Το 4ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων (ΦΒΧ), σε οργάνωση του Δήμου Χανίων με τη συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης, και υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων, ξεκίνησε την Τρίτη 24 Ιουνίου, με τα επίσημα εγκαίνια που τελέστηκαν από τον πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων Νικήτα Κακλαμάνη, και ολοκληρώθηκε την Κυριακή 29 Ιουνίου 2025.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του δήμου, η φετινή διοργάνωση του ΦΒΧ, με κεντρικό θέμα «Το σπίτι μας, ο πλανήτης» και με σύνθημα «Διαβάζουμε, συζητάμε, συνδεόμαστε», σημείωσε αθρόα προσέλευση κόσμου από την πρώτη κιόλας μέρα, με το ενδιαφέρον του κοινού να παραμένει αμείωτο. Οι αίθουσες γέμισαν από επισκέπτες που έζησαν στο ρυθμό του Φεστιβάλ, παρακολουθώντας διαδοχικά πολλές εκδηλώσεις, καταδεικνύοντας έτσι την αληθινή δυναμική του Φεστιβάλ και ενισχύοντας την αίσθηση μιας ζωντανής, ανοιχτής κοινότητας που δημιουργήθηκε γύρω από το βιβλίο και τις συζητήσεις που αυτό προκαλεί.
Οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να συνομιλήσουν με συγγραφείς παγκόσμιας φήμης. Παράλληλα, το Φεστιβάλ αναδεικνύει σταθερά την τοπική συγγραφική παραγωγή και τιμά τους Κρητικούς δημιουργούς («Σύγχρονη πεζογραφία από την Κρήτη», «Βίλα Αριάδνη: Το θρυλικό σπίτι-στρατηγείο του Έβανς», «Apocosmos» του Γιώργου Πατρουδάκη, «Καζαντζάκης 1: Η κρητική ματιά (1883-1919)» & «Καζαντζάκης 2: Ο πολύβουος κόσμος, 1921-1957» του Alain Glykos, «Γράμματα από τα Καπετανιανά» του Γιώργου Γρ. Σταματάκη, «Διάλεκτοι και ντοπιολαλιές στη σύγχρονη λογοτεχνία: Διερωτήσεις για τις μεταμορφώσεις της γλώσσας από το βαθύ παρελθόν στο παρόν των ελληνόφωνων συγγραφέων», «Διαδρομές της σκέψης του Κ. Θ. Δημαρά» του Γιάννη Δημητρακάκη, «Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης – 50 Χρόνια Θέατρο – Ένα Ζωντανό Αρχείο», «Αθόρυβα το ‘στρωνε» της Μαρινέλλας Βλαχάκη, Περιοδικό Λόγου και τέχνης «Έρεισμα», 1995-2025: «Αναζητώντας την επικράτεια των ονείρων», «Η αναζήτηση του χαμένου χρόνου» του Marcel Proust, με την ανθολόγο και μεταφράστρια του έργου Κλαίρη Μιτσοτάκη κά). Χαρακτηριστικό και της φετινής διοργάνωσης αποτελεί η δημιουργική συνύπαρξη της τοπικής συγγραφικής δημιουργίας με τον εθνικό και διεθνή λογοτεχνικό χώρο. Ταυτόχρονα, η δυναμική του φεστιβάλ αποτυπώθηκε και στον ψηφιακό χώρο, με έντονη παρουσία και αλληλεπίδραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε φέτος στη διεύρυνση της διασύνδεσης και της συνεργασίας του ΦΒΧ με ξένα αντίστοιχα φεστιβάλ αλλά και τοπικούς, πανελλαδικούς και διεθνείς πολιτιστικούς φορείς. Η περαιτέρω έμφαση σε επίκαιρες θεματικές συζητήσεις γύρω από το κεντρικό θέμα του Φεστιβάλ («Οικολογία και Σύγχρονη Ελληνική πεζογραφία», «Ο πόλεμος ως οικοκτονία: το περιβαλλοντικό και κοινωνικό του αποτύπωμα», «Το οικολογικό αποτύπωμα του τουρισμού και η διαμόρφωση μιας σύγχρονης οικολογικής συνείδησης», «Η κανονικοποίηση της ακροδεξιάς στη Δύση», κά), οι αφιερωματικές εκδηλώσεις για τον Μίκη Θεοδωράκη, σε συνεργασία με τον Παγκρήτιο Σύλλογο Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, για τον Μανόλη Αναγνωστάκη, σε συνεργασία με τον Όμιλο Φίλων του Ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, για την Σουζάνα Αντωνακάκη, επιφανέστερη αρχιτεκτόνισσα της γενιάς της, σε συνεργασία με τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, η τιμητική βράβευση του ποιητή Τίτου Πατρίκιου, εξέχουσας μορφής της νεοελληνικής γραμματείας, αλλά και οι τιμητικές εκδηλώσεις για τον σπουδαίο δημοσιογράφο, λαογράφο και λογοτέχνη Νίκου Ψιλάκη, και τον ποιητή, δοκιμιογράφο, μεταφραστή και δημοσιογράφο Παντελή Μπουκάλα, κέρδισαν τις εντυπώσεις.
