιά ανέρχονται σε περίπου 2 δισ. ευρώ, με έμφαση στις μεταφορές και τις βασικές υποδομές.
Η Εθνική Τράπεζα εκτιμά ότι απαιτείται πρόσθετη επένδυση ύψους:
+1 δισ. ευρώ ετησίως για κάλυψη της εποχικής αύξησης πληθυσμού,
+0,5 δισ. ευρώ ετησίως για την αντιμετώπιση της νησιωτικής επιβάρυνσης.
Συνολικά, οι απαιτούμενες επενδύσεις φτάνουν τα 3,5 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2035.
Αξιοποίηση των διεθνών τάσεων: Από την ποσότητα στη βιωσιμότητα
Νέες παγκόσμιες τάσεις προσφέρουν μια ευκαιρία ανατροπής της σημερινής εξίσωσης:
- Αύξηση τουριστικής ζήτησης από μακρινές αγορές υψηλής δαπάνης (ΗΠΑ, Ασία),
- Στροφή σε μη-κορεσμένους προορισμούς και ταξίδια εκτός αιχμής.
Εφόσον αξιοποιηθούν σωστά, αυτές οι τάσεις μπορούν να αυξήσουν τη δαπάνη ανά τουρίστα κατά 15% και να περιορίσουν τη συγκέντρωση αφίξεων στο δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου (από 42% στο 34%).
Οι χρηματοδοτικές λύσεις: Από την ανταποδοτικότητα στη μόχλευση
Η βασικότερη πηγή χρηματοδότησης είναι οι ίδιοι τοπικοί πόροι: τέλη διαμονής και κρουαζιέρας αποφέρουν περί τα 400 εκατ. ευρώ ετησίως, καλύπτοντας το ήμισυ των πρόσθετων αναγκών. Η θεσμοθέτηση πλήρους ανταποδοτικότητας (ring-fencing) θα επιτρέψει τη διοχέτευση αυτών των εσόδων σε τοπικές υποδομές.
Συμπληρωματικά εργαλεία είναι:
-ΣΔΙΤ και παραχωρήσεις για προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων,
-Ευρωπαϊκά και διεθνή χρηματοδοτικά εργαλεία (RRF, ΕΣΠΑ, ΕΤΕπ).
Ανάγκη για νέα αρχιτεκτονική διακυβέρνησης
Η πρόκληση δεν είναι μόνο χρηματοδοτική. Χωρίς σύγχρονη διακυβέρνηση, τα έργα παραμένουν στα χαρτιά. Ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων, Περιφερειών και Δήμων προκαλεί καθυστερήσεις, ενώ το 75% των νησιωτικών Δήμων δεν διαθέτουν Τεχνικές Υπηρεσίες.
Η λύση, σύμφωνα με την ΕΤΕ, μπορεί να είναι η δημιουργία Εθνικής Αρχής Υποδομών Νησιών, η οποία:
- Θα συγκεντρώνει και θα κατανέμει πόρους με προβλεψιμότητα,
- Θα ιεραρχεί έργα βάσει αντικειμενικών αναγκών,
- Θα επιταχύνει την υλοποίηση μέσω ενιαίων fast-track διαδικασιών.
Το θεσμικό τρίγωνο για τη βιώσιμη μετάβαση
Η Αρχή αυτή πρέπει να πλαισιώνεται από δύο ακόμη πυλώνες:
-Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, ως βάση για την κατάρτιση αναπτυξιακών σχεδίων,
Μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης και παρακολούθησης, με κεντρική ωρίμανση έργων, clusters μηχανικών και δείκτες απόδοσης.
-Παραδείγματα όπως οι Βαλεαρίδες και οι Αζόρες αποδεικνύουν ότι μια συνεκτική θεσμική προσέγγιση επιταχύνει σημαντικά την υλοποίηση έργων.
Το διακύβευμα της επόμενης δεκαετίας
Οι επενδύσεις στις υποδομές δεν είναι επιλογή — είναι προϋπόθεση. Χωρίς αυτές, η σημερινή επιτυχία κινδυνεύει να μετατραπεί σε παγίδα. Αντίθετα, μια καλά στοχευμένη στρατηγική μπορεί να οδηγήσει σε:
- Αύξηση τουριστικών εσόδων κατά 45% (+5 δισ. ευρώ) έως το 2035,
- Ενίσχυση του τουριστικού ΑΕΠ από 24 σε 30 δισ. ευρώ,
- Σημαντικά οφέλη σε απασχόληση και εξαγωγές.
Η Ελλάδα δεν έχει να αποδείξει ότι είναι δημοφιλής. Έχει να αποδείξει ότι μπορεί να διαχειριστεί την επιτυχία της. Το πραγματικό διακύβευμα, δεν είναι οι αριθμοί των αφίξεων, αλλά η ικανότητα της χώρας να μετατρέψει αυτή τη ζήτηση σε διατηρήσιμη αναπτυξιακή δυναμική.
Μ. ΠΑΠ.
Πηγή: ΕΤΕ
