Επιμέλεια: Γιάννης Παναγιωτακόπουλος
Η Jerusalem Post δημοσιεύει σήμερα μια αποκάλυψη για το παρασκήνιο της Συμφωνίας Ειρήνης και τη συμμετοχή της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης στη Γάζα. Σύμφωνα με την Keren Setton του The Media Line, αυτό αποτελεί μια μεγάλη ανατροπή που ήταν αποτέλεσμα των πιέσεων του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τράμπ, προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπένιαμιν Νετανιάχου.
Όπως αναφέρει, «Η προσωπική χημεία μεταξύ του Προέδρου Τραμπ και του Ερντογάν βοήθησε στην επίτευξη αυτού του αποτελέσματος, παρά τις ισραηλινές αμφιβολίες για τον Τούρκο ηγέτη».
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η σχέση του Ισραήλ με την Τουρκία ήταν τεταμένη τα τελευταία χρόνια. Ο πόλεμος στη Γάζα , ο οποίος έληξε μετά από δύο χρόνια, πρόσθεσε τριβές σε μια ήδη τεταμένη δυναμική, αν και οι χώρες διατήρησαν διπλωματικούς δεσμούς καθ’ όλη τη διάρκεια.
«Κατά τη διάρκεια των μαχών μεταξύ του Ισραήλ και της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς, Ισραηλινοί αξιωματούχοι εργάστηκαν για να περιορίσουν τις τουρκικές προσπάθειες να επεκτείνει τον ρόλο της Άγκυρας στη διαμεσολάβηση για την κατάπαυση του πυρός.
Σε περιφερειακό επίπεδο, η σύγκρουση διεύρυνε τα όρια, φέρνοντας στην επιφάνεια τα ανταγωνιστικά ισραηλινά και τουρκικά συμφέροντα στη Συρία.
Την περασμένη εβδομάδα, η Τουρκία εξασφάλισε έναν ρόλο στην πρώτη γραμμή για το μέλλον της Γάζας, υπογράφοντας ως εγγυήτρια ενός ειρηνευτικού σχεδίου που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ για την περιοχή. Μαζί με τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε κοινή δήλωση που υποστηρίζει τον τερματισμό του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς. Η Άγκυρα δεσμεύτηκε να λάβει πρακτικά μέτρα μετά τη σύγκρουση.
Η Τουρκία σχεδιάζει να στείλει μια ομάδα αντιμετώπισης καταστροφών στη Γάζα για να βοηθήσει στην ανάκτηση των σορών των Ισραηλινών ομήρων και στην απομάκρυνση των ερειπίων. Έχει επίσης προγραμματιστεί να συμμετάσχει σε μια πολυεθνική ομάδα εργασίας για την παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός και την εκπαίδευση των παλαιστινιακών δυνάμεων ασφαλείας.
Μετά τις πιέσεις Τραμπ το Ισραήλ αποδέχτηκε την τουρκική εμπλοκή
«Αυτή είναι μια μεγάλη ανατροπή στη σχέση», δήλωσε στο The Media Line ο Michael Harari, πρώην πρέσβης του Ισραήλ στην Κύπρο και πολιτικός συνεργάτης στο Mitvim, το Ισραηλινό Ινστιτούτο Περιφερειακών Εξωτερικών Πολιτικών. «Η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο, η οποία έχει περάσει από διάφορες φάσεις, αλλάζει τώρα για άλλη μια φορά, και η Τουρκία έχει εισέλθει από την μπροστινή πόρτα για να εμπλακεί άμεσα στο παλαιστινιακό ζήτημα».
Η προσωπική χημεία μεταξύ του Προέδρου Τραμπ και του Ερντογάν βοήθησε στην επίτευξη αυτού του αποτελέσματος, παρά τις ισραηλινές αμφιβολίες για τον Τούρκο ηγέτη.
«Αυτό που συνέβη τώρα οφείλεται στην πίεση των ΗΠΑ στο Ισραήλ», δήλωσε στο The Media Line η Δρ . Gallia Lindenstrauss, ανώτερη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας. «Αυτό δεν ήταν αυτό που ήθελε το Ισραήλ».
«Έχουμε δει κλιμακούμενη ρητορική εναντίον του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά έχει γίνει πιο έντονη και υποστηρίζεται επίσης από πράξεις», εξήγησε. «Το Ισραήλ θα πρέπει να ανησυχεί για αυτό».