Παρόμοια επιτυχία σημείωσαν και οι θεματικές εκδηλώσεις γύρω από τις πολιτικές βιβλίου, τη διασύνδεση πολιτιστικών φορέων και φεστιβάλ, και τη μετάφραση, που εντάχθηκαν στη νέα πρωινή-μεσημεριανή ζώνη εκδηλώσεων στο ημερήσιο πρόγραμμα του ΦΒΧ («Διάλογος για το βιβλίο: Ιστορία, πολιτικές, προοπτικές», «Τα κείμενα και οι συγγραφείς ταξιδεύουν: Φεστιβάλ Βιβλίου και διεθνής διασύνδεση», «Η φωνή των μεταφραστών: Αφιέρωμα στην περιπέτεια της μετάφρασης»), ενώ το κοινό τίμησε εξίσου και τις τρεις μουσικές εκδηλώσεις και παραστάσεις του ΦΒΧ, γεμίζοντας ασφυκτικά την αίθουσα του Θεάτρου Μίκης Θεοδωράκης («Unforgettable», με τον βαθύφωνο Χριστόφορο Σταμπόγλη και τον αρχιμουσικό Μίλτο Λογιάδη, «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου», μια παράσταση λόγου και μουσικής με την Αλίκη Καγιαλόγλου, «Μια μουσική γέφυρα Ελλάδας-Τουρκίας», μια ξεχωριστή μουσική βραδιά αφιερωμένη στη βαθιά φιλία και καλλιτεχνική συνάντηση δύο εμβληματικών δημιουργών: του Μίκη Θεοδωράκη και του Ζουλφί Λιβανελί, με τους Ιωάννα Φόρτη, Ηρακλή Ζάκκα, Αλέξανδρο Καψοκαβάδη, με την καλλιτεχνική επιμέλεια του Αχιλλέα Γουάστωρ).
Οι ανανεωμένοι χώροι εκδηλώσεων & τα «ευπώλητα» του Φεστιβάλ
Το 4ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων φέτος πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά γύρω από την πλατεία Κατεχάκη, με επίκεντρο το Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (Μεγάλο Αρσενάλι – ΚΑΜ) και το Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» δημιουργώντας μία πιο συνεκτική αίσθηση «κοινότητας», αλλά και διευκολύνοντας τους θεατές να πλοηγηθούν στο πολυεπίπεδο πρόγραμμα πολλαπλών παράλληλων εκδηλώσεων.
Ειδικότερα, πέρα από την Αίθουσα 2 στο Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης», το Φεστιβάλ αξιοποίησε για πρώτη φορά ως χώρο εκδηλώσεων και την ισόγεια αίθουσα του ΚΑΜ (Μεγάλο Αρσενάλι – Αίθουσα 2), ενώ και η γραφική Σκάλα της οδού Αγίου Μάρκου μετατράπηκε σε έναν ξεχωριστό χώρο για επιλεγμένες εκδηλώσεις λόγου και ποιητικές περφόρμανς, προσθέτοντας μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα στη φετινή διοργάνωση.
Ακόμη, για δεύτερη συνεχή χρονιά, στην πλατεία Κατεχάκη έδωσε το «παρών» το κινητό αστικό καθιστικό MULaR (Mobile Urban Living Room), ο πρωτότυπος, μεταβλητός, πολυλειτουργικός χώρος του Δήμου Χανίων, σαν ένας επιπλέον χώρος εκδηλώσεων αλλά και ενημέρωσης, με τον χανιώτικο σταθμό Δίκτυο FM 91.5 να μεταδίδει ζωντανά τον παλμό του Φεστιβάλ στα FM και διαδικτυακά, φιλοξενώντας καθημερινά συγγραφείς και καλεσμένους που μιλούσαν για το έργο τους και μετέφεραν τις εντυπώσεις τους.
Το Βιβλιοπωλείο του ΦΒΧ, μια σύμπραξη τριών βιβλιοπωλείων της πόλης των Χανίων (Comixadiko, Librairie, Το Σποράκι) λειτούργησε στο Φουαγιέ του Θεάτρου Μίκης Θεοδωράκης, ενώ καθημερινά υπήρχε και υπαίθριο κιόσκι μπροστά στην είσοδο του Θεάτρου. Επιπλέον, τα βιβλία που παρουσιάζονταν σε κάθε εκδήλωση ήταν διαθέσιμα προς πώληση στην έξοδο των αιθουσών αμέσως μετά το πέρας της εκδήλωσης.