Υποστήριξη για τη Χαμάς
Η ένθερμη υποστήριξη του Ερντογάν προς τη Χαμάς διεύρυνε περαιτέρω το χάσμα με την Ιερουσαλήμ. Η ρητορική του περιελάμβανε τη σύγκριση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου με τον Αδόλφο Χίτλερ. Η Τουρκία συμμετείχε επίσης στην προσφυγή με την κατηγορία της γενοκτονίας, που έκανε η Νότια Αφρική κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο. Ένας πρόσφατος στολίσκος που οργανώθηκε από ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων για να αμφισβητήσει την πολιορκία της Γάζας από το Ισραήλ φέρεται να συνοδεύτηκε από τουρκικά στρατιωτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατά τη διάρκεια του πλεύσης του.
Η πολιτική βάση του Τούρκου προέδρου έχει τις ρίζες της στο πολιτικό Ισλάμ και ιστορικά είναι ευθυγραμμισμένη με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, της οποίας η Χαμάς θεωρείται το παλαιστινιακό παρακλάδι. Σε αντίθεση με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, η Τουρκία θεωρεί τη Χαμάς ως ένα νόμιμο πολιτικό κίνημα που εκπροσωπεί τους Παλαιστίνιους και όχι ως τρομοκρατική οργάνωση. Σε ένδειξη αλληλεγγύης, η Τουρκία έχει φιλοξενήσει ανώτερα στελέχη της Χαμάς και πιστεύεται ότι η Χαμάς έχει χρησιμοποιήσει τουρκικές τράπεζες και εταιρείες για να μεταφέρει χρήματα για την ομάδα.
«Το Ισραήλ θεωρεί τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση που έχει αποτελέσει αιτία καταστροφής και πόνου για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους», δήλωσε η Λίντενστραους. «Η Τουρκία υποστηρίζει τη Χαμάς και θέλει να δει τη Χαμάς να παραμένει στην εξουσία στη Γάζα, μετά το τέλος. Ως εκ τούτου, η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως εποικοδομητικός παράγοντας με αυτή την έννοια, και αν κάποιος πιστεύει ότι η Χαμάς αποτελεί κίνδυνο για την ικανότητα αποκατάστασης της ηρεμίας και της ανοικοδόμησης στη Γάζα, τότε η Τουρκία δεν είναι παραγωγικός παράγοντας από αυτή την άποψη».
Το Ισραήλ παραμένει επιφυλακτικό
Κεντρικό στοιχείο της συμφωνίας Ισραήλ-Χαμάς είναι ο τερματισμός της κυριαρχίας της Χαμάς στη Γάζα.
Έτσι, το Ισραήλ παραμένει επιφυλακτικό ως προς τη συγγένεια της Τουρκίας με τη Χαμάς, φοβούμενο ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να προστατεύσει την ομάδα μετά τον πόλεμο. Ταυτόχρονα, η Ιερουσαλήμ αναγνωρίζει ότι η επιρροή της Τουρκίας στη Χαμάς θα μπορούσε να βοηθήσει στην επιβολή της συμμόρφωσης σε μεταγενέστερες φάσεις της συμφωνίας.
«Το Ισραήλ δεν είχε άλλη επιλογή από το να πει ναι σε αυτή τη συμφωνία λόγω της αμερικανικής πίεσης», δήλωσε ο Χαράρι. «Ο Τραμπ ήθελε να ασκήσει επιπλέον πίεση στη Χαμάς και χρειαζόταν να προσθέσει στη συμφωνία έναν παράγοντα όπως η Τουρκία, η οποία έχει επιρροή στη Χαμάς».
Ο περιορισμός του αποτυπώματος της Άγκυρας αναμένεται να αποτελέσει προτεραιότητα για το Ισραήλ.
«Το Ισραήλ θα προσπαθήσει να περιορίσει την τουρκική εμπλοκή μόνο για να βοηθήσει στην ανάκτηση των νεκρών ομήρων και θα προσπαθήσει να την εμποδίσει να συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση της Γάζας, αλλά αυτό θα είναι πολύ δύσκολο», πρόσθεσε.
Οι φιλικοί δεσμοί της Τουρκίας με τη Συρία
Η Συρία αποτελεί ένα ακόμη πεδίο ισραηλινο-τουρκικής απόκλισης, με τις δύο χώρες να συνορεύουν με ένα διασπασμένο κράτος.
Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στα τέλη του περασμένου έτους και η άνοδος στην εξουσία του Άχμεντ αλ-Σαράα ώθησε το Ισραήλ σε γρήγορες κινήσεις για να εισέλθει στη συριακή πλευρά των Υψιπέδων του Γκολάν και να εδραιώσει την παρουσία του.
Για δεκαετίες, η Συρία παρείχε έναν κύριο διάδρομο για το Ιράν για να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει τη Χεζμπολάχ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, σιιτικές πολιτοφυλακές με έδρα τη Συρία εκτόξευσαν επίσης πυραύλους στο Ισραήλ.