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, κατά σειρά πωλήσεων, οι επισκέπτες του 4ου ΦΒΧ επέλεξαν τα εξής βιβλία:
1. «Τεφτέρια», Μανόλης Χατζηπαναγιώτου (εκδ. Θεμέλιο)
2. «Ομέρο, ο κρυφός γιος», Χρήστος Μαρκογιαννάκης (εκδ. Ψυχογιός)
3. «Στη σκιά του όρους Όχη», Γιάννης Μακριδάκης (εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας)
4. «Πραγματολογικά σχόλια για το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη», Μιλτιάδης Πολύβιου (εκδ. Πατάκη)
5. «Αυτή είναι η γειτονιά μου σκύλε», Παύλος Παυλίδης (εκδ. Καστανιώτη)
6. «Διαδρομές και διασταυρώσεις. Μελέτες και δοκίμια 1977-2023», Τίτος Πατρίκιος (εκδ. Κίχλη)
7. «Τέλειο παρελθόν», Λεονάρδο Παδούρα (εκδ. Καστανιώτη)
8. «Apocosmos. Σφακιανές Μαδάρες. Η Άγρια Δύση Της Κρήτης», Γιώργος Στ. Πατρουδάκης
9. «Γράμματα από τα Καπετανιανά», Γιώργος Γρ. Σταματάκης (εκδ. Selouda)
Αυξημένες συμμετοχές από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο
Κατά τη φετινή 4η διοργάνωσή του, στο ΦΒΧ συζητήθηκαν θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η σχέση ανθρώπου-φύσης, οι οικογενειακές σχέσεις στις ποικίλες πτυχές τους στον σημερινό μεταβαλλόμενο κόσμο, οι περίπλοκες διεθνείς γεωπολιτικές συνθήκες και, όλα αυτά, στην αλληλεπίδρασή τους με τη λογοτεχνία. Πραγματοποιήθηκαν επίσης συζητήσεις για τη λογοτεχνική μετάφραση, για την αγορά του βιβλίου, για τις διαλέκτους σε Κρήτη και Κύπρο, αλλά και για τους τρόπους συνεργασίας των φεστιβάλ βιβλίου, με τη συμμετοχή εκπροσώπων σημαντικών φεστιβάλ, εντός κι εκτός Ελλάδας, όπως το Φεστιβάλ «Oh les beaux jours !» της Μασσαλίας, το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Ελληνο-ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας εν Αθήναις), η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Λεμεσού, το Διεθνές Διαθεματικό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας Σαρδάμ στην Κύπρο.
Φέτος στο ΦΒΧ συμμετείχαν περισσότεροι από 160 ομιλητές από 16 χώρες -συγγραφείς, ακαδημαϊκοί, μεταφραστές, φιλόλογοι, κριτικοί λογοτεχνίας, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες-, όχι μόνο από την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και την Αϊτή, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, την Ιταλία, την Κολομβία, την Κούβα, τη Μ. Βρετανία, τη Νορβηγία, την Πορτογαλία, τη Σουηδία, την Τουρκία, την Τσεχία, που έλαβαν μέρος σε περίπου 120 θεματικές συζητήσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, εργαστήρια, περφόρμανς, συναυλίες, γύρω από βιβλία σύγχρονης ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, ποίησης, δοκιμίου, από 43 εκδότες (Άγρα, Αιώρα, Ακρίτας, Αλάτι, Αντίποδες, Βακχικόν, Εκδόσεις Βικελαίας Βιβλιοθήκης, Διόπτρα, Έναστρον, Ενύπνιο, Έρεισμα, Εστία, Θεμέλιο, Θράκα, Ίκαρος, Ιωλκός, Καλειδοσκόπιο, Κάπα Εκδοτική, Καστανιώτης, Κέδρος, Κείμενα, Κίχλη, Μεταίχμιο, Μίνωας, Νεφέλη, Νήσος, Παπαδόπουλος, Πατάκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Περισπωμένη, Πόλις, Ποταμός, Πυξίδα της Πόλης, Ραδάμανθυς, Σοκόλη, Στερέωμα, Τόπος, Ψυχογιός, Carnivora, Gutenberg, Metronomos, Opportuna, Selouda).
Οι εκδηλώσεις του ΦΒΧ πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με εκδοτικούς οίκους και πολιτιστικούς οργανισμούς και φορείς (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού, Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης, Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, Πνευματικό Κέντρο Χανίων, Ελληνογαλλικός Σύλλογος Χανίων, Σύνδεσμος Φιλολόγων Χανίων, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», Παγκρήτιος Σύλλογος Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, Όμιλος Φίλων του Ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων, Chaniartoon, Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης κά).
Οι διεθνείς συμμετοχές, ειδικότερα, στη φετινή διοργάνωση του Φεστιβάλ ανήλθαν σε περισσότερες από 30 (από 21 το 2024, 12 το 2023, και 7 το 2022), και πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με το Φεστιβάλ ΛΕΑ (Ελληνο-ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας εν Αθήναις), το British Council, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, το Ινστιτούτο Θερβάντες, την Acción Cultural Española, το Camões-Instituto da Cooperação e da Língua Portugal, το Norwegian Literature Abroad (NORLA), το Literature Across Frontiers και με την υποστήριξη του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού του Υφυπουργείου Πολιτισμού Κύπρου και των πρεσβειών της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Κούβας, της Μ. Βρετανίας και της Πορτογαλίας.