Το Ισραήλ εκμεταλλεύτηκε την αστάθεια με μια σύντομη, έντονη εκστρατεία κατά την οποία η Ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία πραγματοποίησε εκατοντάδες επιθέσεις σε αποθήκες όπλων και συριακά συστήματα αεράμυνας, στοχεύοντας επίσης το συριακό ναυτικό και άλλες στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Η Ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία έπληξε το πέρασμα Τζάντα μεταξύ Συρίας και Λιβάνου, το οποίο πιστεύεται ότι αποτελεί βασική σανίδα σωτηρίας για τη Χεζμπολάχ.
Οι Ισραηλινοί στρατιώτες που έχουν αναπτυχθεί στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ των χωρών παρέμειναν στις θέσεις τους.
Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, ο Νετανιάχου δεσμεύτηκε ότι το Ισραήλ θα διατηρήσει την παρουσία του στην κορυφή του όρους Ερμών, το οποίο προηγουμένως ελεγχόταν από τη Συρία.
«Το Ισραήλ είναι πολύ καχύποπτο απέναντι στο νέο καθεστώς στη Συρία και τους υπερβολικά στενούς δεσμούς του με την Τουρκία», δήλωσε ο Χαράρι. «Το Ισραήλ θέλει να εδραιώσει την εμπλοκή του στη νότια Συρία προκειμένου να προστατεύσει την ασφάλειά του και επίσης να διαφυλάξει τη μειονότητα των Δρούζων εκεί. Η Τουρκία το θεωρεί αυτό παράνομο».
Η Τουρκία επιδιώκει να διατηρήσει την επιρροή της —ειδικά στη βόρεια Συρία, όπου συνορεύει με τη χώρα— και να αντιμετωπίσει την κουρδική αυτονομία εκεί. Κύριος στόχος του Ισραήλ είναι να αποτρέψει το Ιράν και την τρομοκρατική οργάνωση Χεζμπολάχ με έδρα τον Λίβανο από το να αποκαταστήσουν μια μόνιμη στρατιωτική βάση στη Συρία. Ενώ η Άγκυρα γενικά αντιτίθεται στην περιφερειακή κυριαρχία του Ιράν, ο συντονισμός της με το Ιράν και τη Ρωσία στη Συρία περιορίζει την ελευθερία δράσης του Ισραήλ.
Το Ισραήλ και η Συρία διαπραγματεύονται τώρα μια συμφωνία αποκλιμάκωσης μέσω της αμερικανικής μεσολάβησης.
«Το Ισραήλ θέλει να δει έναν σημαντικό αφοπλισμό στη νότια Συρία ως μέρος της συμφωνίας, ενώ παράλληλα επιδιώκει να επηρεάσει το μέλλον της περιοχής με το πρόσχημα της προστασίας μειονοτικών ομάδων όπως οι Δρούζοι», εξήγησε ο Χαράρι. «Τόσο η Τουρκία όσο και η αλ-Σαράα δεν θα συμφωνήσουν σε αυτό, ούτε στο να δοθεί στο Ισραήλ οποιαδήποτε επιρροή στο μέλλον της Συρίας».
Μια συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Συρίας για το νότο θα μπορούσε να ενισχύσει τον αλ-Σαράα, να εμβαθύνει τους δεσμούς του με τις δυτικές και αραβικές πρωτεύουσες και να αποδυναμώσει τη θέση της Τουρκίας εκεί. Μια τέτοια μετατόπιση θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τον ρόλο της Τουρκίας στο μέλλον της Συρίας.
Αυτό το περίγραμμα θα συνεπαγόταν αποστρατιωτικοποίηση στη νότια Συρία και επιστροφή στη συμφωνία αποδέσμευσης του 1974 που καθιέρωσε μια γραμμή κατάπαυσης του πυρός μετά τον πόλεμο του 1973. Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, το Ισραήλ κήρυξε τη συμφωνία άκυρη επειδή η Δαμασκός δεν μπορούσε πλέον να την εφαρμόσει.
«Το Ισραήλ κινείται προς την υπογραφή συμφωνίας με τη Συρία , η οποία θα χαλαρώσει τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών», δήλωσε η Λίντενστραους. «Αυτό θα πρέπει να μεταφραστεί σε χαλάρωση των διμερών εντάσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας σχετικά με τη Συρία. Αλλά συνολικά, η φιλοδοξία της Τουρκίας να την καταστήσει ορμητήριο για τον εαυτό της είναι μια πολύ ανησυχητική εξέλιξη και κάτι με το οποίο το Ισραήλ δεν μπορεί να συμφωνήσει», τονίζει.
Πηγή: The Jerusalem Post
